Tíminn - 10.04.1975, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 10. april 1975.
TÍMINN
7
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Heigason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar
18300 — 18306. Skrifstofur I Aöalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — augiýsingasimi 19523. Verö I lausa-
sölu kr. 35.00. Askriftargjald kr. 600.00 á mánuöi.
V________________________________Blaöaprent h.f.
AAargt
í deiglunni
„íslenzku skólarnir i dag eru sennilega ólik-
ari aldamótaskólunum en þeir skólunum i
Odda og Haukadal, þótt lengri væri þeirra i
millum. Svo örar eru þjóðlifsbreytingarnar
þessi misseri, að niu aldir jafnast að þvi leyti
hvergi nærri á við jafnmarga áratugina sið-
ustu”.
Þessi orð lét Vilhjálmur Hjálmarsson
menntamálaráðherra falla i ræðu, sem hann
flutti á menningarmálaráðstefnu Sambands is-
lenzkra sveitarfélaga á sunnudaginn var.
Siðan skilgreindi hann i mjög stuttu máli,
hvað hann teldi, að vera skyldi aðalsmerki
skóla:
,,Góður skóli býr nemanda sinn undir að
starfa og lifa i þvi samfélagi, sem biður hans
að námi loknu”.
Undir þessa fáyrtu skilgreiningu, sem raun-
ar má eins vel lita á sem stefnuskrá, munu
flestir geta tekið. Hún felur i sér allt, sem
mikilvægast er i skólastarfi — i senn þá miðlun
þekkingar og þjálfun i hugsun og starfi, er þar
fer fram, sem og þá mannrækt og glæðingu
frjórra hugsjóna, sem þarf að haldast i hendur
við kunnáttuna.
í framhaldi af þessu vék hann að sifelldri
endurskoðun og endurmati margra þátta
skólamála i samræmi við fengna reynslu og
nýjar og breyttar þarfir, svo sem endurskoðun
iðnfræðslulaga og gerð námsskrár vegna verk-
náms, og drap á mörg nýmæli, sem á döfinni
eru, Þar á meðal voru frumvörp um ýmis efni,
er sum hver hafa þegar verið lögð fram á Al-
þingi, en önnur eru i burðarliðnum, eða alveg
nýkomin fram. Nefndi hann þar frumvörp um
nýskipan viðskiptafræðslunnar, skipulegan
stuðning við tónlistarfræðslu, fræðslu fullorð-
ins fólks, almenningsbókasöfn, leiklistarskóla
rikisins og frumvarp til nýrra þjóðleikhúslaga,
auk þess sem i athugun væri löggjöf um skól-
ann i Skálholti.
Af þessari upptalningu má ráða, að nú eru i
deiglunni mörg og mikilvæg mál, sem bæði
varða skipan skólamála og skólanám beinlinis,
sem og almenna menntun, uppeldi og þroska-
leiðir i landinu.
Til dæmis má hér nefna bókasöfnin, sem
mörg hver standa harla veikum fótum og eru
litils megnug, svo mikilvægu hlutverki, sem
þau gætu gegnt og ættu að gegna I þjóðlifinu, ef
allt væri með felldu um hag þeirra og starfs-
getu. „Þau ein bókasöfn standa verulega upp
úr, senwaotið hafa-óvenjulegs skilnings og þar
með stuðnings sveitarstjórna i viðkomandi
byggðarlögum”, sagði ráðherra i ræðu sinni. .
Er vitaskuld brýnt, að hagur bókasafnanna sé
réttur eftir þvi sem auðið er.
Þá mun stofnun leiklistarskóla rikisins á-
reiðanlega verða fagnað af mörgum, þvi að
slikur skóli er forsenda þess, að ungt fólk geti
menntað sig til leiklistarstarfa og leiðsögu,
hvort heldur það hyggst helga sig leiklist i at-
vinnuleikhúsum eða hverfa til starfa meðal á-
hugafólks, sem viða um land leitast við að
halda uppi leikstarfsemi af miklum dugnaði,
en brestur oft starfskrafta, sem hafa næga
kunnáttu til þess að vera burðarásar I sliku
starfi. — JH
Joseph C. Harsch, The Christian Science Monitor:
Klofningur vofir yfir
Republikanaflokknum
íhaldssamari armi flokksins þykir Ford forseti of frjálslyndur
Goldwater
Þeir hafa báðir reynt að sigurstranglegt í breifylk-
bjóöa sig fram sem hrein- ingum bandarisku aöalflokk-
stefnumenn, hvor á sinum anna.
væng, en það viröist ekki
McGovern
IHALDSSAMIR republikan-
ar héldu 3ja daga ráöstefnu I
Mayflower-gistihúsinu I
Washington um miðjan febrú-
ar. Þeim virðist ganga treg-
lega aö tileinka sér lærdóma
reynslunnar, eða engu betur
en fylgismönnum McGoverns
handan bandarisku flokka-
skilanna gekk árið 1972.
Fylgismenn McGoverns
höfðu að kjörorði „ákveðna
stefnu” fyrir kosningarnar
1972. Þeir vildu fyrst og fremst
tryggja að kjósendur gætu
valið milli hægri og vinstri.
Barnaleg afstaða þeirra vekur
enn furðu, og þeim virtist alls
ekki ljóst i upphafi — ef þeir
hafa þá nokkurn tima gert sér
þess grein — að þeir viðhöfðu
nákvæmlega sömu rök og
sveitir Goldwaters höfðu gert
átta árum áður. Kjörorð
fylgismanns Goldwaters i
kosningabaráttunni árið 1964
var einmitt „val en ekki
endurómur”.
Raunin varð sú, að herferð
Goldwaters endaði með skelf-
ingu, og ekki hefur meiri
stjórnmálasókn farið jafn
herfilega út um þúfur, nema
sókn McGoverns árið 1972.
