Tíminn - 13.12.1974, Blaðsíða 11

Föstudagur 13. desember 1974.
TÍMÍNN
11
r

\
Otgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm). Jón Helgason. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur í
Edduhúsinu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur I Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðsiusimi 12323 —
auglýsingasimi 19523.
Verð i lausasölu kr. 35.00.
Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.

J
Happdrættislán
til hringvegarins
Allar horfur eru nú á, að Alþingi samþykki
fyrir áramótin meiriháttar fjáröflun til að full-
ljúka sem fyrst gerð fullkomins hringvegar um
landið. 1 fjárhagsnefnd neðri deildar hefur náðst
samkomulag milli fulltrúa allra flokka um að
rikissjóður gefi út á næstu fjórum árum happ-
drættisskuldabréf að upphæð allt að 2000 mill-
jónum króna og verði fjármunir þeir, sem inn
koma fyrir sölu happdrættisskuldabréfanna,
látnir renna til vegasjóðs og þeim varið að
tveimur þriðju til að greiða kostnað við gerð
hringvegarins frá Reykjavik til Akureyrar um
Norðurland og að einum þriðja til að greiða
kostnað við gerð hringvegarins frá Reykjavik til
Egilsstaða um Suðurland. Hér er um þá kafla
hringvegarins að ræða, þar sem umferð er mest
og framkvæmdir þvi einna mest aðkallandi. Sá
kafli hringvegarins, sem hér er ekki meðtalinn,
þ.e. kaflinn milli Akureyrar og Egilsstaða, verð-
ur engan veginn hafður útundan, heldur reynt að
styrkja hann samtimis.
Fyrir þjóðina er mikilvægt af ýmsum ástæðum,
að gerð fullkomins hringvegar sé hraðað sem
mest. Gott vegasamband milli landshluta er mik-
ill ávinningur fyrir dreifbýlið og er óþarft að rif ja
hér upp rökin fyrir þvi. Það bætir aðstöðu borgar-
búa til ferðalaga og ætti að geta dregið úr utan-
ferðum. Þá ætti það að draga úr sliti á bilum og
úr bensinnotkun, en það er ekki sizt mikilvægt
atriði á timum hins háa oliuverðs. Þannig mætti
halda áfram að færa rök fyrir mikilvægi þess að
flýta gerð fullkomins hringvegar sem mest.
Siðan Halldór E. Sigurðsson tók við embætti
samgönguráðherra hefur hann látið athuga,
hvernig helzt mætti flýta fyrir uppbyggingu
hringvegarins. M.a. hefur verið gerð itarleg at-
hugun á þeim vegarköflum, sem hægt er að setja
á slitlag, án meiriháttar undirbúnings. Ráðherr-
ann skýrði frá þessu og ýmsum öðrum fyrir-
ætlunum sinum i ræðu, sem hann flutti i efri deild
siðastl. miðvikudag og nánar mun getið hér i
blaðinu. En ekkert getur orðið úr þessum fram-
kvæmdum, nema aflað sé fjár til þeirra. Þess
vegna hefur samgöngumálaráðherra verið mikill
hvatamaður að þvi, að happdrættislánaleiðin
verði farin að verulegu leyti til að afla fjár til
hringvegarins, en meira þarf til að sjálfsögðu.
Það greiddi fyrir þessari hugmynd, að nokkrir
þingmenn norðanlands fluttu fyrir nokkru frum-
varp um happdrættislán rikissjóðs fyrir hönd
vegasjóðs vegna framkvæmda við hringveginn
milli Reykjavikur og Akureyrar um Norðurland.
Þvi frumvarpi hefur nú verið breytt af fjárhags-
nefnd neðri deildar i það form, sem greint er frá i
upphafi þessarar greinar.
Happdrættislánaleiðin var fyrst farin að ráði i
sambandi við vegamál, þegar vegurinn var lagð-
ur um Skéiðarársand og þannig opnaður hring-
vegur um landið. Þetta gaf þá góða raun. Vafa-
laust eru landsmenn áfram fúsir til að ávaxta fé
sitt þannig, að það bæti samgöngurnar i landinu
og geri það þannig betra og byggilegra. Þess
vegna er það tvimælalaust rétt stefna, að nota
þessa fjáröflunarleið til að flýta gerð fullkomins
hringvegar. Jafnframt er þá stefnt að þvi, að
skortur á fjármagni til hringvegarins dragi ekki
úr öðrum vegaframkvæmdum.
