Tíminn - 03.04.1975, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 3. april 1975.
TÍMINN
7
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Augiýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Gdduhúsinu við Lindargötu, simar
18300 — 18306. Skrifstofur I Aðaistræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I lausa-
sölu kr. 35.00. Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
\Blaðaprenth.f.
Skerðing fjárveitinga
Þvi er ekki að leyna, að i mörgum byggðarlög-
um úti um land er þess beðið með talsverðum ugg,
hvar verður látin koma niður sú skerðing f járveit-
inga til ýmiss konar framkvæmda, er boðuð hefur
verið og alþingi verður að ákveða innan skamms.
Á fjárlögum þeim, sem nú verða tekin til endur-
skoðunar, eru margs konar fjárveitingar til
brýnna framfaramála, er lengi hefur verið barizt
fyrir sumum hverjum, en önnur eru þess eðlis, að
það, sem þegar kann að hafa verið lagt til þeirra,
kemur ekki að notum fyrr en að loknu verki. Það
er þess vegna mjög að likum, að ýmsum þyki
mikið i húfi, hvernig farið verður höndum um
þessi mál.
Mörg byggðarlög, sem volæði „viðreisnar”-ár-
anna svokölluðu hvildi á eins og mara, en tóku
fjörkipp jafnskjótt og farið var að gefa mikilvægi
þeirra fyrir þjóðfélagið verðugan gaum eftir
stjórnarskiptin 1971, eiga það nú á vogarskálinni,
að hve miklu leyti verður höggvið utan úr framlög-
um til nauðsynjamála þeirra. Verði nærri þeim
gengið getur það orðið slæmur hemill á eðlilegan
vöxt og viðgang þeirra á næstu árum — þeim sjálf-
um til niðurdreps, og raunar öllum til tjóns, þegar
i hlut eiga þau byggðarlög, sem drýgst hafa reynzt
til gjaldeyrisöflunar og annarrar verðmætasköp-
unar, sem er undirstaða þess lifs, sem við lifum,
hvar á landinu sem er.
Þeir, sem fjarri búa miðstöðvum fjármáia-
ákvarðana og framkvæmdavalds, hafa af þvi
beyg, að örðug aðstaða þeirra til þess að fylgjast
með þvi, sem fram vindur, kunni að verða til þess
að gera hlut þeirra verri en réttmætt er, þegar til
harðrar samkeppni kemur um að halda sem mestu
af þvi, sem áður hafði verið samþykkt að leggja
fram. Reynir þar að sjálfsögðu mjög á þingmenn
þeirra landshluta, sem lengsta sókn eiga til
Reykjavikur, og ekki geta haft forsvarsmenn
sveitarfélaga og byggðarlaga langtimum saman á
varðbergi til þess að vaka yfir þvi, er til ber, og
haldið uppi svo að segja daglegum áróðri fyrir
málefnum sinum. Þar er aðstaða til málflutnings
og túlkunar vissulega harla ólik fyrir landshlut-
ana.
Engum dylst að sjálfsögðu, að rikisútgjöld verða
ekki lækkuð um milljarða, án þess að það komi
ónotalega við býsna marga. Það segir sig sjálft.
En einmitt þess vegna er mikið i húfi, að ekki verði
allt of nærri gengið þeim framlögum, sem mestu
varða fyrir hag og heill byggðarlaga og héraða,
sem eru burðarásar þjóðarafkomunnar.
Um allt þetta verður nú bollalagt fram og aftur
næstu vikur, og ekki aðeins af þingmönnum sjálf-
um, sem úrslitavaldið hafa með atkvæði sinu,
heldur einnig af sendinefndum, sem gerðar verða
út viðs vegar af landinu á þeirra fund og annarra,
sem liklegir eru til áhrifa. Heima fyrir verður það
mál málanna að fá fregnir af þvi, hvort raunveru-
lega fæst fé til hafnarframkvæmdanna, sem
komnar voru i sjónmál, flugvallarins, sjúkrahúss-
ins eða hins upphækkaða vegarkafla, sem leysa
átti marga þraut á snjóþungum vetrum, svo að
eitthvað sé nefnt af þvi, sem brýnt getur verið.
En hvort sem óskir bregðast meira eða minna
eða verða uppfylltar að talsverðu leyti, verður
fjárveitinganefnd alþingis varla öfundsverð af þvi
verki, er henni ber að vinna eins og nú er ástatt.
