Fréttablaðið - 30.01.2005, Blaðsíða 31

SUNNUDAGUR 30. janúar 2005 19
Lágmúla 4 • 585 4000
585 4117 (peter@uu.is)
585 4116 (signhild@uu.is)
Fax: 585 4120
ATH!!
Nær allar golfferðir okkar eru
uppseldar en nú höfum
við fengið nokkur aukasæti
um páskana, 17.-29. og
19.-31. mars.
Í boði eru fjórir frábærir staðir
á Spáni á mjög hagstæðu verði
og ótakmarkað golf innifalið
í öllum ferðum.
• Matalascanas
• Islantilla
• El Rompido
• Valle Del Este
Matalascanas:
139.800kr.
á mann í tvíbýli. (17.-29. mars)
Golfdeildin flytur
á aðalskrifstofu Úrvals-Útsýnar
að Lágmúla 4
mánudaginn 31. janúar.
Skoðið og bókið strax
á www.urvalutsyn.is
Innifalið: Flug, akstur milli flugvallar og
hótels erlendis, gisting með sjávarsýn á
4 stjörnu Tierra Mar-hóteli í 12 nætur,
morgun- og kvöldverðarhlaðborð,
ótakmarkað golf alla daga nema komu- og
brottfarardag, fararstjórn og flugvallarskattur. Ótakma
rkað go
lf
í Spána
rferðum
!
ÍS
LE
N
SK
A
A
U
G
L†
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
U
RV
2
71
88
0
1/
20
05
Boðað var til blaðamannafundar
þar sem sagt frá stofnun SÁÁ.
Fundarboðendur voru flestir
þjóðþekktir menn sem með þessu
stigu fram og sögðu frá mikilli
baráttu sinni við ofdrykkju. Sá
þeirra sem leiddi hópinn var
Hilmar heitinn Helgason. Sagan
segir að forvígismennirnir hafi
tekið vel á móti blaðamönnunum,
boðið þeim sæti og auk þess að til-
kynna stofnun SÁÁ sögðu þeim
frá reynslu sinni. Tveir blaða-
menn voru á hvern fundarboð-
anda.
Þeir blaðamenn sem settust
niður með Hilmari göptu af undr-
un þegar hann sagði frá baráttu
sinni við Bakkus, sem oftast tap-
aðist. Hann sagði frá mistökum,
vonbrigðum og aðstæðum sem lít-
ið reynt fólk á eflaust ekki svo
gott með að skilja. Annar blaða-
mannanna var ung kona, hófsöm í
flestu og þar á meðal í drykkju.
Af svip hennar mátti ráða að hún
átti í vandræðum með að meðtaka
boðskap Hilmars, varð greinilega
um og ó. Hann lauk orðum sínum
með því að segja að í áraraðir hafi
hann drukkið hvern dag, sagan
segir í átján ár, og unga konan
sem vissulega hafði vaknað illa
fyrirkölluð eftir rauðvínsdrykkju
varð undrandi við þessi orð,
drukkið daglega í átján ár, augun
galopnuðust og munnurinn. Loks
náði hún að bera fram fyrstu og
einu spurninguna: „Varstu ekki
timbraður?“
Saga af... blaðamanni
SIGURJÓN M. EGILSSON sigurjon@frettabladid.is
NÝJAR ÍSLENSKAR
ÞJÓÐSÖGUR
með Sigurjóni
Ofvöxtur
Venjulegur vöxtur í líkamsvef
felur í sér tvennt, annars veg-
ar fjölgun frumna sem vefur-
inn er gerður úr og hins vegar
stækkun þessara frumna. Þeg-
ar vöðvar stækka við þjálfun á
sér ekki stað venjulegur vöxt-
ur eins og þegar við stækkum,
heldur er í raun um ofvöxt (e.
hypertrophy) að ræða þar sem
rúmmál vöðvans eykst fyrst
og fremst vegna frumustækk-
unar en ekki frumufjölgunar.
Aukin taugaörvun
Það sem gerist þegar vöðvi er
þjálfaður er flókið ferli.
Fyrstu mælanlegu áhrifin eru
þau að hann fær meiri tauga-
örvun, það er taugaboð til hans
aukast, sem leiðir til meiri
samdráttar vöðvans. Eftir að-
eins fárra daga þjálfun getur
óþjálfaður einstaklingur orðið
var við aukinn kraft vegna
þess að hann er að „læra“ að
nota vöðvann.
Myndun vöðvaprótína
Þegar gerðar eru meiri kröfur
til vöðvans eru nýmyndunar-
ferli hans stillt á ný. Nýmynd-
unarferlin eru þau ferli efna-
skipta í frumunum sem fela í
sér myndun nýrra efna, í
þessu tilfelli vöðvaprótína.
Þegar talað er um að stilla á ný
er átt við að virkja þau gen
sem geyma upplýsingar eða
„uppskrift“ um myndun efn-
anna en „slökkva“ ef til vill á
einhverjum öðrum genum sem
geyma uppskriftir að efnum
sem ekki er þörf fyrir á þeirri
stundu. Í sameindaerfðafræði
er í þessu sambandi talað um
að kveikja á tjáningu (e. ex-
pression) tiltekinna gena en
slökkva á tjáningu annarra.