Þ.Þ.
Roy D. Laird, The Christian Science AAonitor:
Mistök Rússa
í landbúnaði
Rekstur stórbúanna hefur ekki gefizt vel
Grein sú, sem hér fer á
eftir, birtist fyrir skömmu i
The Christian Science
Monitor. Höfundur hennar
er prófessor viö Kansas-
háskóla, sérfróður um rúss-
neskan landbúnað. t grein-
inni færir hann rök að þvl,
að rekstrarkerfi Rússa sé
þrándur I vegi landbúnaðar-
ins, og þvi gangi hann lakar
hjá þeim en t.d. Kanada-
monnum, þótt ytri skilyrði
séu sambærileg.
HEIMSRAÐSTEFNAN um
matvæli, sem haldin var i
haust, undirstrikaði mjög
ótvirætt þá staðreynd, að
mannkynið rambar á barmi
afar alvarlegs og ef til vill
hörmulegs matarskorts. Ann-
ar árangur ráðstefnunnar er
enn óráðinn. Ef til vill leyfir
enginn sér að fullyrða upp-
hátt, að Sovétrikin eigi þarna
fyrir sök að svara, að svo
miklu leyti sem mannlegum
mistökum er um að kenna.
Auðvitað hefir málið fleiri
en eina hlið. Offjölgun mann-
kyns veldur miklu, en sama
má vitaskuld segja um hitt, að
hinum ýmsu þjóðum hefir ekki
tekizt að nýta matarfram-
leiðslumöguleika sina sem
skyldi. bannig stendur á um
Sovétrikin.
Hin gifurlega viðáttumiklu
ræktarlönd i Sovétrikjunum
hefðu að undanförnu átt að
geta gefið af sér yfriðnóga
fæðu, en Sovétmenn hafa flutt
inn firnin öll af korni. Á þann
hátt eiga þeir sinn þátt i þvi,
að kornbirgðir i heiminum eru
nú minni en þær hafa verið
áratugum saman. Veðurfar
ræður auðvitað afar miklu hér
um, en auk óviðráöanlegra or-
saka má nefna óheppilega
stefnu Sovétmanna i landbún-
aðarmálum, sem átt hefir sinn
þátt i þvi, að matvælafram-
leiðslan i landinu hefir verið
miklu minni en möguleikar
voru á.
ÖSANNGJARNT væri að
bera beint saman uppskeru af
hverri ekru lands i Banda-
rikjunum og Sovétrikjunum,
en samanburður við Kanada
er ekki ósanngjarn. Taka má
hveiti sem dæmi i þessu sam-
bandi, en þaö er mikilvægara
en aðrar korntegundir. Hveiti-
uppskera af hverri ekru i
Sovétrikjunum er um þremur
tiundu minni en i Kanada. Ar-
in 1970-1972 nam hveitiupp-
skera Kanadamanna að
meðaltali rúmum 26 skeffum
enskum af ekru, saman borið
við 17,7 skeffur i Sovétrikjun-
um.
Arin fimm 1968-1972 nam
meðaluppskera alls korns i
Sovétrikjunum 173,6 milljón-
um lesta á ári. Ef Rússar
hefðu upp skorið jafn mikið og
Kanadamenn hefði ársfram-
leiðslan numið 231 milljón
smálesta og þeir verið sjálfum
sér nógir i þessu efni. Þá væri
nú til ráðstöfunar til sveltandi
og vanþróaðra þjóða þær
kornbirgðir, sem Sovétmenn
hafa keypt i Bandarikjunum
og Kanada.
Léleg uppskera i Sovét-
rikjunum á rætur að rekja til
þvingandi kennisetninga,
óheppilegrar stefnu og slæms
efnahagsástands, einkum þó á
liðinni tið.
SIÐAN Leonid Brézjnev tók
við völdum hefir mikið áunnizt
i efnahagsmálunum. Betur
má þó ef duga skal. Enn er
borið á akra i Rússlandi hel-
mingi minna en tiðkast i
Bandarikjunum. Full ástæða
er þó til að ætla, aö sparnaður
Dmitri Polyansky landbúnaðarráöherra Rússa
hamli ekki til muna eftir nokk-
ur ár. Það var stefna Stalins,
að ræna sveitirnar fjármagni
til þess að ýta undir þunga-
iðnaðinn. Nú hafa orðið
stefnuhvörf i þessu efni og
landbúnaðurinn er styrktur
riflega, sennilega svo nemur
fast að 20 milljörðum rúblna á
ári.