— JH
Lars Ranggaard, Kristeligt Dagblad:
Uppgjöf Kissingers olli
miklum vonbrígðum
Uppgjöfin hefur styrkt þá báða heima fyrir,
Rabin og Sadat, hvaða áhrif sem það kann að
hafa á frekari samninga
TILRAUNIR Kissingers til
friöarsamninga skref fyrir
skref fóru út um þúfur, og nú
er ústand mála i löndunum
fyrir botni Miðjarðarhafs allt
annað en áður. Stríðshættan á
þessu svæði er nú miklu meiri,
en sjaldan hefur verið frið-
vænlegra þar en siðast liðið
ár, eða frá þvi að Kissinger
kom á fyrstu samningum um
aðskilnað herja.
Friðargæzlusveitum Sam-
einuðu þjóðanna var á sinni tið
veitt umboð til dvalar á Siani
fram til 24. þessa mánaðar.
Þegar sá frestur rennur út,
ætti að koma skýrar fram,
hver ófriðarhættan er. Egypt-
ar hafa gefið í skyn, að þeir
kunni að fallast á framleng-
ingu umboðs friðargæzlusveit-
anna um sinn, en vafasamt er,
að þeir fallist á framlengingu
til langs tima, nema Israels-
menn láti I ljós greinilegan
samningavilja.
Ekkert bendir til stefnu-
breytingar Israelsmanna.
Fyrstu umsagnir þeirra um
uppgjöf Kissingers benda ekki
til, að þeir ætli að breyta þeirri
ósveigjanlegu afstöðu, sem
viðleitni hans strandaði á.
BANDARIKJASTJÓRN
hefur hvað eftir annað sakað
Israelsmenn um ósveigjan-
leika. En Arabar láta sér
naumast nægja svo meinlaus
viðbrögð. Fréttir um fyrstu
viöbrögðin í Kairó sýna, að
Arabaþjóðirnar ætla sér aö
refsa Israelsmönnum fyrir að
koma I veg fyrir samninga.
Hert verður á efnahags- og
stjórnmálastrlðinu gegn
Israel, og gera má ráð fyrir
aukinni viðleitni til að ein-
angra Israel, bæði i stjórn-
málum og viðskiptum. Verður
meðal annars reynt að útiloka
Israelsmenn frá ýmsum al-
þjóðasamtökum.
Fyrsta afleiðing uppgjafar
Kissingers verður sameigin-
leg áskorun Arabarikjanna til
Bandarikjamanna og Sovét-
manna um að kalla friðarráð-
stefnuna I Genf saman aö
nýju. Hún hófst I desember
1973, en var frestað eftir að-
einstvo daga, meðal annars til
þess að gefa Kissinger tæki-
færi til samningaumleitana
skref fyrir skref. Þetta var þá
I samræmi við vilja bæði
ísraelsmanna og Egypta, en
Sýrlendingar, Frelsishreyfing
Palestlnu-Araba og Sovét-
menn voru frestuninni andvlg-
ir.
ENN er óvist, með hverjum
hætti Frelsishreyfing Pales-
tlnu-Araba fær aðild að friðar-
ráöstefnunni. ísraelsmenn
hafa hafnað samningum við
sjálfstæöa samninganefnd
hreyfingarinnar. Sýrlending-
ar hafa boðið aö efna til samn-
inganefndar meö Frelsis-
hreyfingunni, en einnig hefur
borið á góma, að Arabarikin
og Frelsishreyfingin skipi
sameiginlega samninganefnd.
Sovétmenn koma að nýju
viö sögu samninganna, þegar
friðarráðstefnan sezt á rök-
stóla, og hefur það mikla þýð-
ingu fyrir stjórnmálafram-
vinduna I löndunum fyrir botni
Miðjarðarhafsins og veitir
Sovétmönnum tækifæri til að
ná aukinni fótfestu þar. Við-
leitni þeirra I þá átt hefur lit-
inn árangur borið, einkum I
Egyptalandi, sem er I þessu
efni mikilvægara en. önnur
Arabarlki. Fyrsta áfallið var
brottvisun mörg þúsund
Sadat, forseti Egyptalands.
Rabin, f ors ætis rá ðherra
tsraels.
hernaðarráögjafa frá Egypta-
landi fyrir tveimur árum, og
fyrir skömmu kvartaði Anwar
Sadat Egyptalandsforseti
undan þvl, að umsamdar
vopnasendingar frá Sovét-
rlkjunum hefðu ekki borizt.
LJÓST má vera, að Egyptar
hafa horfið frá samstarfi við
Sovétmenn og snúið sér til
Bandarlkjamanna I þess stað.
Sagt er, að Sadat forseti hyggi
á heimsókn til Bandaríkjanna,
en af henni getur ekki orðið
fyrr en að friðarsamningar
hafa verið gerðir. Slik tákn-
ræn tengsl við Bandarikja-
menn eru ef til vill enn áhuga-
verðari vegna þess, að um-
saminni heimsókn Leonids
Brézjnévs til Kairó hefur verið
frestaö hvað eftir annað, og
enn hefur ekki verið lýst yfir,
hvenær úr henni verði.
