Fréttablaðið - 22.01.2005, Síða 48

Fór með „fix“ á spítalann
Benedikta var í tvo daga á spítal-
anum, rétt á meðan mesta bólgan
var að hjaðna. Svo var hún farin,
enda ekkert að hafa þar nema ró-
andi töflur, sem komu að litlu
haldi í niðurferðinni.
„Ég kom daginn eftir að hún
lagðist inn með „fix“ fyrir hana,“
segir Guðjón Egill. „Hún var með
æðalegg til að setja lyf í og ég
sprautaði bara í hann.“
Þau tvö héldu alltaf saman í
gegnum öll þessi ár, þótt ótrúlegt
megi virðast. Þau segja að þau
hafi notast hvort við annað í allri
neyslunni og miklu betra hefði
verið að vinna saman í afbrotum
heldur en að vera einn á báti. Sá
sem væri í neyslu bilaðist á end-
anum ef hann væri alltaf einn.
Þau höfðu frétt að farið væri
að bjóða upp á viðhaldsmeðferð á
Vogi. Árið 1999 ákváðu þau að
prófa hana. Þau fengu lyf, en
féllu.
„ V i ð
reyndum að
sprauta okk-
ur með því,
en það gaf
ekki neina
vímu. Í þetta
skipti gerð-
um við alls
ekki allt sem
átti að gera.
Við fórum ekki í AA – samtökin af
neinni alvöru, né hófum eigið upp-
byggingarstarf sem er hluti af
meðferðinni.“
Svo árið 2001 ákváðu þau að
gera allt sem þau gætu til taka á
sínum málum, enda orðið um líf
eða dauða að tefla. Verulega hafði
fækkað í kunningjahópnum því
fíklarnir voru að deyja hver af
öðrum. Þau segja að starf AA –
samtakanna hafi þá verið búið að
taka miklum breytingum hér á Ís-
landi. Menn hefðu verið farnir að
nota markvisst 12 spora kerfið.
Þau fóru í viðhaldsmeðferð á Vogi
og urðu virk í AA.
„Lyfið sem gefið er í meðferð-
inni blekkir ópíumstöðina, þannig
að fíknin er ekki til staðar,“ segja
þau og segjast hafa vonað af öllu
hjarta að þau væru nú sloppin. En
Benedikta féll og Guðjón Egill
líka.
„Það hafa alltaf verið raddir úti
í samfélaginu, til dæmis hópur í
AA-samtökunum sem hafa verið
að reyna að fá okkur til að hætta í
viðhaldsmeðferðinni. Þetta fólk
vill skilgreina lyfið sem við tökum
sem vímugefandi lyf, sem það er
alls ekki. Ég var búin að vera edrú
í átta mánuði þegar ég lét undan
þessu fólki, sem er lítill en hávær
hópur,“ segir hún. „Það var sífellt
að tala um að ég væri ekki edrú af
því að ég tæki lyfið og ég gæti alls
ekki eignast andlega gott líf með-
an ég væri á því. Ég hætti, en það
leið ekki nema mánuður, þá var ég
komin í morfínneyslu aftur. Ég
hafði þá fyllst af alls konar rang-
hugmyndum og þráhyggju. Ég
gerði þetta án samráðs við lækna
og því fór sem fór. Þetta er stór-
hættulegur hópur þeim sem taka
einhver lyf til að koma sér á rétt-
an kjöl í lífinu.“
Risastór misgjörðalisti
Guðjón Egill og Benedikta voru í
harðri neyslu í viku. Þau voru
fimm sem héldu hópinn þá. Einn
félaginn tók of stóran skammt
skömmu síðar og dó, annar var
myrtur af öðrum morfínfíkli og
sá þriðji situr nú í fangelsi fyrir
meiri háttar afbrot. Þau tvö
hringdu á Vog eftir vikuna,
fengu að koma strax inn og var
veitt aðstoð. Eftir stutt tímabil í
edrúmennsku stofnuðu þau 12
spora húsið í nóvember 2002,
sem þau reka nú. Þau leggja allt
sem þau geta af mörkum til að
hjálpa þeim sem lentu á grýttu
lífsbrautinni. Þau hafa reynsl-
una. Meðferðin sem þau bjóða
upp á annars vegar er fyrir fólk
sem liggur inni, en þar er pláss
fyrir 20 manns. Þá bjóða þau upp
á prógramm alla virka daga fyr-
ir hádegi. Þangað geta allir kom-
ið sem vilja og tekið þátt. Loks
reka þau göngudeild fyrir há-
degi. Þau fá styrki til að fjár-
magna starfsemina, meðal ann-
ars frá Reykjavíkurborg, auk
þess sem þeir sem eru inniliggj-
andi greiða ákveðna upphæð á
mánuði. Markmið starfseminnar
er að hjálpa
fólki til að
stöðva neysl-
una og snúa líf-
inu til betri
vegar aðallega
með aðstoð 12
spora kerfis-
ins. Þau segj-
ast hafa náð
ótrúlegum ár-
angri með skjólstæðinga 12
spora hússins og eru að vonum
ánægð.
