Tíminn - 06.05.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Þriðjudagur 6. mai 1975.
Jón Skaftason, alþingismaður:
ENDURMAT
VIDHORFA
LÍFSNAUÐSYN
Endurmat viðhorfa
lifsnauðsyn
tslendingar lifa nú óvissutíma
i efnahagsmálum, sem ekki er
gott að sjá fyrir hvern endi fá.
Ennþá er ekkert kreppuástand i
landi óg lltið atvinnuleysi, og er
mér nær að halda, að vel mætti
leysa úr vandamálunum, nyti
góðrar forystu — i vlðtækum
skilningi — við, og meira trún-
aðartraust rikti milli fulltrúa
rikisvaldsins og almennings en
nú er. Forystulitil og sundur-
lynd þjóð vinnur ekki stóra
sigra, hvorki hér né annars
staðar. Það sýnir sagan okkur.
Trúnaðargap
Á undanförnum verðbólguár-
um hefur heilbrigt verðmæta-
mat allt of margra brenglazt.
Menn eru I framkvæmdum
farnir að reikna með mikilli
verðbólgu, sem óhjákvæmileg-
um fylgifiski Islenzks efnahags-
búskapar. Hver getur undrazt
sllkt, ef haft er I huga, að allt
tlmabilið frá lokum slðari
heimsstyrjaldar hefur rikt hér
meiri eða minni verðbólga. Oft-
ast miklu meiri en i flestum við-
skiptalöndum okkar. Miðaldra
Islendingur þekkir ekki annað
ástand. Þetta hefur valdið þjóð-
inni ómældu tjóni slðustu ára-
tugina, og þá ekki slzt lágtekju-
fólki, elli- og öðrum llfeyrisþeg-
um og sparifjáreigendum.
Margir hafa hins vegar lært á
kerfið, og margir eru þeir spá-
kaupmennirnir, sem matað
hafa krókinn á þessu ástandi.
Allir stjórnmálaflokkar, full-
trúar hagsmunasamtaka og
einstaklingar, sem tala um
verðbólgu, segjast eindregið
mótfallnir henni. Samt geysist
hún áfram. Fólkið spyr hverju
sé um að kenna. Og svörin eru
mörg og margvisleg. Einn segir
þetta, annar hitt, og niðurstaðan
verður sú, að allir eru tor-
tryggðir. Þessi atburðarás er
undirstaða þess trúnaðargaps,
sem orðið er ægilegt, ekki ein-
asta milli handhafa rikisvalds
þ.e. rikisstjórnar og Alþingis
annars vegar og almennings
hins vegar, heldur og forystu-
manna I launbegasamtökun-
um og félagsmannanna. Þetta
höfum við fengið staðfest sið-
ustu vikurnar á áþreifanlegan
hátt. I þessum jarðvegi dafnar
slðan lýðskrumið einkar vel.
,,Ég skal allt fyrir þig gera,
kæri vinur, bara að þú styðjir
mig til valda og áhrifa!” Þetta
ástand er fyrir hendi hér, og það
ógnar þjóðarhag. Hvernig má
komast út úr þvi?
Miklar framfarir.
Þrátt fyrir þessa veilu i fari
okkar getur enginn neitað þvl,
að miklar efnahagsframfarir
hafa orðið á íslandi slðustu ára-
tugina. En það má ekki fylla
okkur ofmetnaði og loka sjónum
okkar fyrir því sem aflaga fer.
Mikið af þessum framförum má
llka þakka hagstæðum ytri skil-
yrðum, hagkvæmum viðskipta-
kjörum og góðum afla. En allt
um það. Framlag vinnandi Is-
lendinga I þessum framförum
er stórt.
Við hefðum þó tvimælalaust
Þjóðkirkjan
með sumarbúðir
ó fjórum
t BYRJUN júnimánaðar fer af
stað öll starfsemi i Sumarbúðum
Þjóðkirkjunnar. Þær hafa verið
starfræktar um árabii á nokkrum
stöðum á landinu og eru sumar-
búðimar við Vestmannsvatn og i
Skálholti I sinu eigin húsnæði, en i
leiguhúsnæði, þ.e. barnaskóium,
á Eiðum og I Iiolti.
I sumarbúðum Þjóðkirkjunnar
er leitazt við að gera börnunum
dvölina sem skemmtilegasta og
gagnlegasta. Holl og góð llkam-
leg Iþrótt er stunduð af kappi eftir
þvl sem aðstæður leyfa og útivist
er mikil, farnar göngu- og könn-
unarferðir.
Kvöldvökur eru á hverju kvöldi
Aðalfundur
Blaðamanna-
félagsins
Aðalfundur Blaðamannafélags
tslands verður haldinn laugar-
daginn 10. mai kl. 2 i Kristalsal
Hótel Loftleiða.
stöðum
og er þar leggja börnin fram sinn
skerf. Með sumarbúðaleiðtogun-
um æfa þau stutt leikrit og helgi-
leiki og koma með eigin efni til
flutnings fyrir jafnaldra sina. Er
þessi hluti kvöldvökunnar mjög
þroskandi fyrir börnin og hvert
kvöld er slðan endað með lestri og
spjalli við þau úr bibliunni. A
hverjum degi er einnig fræðslu-
stund I bibllusögumog er t.d. oft
gerð einhvers konar vinnubók út
frá efni þvl, sem fjallað er um I
Bibllufræðslunni. I Skálholti er
þvl þannig hagað að hverjum
söfnuði I Reykjavik ásamt Snæ-
fellsnesi og Suðurnesjum, er gef-
inn kostur á að senda börn frá sér
til vikudvalar. Sextiu börn kom-
ast að I einu og ef söfnuðurinn nær
ekki að fylla sinn flokk fyrir 10.
mal er fyllt I þá með almennri
innritun.