HÆGRISINNAÐIR repu-
blikanar lýstu bjartsýni á
þingi sínu og létu sig dreyma
fallega drauma um stofnun
þriðja flokksins i bandarisk-
um stjórnmálum, þrátt fyrir
áðurnefnd tvö dæmi um aug-
ljósar ófarir slikra hreyfinga i
bandariskum stjórnmálum
fyrir örfáum árum.
Vitaskuld er varla hægt að
lá ihaldssömum republikönum
þó að Gerald Ford hafi valdið
þeim vonbrigðum. Hann reyn-
ir fyrst og fremst að leggja
það breiðan stjórnmálagrund-
völl, að það tryggi honum og
flokki hans fylgi i kosningun-
um 1976, en kemur alls ekki
fram sem hugsjónalega trúr
Ihaldsmaður. En þetta tvennt
er sitt hvað.
AFSTAÐA forsetans útilok-
ar auðvitað ekki, að stefna
fundarmanna i Mayflower-
gistihúsinu eigi rétt á sér.
Hinn gifurlegi halli á fjárlög-
um samrikisins i ár getur
hæglega orðið bandarisku
efnahagslifi til tjóns i framtið-
inni. Færa má gild rök fyrir
þvi, að álögur séu farsælli en
takmarkalaus eyðsla.
Það er þó ekki alvarlegasta
úrlausnarefni skynsamra og
hygginna stjórnmálamanna i
Washington um þessar mund-
ir, hvað þjóðinni kunni að
verða fyrir beztu þegar frá lið-
ur. Hitt er ef til vill meira um
vert, hvað gera þurfi til þess
aö Republikanaflokkurinn
verði annað og meira en mátt-
vana afturganga árið 1976.
LJÓST má vera, að ef
Gerald Ford færi i daglegum
athöfnum eftir kenningum
hinna hvatvisu ihaldsmanna,
yrði honum tæpast væri i
Hvita húsinu út kjörtímabilið,
hvað þá að hann gæti vænzt
endurkjörs. Þjóðin er á barmi
örvæntingar vegna hins aukna
atvinnuleysis, og er háski þess
stórlega ýktur að mínum
dómi. Þegar þannig er i
pottinn búið, verður leiðtoginn
I Hvita húsinu að gera allt,
sem I hans valdi stendur, tií
þess að draga úr atvinnuleys-
inu, og þó er ef til vill enn
mikilvægara að draga úr
óttanum við atvinnuleysið.
Bandarikjamenn hafa svo
lengi búið við mikla og örugga
atvinnu — eða rúm 35 ár — að
fjölmargir og jafnvel flestir
voru farnir að ganga út frá þvi
ástandi serh sjálfsögðum hlut.
Þeir eru nú sem lamaðir af
ótta, enda þótt bilasmiðjumar
I Detroit séu byrjaðar að ráða
til sin að nýju sumt af þeim
starfsmönnum, sem sagt var
upp, þegar bilasalan stöðvað-
ist I haust sem leið. Fyrir-
sagnir blaðanna fjalla nú
einkum um atvinnuleysi, en
frásagnir af endurráðningum
manna eru fátiðar I áberandi
fréttum.
AKAFLEGA fast er lagt að
Gerald Ford forseta að gera
allt, sem honum er framast
unnt, til þess að stuðla að
endurráðningum og aukinni
atvinnu. Hann getur ekki
hvort tveggja i senn, orðið við
þessum kröfum og gert ihalds-
mönnum til hæfis. En hann
verður að láta undan kröfun-
um, ef hann vill ekki eiga á
hættu að verða að láta af störf-
um sem virkur forseti. Hann
uppfyllir þvi kröfurnar og
Ihaldsmennirnir eru óánægð-
ir. Þeir hafa við orð að yfir-
gefa Republikanaflokkinn og
stofna nýjan flokk sér að
skapi.
Hvaða lærdóma má svo
draga af sögunni I þessu efni?
Arið 1912 voru vinstri-
sinnaðir republikanar eða
„framfarasinnar” óánægðir
með William Howard Taft for-
seta, á sama hátt og ihalds-
menn eru nú óánægðari með
Gerald Ford. „Framfarasinn-
arnir” yfirgáfu flokkinn,
héldu sitt eigið flokksþing, til-
nefndu Theodore Roosevelt
sem forsetaefni og tryggðu
kjör Woodrow Wilsons. En af-
leiðingar klofningsins urðu þó
i raun meiri og langvinnari.
Forustumenn framfara-
sinnanna frá 1912 gengu að
siðustu i lið með Franklin
Delano Roosevelt, þegar hann
hóf baráttu sina.
LIÐSMENN Demókrata-
flokksins geta verið ánægðir
með ganga mála eins og nú
horfir. Heita má, að þeim hafi
hlotnazt allt, sem hugurinn
gimtist, nema sigurstrangleg-
ur og glæsilegur frambjóðandi
til aö fylkia sér um árið 1976.
Ef Ihaldssömu republikanarn-
ar gerðu alvöru úr þvi að efna
til klofnings og stofna nýjan
flokk, gætu demókratar einsk-
is óskað sér framar. Þá gætu
þeir sigrað með hvaða fram-
bjóðanda sem væri.
thaldssömu republikanarnir
I Washington og vinstrisinnað-
ir fylgismenn Verkamanna-
flokksins i Bretlandi eiga
sammerkt um margt. Báðir
hóta að yfirgefa flokk sinn, ef
hann vill ekki fallast i heild á
skoöanir þeirra. Beinast ligg-
ur við að álykta, að stofnun
nýs flokks, hvort heldur er
I Bandarikjunum eða i Bret-
landi, yrði banabiti flokksins
sem fyrir klofningnum yrði.