Sambúð Egypta og Sovét-
manna hefur ekki batnað að
undanförnu, eftir að Sovét-
menn lýstu stuðningi við Sýr-
lendinga i óánægju þeirra yfir
samningaviðleitni Kissingers.
Ahrif Sovétmanna i Egypta-
landi hafa greinilega farið
rénandi. Sovétmenn voru eðli-
legir bandamenn Egypta I
strlði, enda einir um að selja
þeim vopn. Sadat hefur hins
vegar jafnan verið ljóst, aö
Bandarlkjamenn væru æski-
legri samherjar i friði, ekki
slzt vegna þess, hve mikils
þeir mega sín I tækni, visind-
um og efnahagsmálum.
Hin nýja, svonefnda ,,opn-
unarstefna” Sadats I utan-
ríkismálum greiddi götu er-
lendrar fjárfestingar I
Egyptalandi, sem er mjög
skammt á veg komið i efna-
hagsþróun, enda var ætlun
forsetans að laða bandariskt
fjármagn til landsins. Banda-
rlsk fyrirtæki sýndu þegar i
stað greinilegan áhuga, og
fulltrúar þeirra hafa streymt
til Kairó undangengna mán-
uði. Það var þó sameiginlegt
skilyrði fyrir þátttöku í fram-
kvæmdum, að friðvænlegt
ástand væri tryggt á þessu
svæði. Sadat ætlaði einmitt að
veita slika tryggingu með
samningunum um aðskilnað
herja ísraelsmanna og
Egypta. Þetta er meðal ann-
ars skýringin á því, hve mikið
far hann gerði sér um að koma
samningum á.
EGYPTUM var einnig
kappsmál að koma á sæmi-
lega öruggum friði til þess að
létta róðurinn i efnahags- og
atvinnulífi landsins, sem geld-
ur þess, að 200 þúsund manns
veröur að gegna herþjónustu.
Egyptar hefðu og fengið að
nýju umráð yfir Abu Rudeis-
oliulindunum á Sinaí, ef
Israelsmenn hefðu orðið við
lágmarkskröfum þeirra, en
frá þessum ollulindum geta
Egyptar fengið þriðjung
þeirrar oliu, sem þeir þarfn-
ast. Ef ísraelsmenn hefðu
hörfað lengra með hersveitir
slnar á Sinai, eins og Egyptar
kröfðust, var Súezskurðurinn
ekki framar I gislingu Israels-
manna og unnt að opna hann
skjótlega.
Allt hefði þetta bætt efna-
hagsaðstöðu Egypta. Þá hefðu
óánægjuraddirnar yfir efna-
hagslegri stöðnun einnig
hljóðnað. Þessi óánægja kom
til dæmis fram i upphlaupi
verkamanna I iðnaðarbænum
Mehalla el Kobra við Nilarósa
upp úr miðjum marz. Haldið
er fram, að samtök marxista
hafi efnt til uppþotsins, en
kröfur um mat og atvinnu
hafa efalaust átt rikari þátt i
þvi en stjórnmálaáhugi. Um
það bil helmingur landsmanna
er annað hvort atvinnulaus
eða býr við ófullnægjandi at-
vinnu, og fátækari helmingur
þjóðarinnar verður að komast
af með minna en 20 egypzk
pund á mánuði (um 5500 krón-
ur islenzkar).
EGYPZKA þjóðin gerði sér
glæstar vonir um árangur af
samningaumleitunum
Kissingers, og hvarvetna
verður vonbrigðanna vart.
Reiöin I garð Israelsmanna
hefur þjappað þjóðinni um
Sadat forseta og komiö á þann
hátt I veg fyrir, að óánægja al-
mennings með efnahags-
ástandið bitnaði á honum.
Aðstaða Rabins forsætisráð-
herra Israels hefur einnig
styrkzt. ósveigjanleg afstaða
hans I samningaumleitunum
Kissingers hefur aflað honum
þess almenna fylgis, sem hann
áður brast.
Uppgjöf Kissingers hefur
styrkt öll þau öfl, sem auka
hættuna á árekstrum I löndun-
um fyrir botni Miöjarðarhafs-
ins. Eðlileg afleiðing er vita-
skuld ný styrjöld, nema þvi
aðeins að friðarráðstefnan i
Genf komi saman innan
skamms, og þar miði skjót-
lega I samkomulagsátt, eöa
aðrar færar samkomulagsleið
ir opnist.