Örvun gena
Ekki er vitað nákvæmlega
hvernig skrefin eru í þessu
ferli en ljóst er að stilling virð-
ist hefjast á kerfi seinni boð-
bera (e. second messengers)
frumnanna (þar með talið fos-
fólípasa, prótínkinasa C,
týrósínkínasa og fleiri efna)
sem í kjölfarið örva gen sem
virðast stýra myndun sam-
dráttarprótína. Seinni eða ann-
ar boðberi er efni sem tekur
við skilaboðum frá fyrsta boð-
bera sem er taugaboðefni,
hormón eða annað boðefni og
kemur þeim til skila til mark-
frumnanna en það eru þær
frumur sem boðefni hafa áhrif
á. Með skilaboðum er í raun
átt við að fyrsti boðberi binst
viðtaka á eða í markfrumu en
sú tenging kemur af stað
keðjuverkun sem endar með
myndun eða virkjun annars
boðbera.
Viðbótarprótín innlimuð í
vöðvatrefjar
Boðin komast síðan áleiðis
þannig að prótínmyndun í
vöðvanum breytist. Allt að
tveir mánuðir geta liðið áður
en eiginlegur ofvöxtur hefst.
Viðbótarsamdráttarprótínin
sem myndast eru innlimuð í
vöðvatrefjarnar. Takmörk
virðast þó vera fyrir því
hversu stórar þær geta orðið
og þá kemur að því að þær
klofna eftir endilöngu. Þetta
gerist innan hvers vöðvaþráð-
ar og veldur því að rúmmál
vöðvans eykst. Vöðvastækk-
unin er því fyrst og fremst af-
leiðing vaxtar hverrar vöðva-
frumu en ekki frumufjölgun-
ar.
Margar rannsóknir hafa
verið gerðar á ofvexti vöðva.
Meðal þess sem hefur komið í
ljós er að hann eykst með
þungalyftingum. Þar koma
togviðbrögð vöðvans við sögu.
Eins og teygja sem er strekkt
verður krafturinn í samdrætti
vöðvans meiri eftir því sem
álagið er meira.
Sjálfstýrandi vöxtur vöðvans
Ennfremur hefur komið í ljós
að þessi vöðvastækkun er
óháð ýmsum hormónum sem
eru nauðsynleg fyrir venjuleg-
an vöxt, það er vaxtarhormóni
frá heiladingli, insúlíni og
skjaldkirtilshormóni. Svo
virðist sem vöðvinn sem er
þjálfaður myndi sjálfstýrandi
(e. autocrine) vaxtarþætti sem
hafa áhrif á innri stoðgrind
vöðvafrumnanna sjálfra. Þetta
styðst við þá staðreynd að við
þjálfun verður eingöngu þjálf-
aði vöðvinn fyrir ofvexti, ekki
allir vöðvarnir til dæmis í út-
limnum sem þjálfaði vöðvinn
er í.
Upphitun er mikilvæg
Þeir sem vilja stækka vöðva
sína með þjálfun verða að fara
varlega og átta sig á því að
alltaf er hætta á slysum. Mik-
ilvægt er að hita ætíð vel upp
áður en átök hefjast og fara
eftir æfingaáætlun frá aðila
með þekkingu á þessu sviði.
Einnig er mikilvægt að nota
skynsemina og taka alltaf tillit
til meiðsla og verkja ef slíkt er
fyrir hendi.
Þuríður Þorbjarnardóttir,
líffræðingur
VÖÐVABÚNT Leikarinn og ríkisstjórinn
Arnold Schwarzenegger er sennilega eitt
þekktasta vöðvabúnt heims.
Hvernig stækka vöðvar?
Vöðvar eru úr sérhæfðum vöðvafrumum sem heita vöðvaþræðir og liggja
endilangir í vöðvanum. Hver vöðvaþráður er gerður úr mörgum vöðva-
trefjum.
Vísindavefur Háskóla Íslands er orðinn fimm ára. Á síðasta ári voru gestir
tæplega 500.000 og flettu síðum vefsins rúmlega tveimur og hálfri milljón
sinnum. Til samanburðar má nefna að árið 2002 flettu um 150.000 not-
endur einni og hálfri milljón síðna. 78% notenda vefsins á síðasta ári komu
frá tölvum á Íslandi, um 5% kom frá Bandaríkjunum og síðan fylgja á eftir:
Danmörk, Spánn, Þýskaland, Bretland, Holland, Kanada, Frakkland og Sví-
þjóð, með um 1% notenda. Á fimm ára afmælinu ætlar Vísindavefurinn að
færa út kvíarnar og hefja birtingu á svörum á ensku um íslensk efni. Slóð
vefsins er www.visindavefur.hi.is.
VÍSINDAVEFUR
HÁSKÓLA ÍSLANDS