„Við fengum rosa kraft í lífið
okkar þegar við fórum að vinna
með 12 spora kerfinu og gera
eitthvað róttækt í andlegum
málefnum okkar,“ segir Guðjón
Egill. „Við skrifuðum risastóran
lista með öllu því sem við höfð-
um gert rangt gagnvart öðrum,
bæði veraldlega, líkamlega og
andlega. Þegar við lítum til baka
erum við fyrst og fremst undr-
andi á hve mikil geðveiki var í
þessu öllu saman.“
„Við erum fyrst núna að sjá
bilunina,“ bætir Benedikta við.
„Svo eru margir hlutir sem við
erum ekki alveg búin að vinna
úr. Við misstum báða strákana
frá okkur. Sá eldri er kominn til
okkar aftur frá foreldrum mín-
um, en sá yngri er hjá föður
Guðjóns Egils og stjúpu. Við
erum þeim innilega þakklát fyr-
ir alla hjálpina með strákana.
Þau björguðu lífi þeirra. Það fer
ekki úr huga mér í dag hve fegin
ég er að við skyldum hafa slopp-
ið úr klóm dauðans. Það kemur
aldrei upp núna að ég leiði hug-
ann að því að fara aftur í
neyslu.“
Þeim er mikið niðri fyrir þeg-
ar talið berst að þeirri ströngu
vinnu sem þau standa nú í.
„Þegar maður kemur út úr
meðferðinni þá hefst vinnan við
að hreinsa til í lífi sínu,“ segir
Guðjón Egill. „Maður verður að
hreinsa allt út úr hausnum á sér,
ekki það sem aðrir hafa gert
MÉR, heldur það sem ÉG er bú-
inn að gera öðrum. Og maður
verður að bæta fyrir það. Við
erum búin að sjá alltof marga
sem hafa verið með okkur í
brennivíninu, hassinu, am-
fetamíninu og svo framvegis,
sem fara hálfa leið í þessum efn-
um, en hætta svo – og falla.“
Vinir og kunningjar dánir
Þau segja það gríðarlega mikið
fagnaðarefni að fá að upplifa það
að vera frjáls.
„Við hefðum dáið, eins og allir
hinir kunningjarnir, ef við hefð-
um ekki hætt. Á því tímabili sem
við höfum verið í þessu hafa dáið
á milli 20 og 30 manns. Þar af
voru 7 – 8 nánir vinir. Þeir voru
að taka of stóra skammta. Langt
gengnir fíklar eiga svo stutta ævi
ef þeir ekki hætta. Það þolir eng-
inn til lengdar þessa gríðarlegu
vanlíðan sem étur mann upp.
Þetta fólk deyr ef það heldur
áfram í neyslu. Það er ótrúlegur
fjöldi af sprautufíklum þarna úti.