En hvað sem þessu liður
mun engin fjárfesting geta
bætt úr bágu frumkvæði
bænda við framleiðsluna, en
það er bein afleiðing samyrkj-
unnar. Samyrkjukerfiö þjón-
aðihins vegar þeim tvenna til-
gangi valdhafanna i Moskvu,
að efla miðstjórnarvaldið og
knýja fram kommúnisma i
sveitunum.
SAGA samyrkjunnar er
margslungin, en mestu ræður
sú staðreynd, að með henni
halda leiötogarnir áfram að
neyöa allt of stórum búum upp
á bændur i nafni Marx-Lenin-
ismans. Starfsmenn á ökrum
og i korngeymslum geta ekki
tekið sig fram um neitt.-Bænd-
ur i Sovétrikjunum eru ekki
annað en vélmenni, hlekkjuð
viö dráttarvélar sinar eða bú-
stofn, — og er þá orðum Marx
aðeins vikið við.
Allt vald á sovézku búi og
allar meginákvarðanir hvila á
forstjóra, sem hefir að meðal-
tali yfir að ráða 1000 manns og
10 þúsund ekrum ræktarlands.
Vestrænarathuganirhafa leitt
i ljós, að hlutfallsbundinn
sparnaður getur komið hart
niður á afköstum og afkomu,
einkum vegna ákvarðana,
sem taka verður á réttum
tima. Ef ekki er brugðizt við
sjúkdómum eða óhagstæðri
veðráttu á réttri stundu getur
það kostað stórtjón á bústofni
eða uppskeru.
ATHUGANIR Bandarikja-
manna benda til, að töp vegna
kerfisins rýri kornuppskeru
Sovétmanna um 18 af
hundraði. Meira missist þó við
framleiðslu annarra matvæla.
Veður veldur afar miklu og
ófullnægð fjárfestingarþörf
landbúnaðarins i Sovétrikjun-
um er enn mikil. En þessir
þættir ráða þó ekki mestu um
það, hve sovézkur landbúnað-
ur er langt á eftir landbúnaði i
Bandarikjunum.
Framleiðsla bandariskra
bænda nam árið 1970 102 kiló-
um kjöts á mann, en sovézkir
bændur framleiddu 51 kg á
mann og hafa þó meira ræktað
land til umráða. Rússneskir
leiðtogar i heilbrigðismálum
boða, að kjötneyzla ætti að
nema 82 kilóum á mann.
Þarna liggur skýringin á
þvi, að Sovétmenn reyndu
einkum fyrir sér um kaup á
fóðurkorni i Bandarikjunum
áriö 1974.
Mannaflabruðl Sovétmanna
er meira en landbruðlið.
Bandariskur meðlbóndi erjar
5,5sinnum meira land en rúss-
neski samyrkjubóndinn,
framleiðir tólf sinnum meira
korn en hann og fjórtán sinn-
um meira kjöt. Samt svara
sovézkir bústjórar játandi ef
þeir eru spurðir, hvort þá
vanti aukið vinnuafl, eins og
ég gerði árið 1970.
ATBURÐUR einn, sem
gerðist fyrir fáum árum,
varpar ljósi á ástandiö i
sovézkum landbúnaði. Heilu
héraði mistókst að standa við
tilætlaðar smjörafgreiðslur til
rikisins. Yfirvöld héraösins
reyndu að leysa sinn vanda
með sérstæðum hætti. Þau af-
hentu rikinu allt smjör, sem
þau höfðu handbært, en fóru
siðan i rikisverzlanirnar og
keyptu mikið af smjöri, sem
þau bættu viö næstu afhend-
ingu til borgarinnar. Þannig
reyndu þau að standa við
framleiðsluáætlunina.
Landbúnaðarsyndir Sovét-
manna stafa af mörgu. Land-
búnaðarkerfið, sem knúið var
fram i sveitunum, ,er þó bæði
bruð1unarsamara og
ábyrgðarlausara en dæmi eru
um annars staðar. Kenninga-
kröfur og valdaþarfir stjórn-
arinnar i Kreml gefa engar
vonir um þær kerfisbreyting-
ar, sem nauðsynlegar eru, ef
Sovétmenn eiga að fullnægja
eigin þörfum, hvað þá þörfum
sveltandi mannkyns.
1