Við eigum fullt af vinum þarna
sem eru enn þá að þjást. En þeir
eru ekki eins heppnir og við, að
geta komist inn í viðhaldsmeð-
ferðina á Vogi og náð að fóta sig
aftur. Þeim eru öll sund lokuð ef
Vogur neyðist til að loka á frekari
inntökur í meðferðina vegna fjár-
skorts. Það er talað um að með-
ferðin sé dýr. Ein vika hjá okkur
í neyslunni var pottþétt tíu sinn-
um dýrari heldur en eitt ár í með-
ferðinni. Þá erum við bara að tala
um í búðunum. Þá eru ótalin
tímabilin í fangelsi, ofbeldisverk
og annað sem kemur fram sem
beinn kostnaður fyrir þjóðfélag-
ið. Þessi sparnaður er eins og að
dæla úr bensíndælu en tíma ekki
að kaupa brúsann undir bununa.“
Guðjón Egill og Benedikta
segja að þeim líði óskaplega vel í
dag. Þau eru komin vel á veg með
að byggja líf sitt upp að nýju. Þau
eru í góðu og þéttu sambandi við
foreldra sína, ömmur og afa. Þau
vinna af krafti við að hjálpa öðr-
um sem leita til þeirra í 12 spora
húsið. Benedikta er komin í nám í
Fjölbraut í Ármúla.
„Við erum svo rosalega glöð
að vera edrú. Við eigum heimili.
Við erum fjölskylda og hluti af
stærri fjölskyldu. Við eigum orð-
ið marga mjög góða og trausta
vini í AA – samtökunum. Við eig-
um líf.“
jss@frettabladid.is
36 22. janúar 2005 LAUGARDAGUR
Þ að varð uppi fótur og fit íþjóðfélaginu seint á síðastaáratug þegar upp komu
hugmyndir um svokallaða við-
haldsmeðferð ópíumfíkla. Um-
ræðan sú litaðist af vanþekkingu
á eðli meðferðarinnar og mark-
miðum. Margir töldu það hreint
ekki í verkahring heilbrigðiskerf-
isins að dæla dópi í „dópista“ til
þess að þeim liði betur. Það myndi
jafnvel freista enn fleiri að feta
þennan grýtta veg og ólíklegt
væri að nokkrum batnaði á því að
fá „ókeypis dóp“.
Þórarinn Tyrfingsson, yfir-
læknir á Vogi, hóf ásamt starfs-
fólki sínu viðhaldsmeðferðir fyrir
ópíumfíkla árið 1999. Nú eru 40
sjúklingar í slíkri meðferð. Um 30
þeirra eru í nokkuð góðum málum,
en hinir 10 hafa verið skemur í
meðferðinni og eru styttra á veg
komnir. En í heildina hefur orðið
bylting í lífi þessa fólks eftir að
það hóf viðhaldsmeðferðina á
Vogi.
„Þetta er fólk sem er að koma
af skilorði, ljúka afplánun í fang-
elsum, fara aftur í vinnu, taka upp
sambúðir aftur sem hafa slitnað,
taka við uppeldi barna sem hefur
rofnað og endurhæfast félagslega
hægt og rólega meðan það er í við-
haldsmeðferðinni,“ sagði Þórar-
inn spurður um hverju hún hefði
breytt fyrir þann hóp ópíumfíkla
sem nú fær lyf og meðferð á Vogi.
„Síðan hætta menn kannski að
lokinni langri meðferð eða þá að
ekki þykir ástæða til að breyta
um, þannig að menn eru í
öllu falli orðnir starfhæfir
og í góðu formi eins og sagt
er.“
Vandlega metið
Þórarinn sagði það vandlega
metið áður en meðferðin
hefðist hvort hún kæmi
yfir höfuð til greina fyr-
ir viðkomandi fíkil.
Hún hentaði alls ekki
öllum.
„Hún kemur
fyrst og fremst til
greina fyrir þá sem
lengi hafa verið í
slíkri neyslu og hafa
reynt aðrar meðferðarleiðir.
Viðhaldsmeðferð getur ekki
orðið nema til staðar sé ríkur
samstarfsvilji af hendi sjúk-
ljngs. Ef matið reynist já-
kvætt er viðkomandi sjúklingur
settur á þau lyf sem notuð eru og
síðan fer hann í endurhæfingu
annað hvort á Staðarfell eða á Vík.
Eftir meðferðina eru sjúkling-
urinn í mjög skipulögðu meðferð-
arsambandi við Vog í ár eða svo.
Hann þarf að sækja lyfin sín reglu-
lega og er jafnframt í stöðugu sam-
bandi við lækna og starfsfólkið.“
Spurður um hvers konar lyf
væri notuð í viðhaldsmeðferðinni
sagði Þórarinn að um væri að
ræða lyf sem í væri ópíumefni.
Það væri í töfluformi og í töflurn-
ar væri blandað andefni við ópí-
um sem gerði það að verkum að
ekki væri hægt að sprauta lyfinu í
æð, því það væri ekki til neins.
„Lyfjafræðilega er erfitt að út-
skýra þetta fyrir leikmönnum, en
lyfjafræðin gerir það að verkum að
hægt er að meðhöndla ópíumfíkn
með lyfjum að einhverju leyti. Það
er það sem málið snýst um. Sjúk-
lingarnir eru eðlilegir, rétt eins og
annað fólk, hvorki í vímu né frá-
hvörfum. Tilfinningaviðbrögð
þeirra eru eðlileg að þessu leyti og
það er ekki hægt að finna út að
heilastarfsemi þeirra sé skert. Þeir
hafa sömu hæfileika og aðrir til
annarra hluta. Þeir geta til að
mynda alið upp börn og ekið bílum
vandræðalaust. Svona viðhalds-
meðferð er ekki til við annarri fíkn.
Þessi meðferð varð til fyrst og
fremst vegna sérstakra eiginleika
þeirra lyfja sem notuð eru.“
Árangur meðferðar
Spurður að því hvernig þessu
fólki reiði svo af, hvort það losni
undan fíkninni eða þurfi að nota
viðhaldslyfin til frambúðar, sagði
Þórarinn að oft væri meðferðin
lögð upp þannig að hún væri
ófyrirséð. Fremur væri reiknað
með því að fólk væri á lyfjunum í
langan tíma.
„Það hendir þó flesta, líklega
um 80 prósent af sjúklingunum,
að þeir óski eftir því sjálfir að
losna af lyfjunum. Þá verður að
meta hvort það er tímabært og
áhættunnar virði að leggja í það.
Þannig hafa einhverjir hætt við-
haldsmeðferð eftir langan tíma og
eru án lyfja. Þessa sjúklinga má
telja á fingrum annarar handar.
En hinir, sem eru búnir að vera
lengi í viðhaldsmeðferð hjá
okkur, eru í góðu jafn-
vægi og í góðum bata,
eru um þrjátíu talsins.
Þeim virðist ganga vel.
Tíu manns eru að jafna
sig og ná jafnvægi í
meðferðinni. Þarna er
fólk sem hefur verið á
alls konar sjúkrastofn-
unum eða í sérstökum
meðferðum, en er nú
farið að taka þátt í sam-
félaginu, starfa og lifa í
sátt og samlyndi við
aðra þjóðfélagsþegna.“
jss@frettabladid.is
Fólk er algerlega án vímu
Viðhaldsmeðferð ópíumfíkla á Vogi er í sjálfheldu vegna fjárskorts. Ekki er hægt að taka inn
nýja fíkla. Einhverjir trúa því að þarna sé fólki haldið í „hæfilegri“ vímu frá degi til dags.
Það er rangt, segir yfirlæknirinn, sem leiðir lesendur í allan sannleika um meðferðina.
„Þetta er fólk sem
er að koma af skil-
orði, ljúka afplánun í fang-
elsum, fara aftur í vinnu,
taka upp sambúðir aftur
sem hafa slitnað, taka við
uppeldi barna sem hefur
rofnað og endurhæfast fé-
lagslega hægt og rólega
meðan það er í viðhalds-
meðferðinni.“
,,
„Við hefðum dáið,
eins og allir hinir
kunningjarnir, ef við hefð-
um ekki hætt.“
,,
(FRAMHALD AF SÍÐU 34)
VIÐHALDSMEÐFERÐ
Þórarinn Tyrfingsson, yfir-
læknir á Vogi, segir að
viðhaldsmeðferð ópíum-
fíkla hafi skilað miklum
og dýrmætum árangri.
46-49 (34-37) Fíkniefni 21.1.2005 19:49 Page 4