Upplýsingar um sumarbúðirn-
ar I Skálholti fást á Skrifstofu
Æskulýðsfulltrúa Þjóðkirkjunn-
ar, Biskupsstofu, og um aðrar
sumarbúðir á vegum Þjóðkirkj-
unnar veita viðkomandi sóknar-
prestar allar upplýsingar.
getað gert betur. Ástæða þess,
að svo varð ekki, er fyrst og
fremst sú, að yfirstjórn efna-
hagsmála hefur verið of reikul
og hrakizt um of fyrir sjó og
vindum, ef svo mætti segja.
Mögur og feit timabil hafa
skiptzt á eftir aflabrögðum og
markaði, og stjórnvöld hafa of
oft verið rög við að beita tiltæk-
um hagstjórnartækjum til þess
aö jafna út sveiflurnar. Þetta
hefði m.a. verið hægt með auk-
inni notkun verðjöfnunarsjóða i
sjávarútvegi.
Þá hefur andstaða sumra
valdamikilla manna við stofnun
nýrra útflutningsatvinnugreina
oft á tlðum borið Iltilli framsýni
vitni. Að efla nýjár útflutnings-
greinar við hlið sjávarútvegsins
hefði tryggt gjaldeyrisöflunina
betur og eflt efnahaginn.
Ég áli't, að margir eigi sök á
þvl, hversu litill árangur af bar-
áttunni gegn verðbólgu hefur
orðið hérlendis. Sök okkar
stjórnmálamannanna er ekki
hvað minnst, þvl að oftast hafa
önnur markmið verið okkur
eftirsóknarverðari en efnahags-
legt jafnvægi.
Bölvaldur
1 mlnum huga er enginn efi á
því, að óstöðugleikinn i þjóðar-
búskapnum er meginorsök
hinnar hættulegu verðbólguþró-
unar, og hún er aftur meginor-
sök flestra efnahagserfiðleika
nú. Hún er orsök síendurtekinna
gengisfellinga og vfðtæks
styrkjakerfis I atvinnullfinu,
sem kemur i veg fyrir hag-
kvæma þróun framleiðsluþátt-
anna. Hún er orsök ónógs láns-
fjár og hárra vaxta. Hún er or-
sök vinnudeilna og minni hag-
vaxtar, sé yfir lengra timabil
litiö. Þannig mætti áfram telja.
Ég hef stundum átt erfitt með
að stilla mig, er ég hlýði á
þrumuræður manna um bölvun
of hárra vaxta og frystingar
lánsfjár. Manna, sem ég hef
ekki vitað að legðu sig sérstak-
lega fram um að halda verð-
bólgu I skefjum. Þeir rufla sam-
an orsökum og afleiðingum.
Þvi miður virðist mér, að i
reynd skorti á nægan skilning
hjá þjóðinni á þeirri hættu, sem
fylgir langvarandi verðbólgu.
Ég dreg t.d. I efa eftir 16 ára
þingsetu, að nokkur flokkur
setji baráttu gegn henni i reynd
númer eitt I forgangsröð. Og hvi
skyldu þeir gera það, ef þing-
menn trúa þvl, að önnur for-
gangsverkefni gefi meira kjör-
fylgi?
A þingsetutíma minum hef ég
sjálfur rætt við eða vitað af, að
sendinefndir hvaðanæva af
landinu gengu á fund þing-
manna til þess að reyna að fá
fjárveitingar til framkvæmda.
Þaö er vel skiljanlegt. En ég
minnist þess ekki að hafa
fregnað af einni slikri, sem
krefðist þess, að þingmenn
stæðu sig betur i baráttunni við
verðbólguna. I sannleika sagt
finnst mér það gegna furðu, hve
mikill tími á Alþingi fer I þref
um minni háttar atriði, meðan
þau stóru gleymast. Getum við
ekki breytt þessu, verður verk-
efni alþingismanna við stjórn
efnahagsmála álika vonlaust og
þeirra, sem eru að reyna að
bera vatn I botnlausri fötu.
Glataður er
geymdur eyrir
Náttúran skammtar okkur
sem öðrum flest llfsgæði. Við
þurfum þvl að snlða okkur
stakk eftir vexti og aðstöðu.
Færasthelzt ekki meira I fang I
einu en skynsamlegt má telja,
og skipta þjóðartekjum sann-
gjamlega. Okkur greinir á um
hvemig þetta verði bezt gert, og
við deilum. Það köllum við
stjórnmálabaráttu. Vandinn er
sá að halda þeirri baráttu innan
skynsamlegra marka, þvi að
ella skerðir hún flestra hag.
Mörg undanfarin ár hafa
þjóöartekjur vaxið ár frá ári.
Við höfum haft stærri köku til
skipta. I ár snýst þetta við. Kak-
an verður minni en I fyrra sök-
um versnandi viðskiptakjara og
minni afla. Einhverjir þjóðfé-
lagshópar fá þvl minni sneiðar
en 1 fyrra. En verða það þeir,
sem mesthafa fyrir og bezt þola
það? Það væri réttlátt. Þetta er
yfirlýst stefna rlkisstjórnarinn-
ar. En margir vantreysta henni
I þvl efni og trúa engum tölum,
sem frá opinberum aðilum
koma. Þetta er mikið vanda-
mál. Margir spyrja líka sjálfa
sig og aðra, hvort auðna okkar
sé slík, að okkur takist á næst-
unni að leysa vanda launamál-
anna á réttlátan hátt og án þess
að setja allt úr skorðum. Bundn-
ir togarar og óhófleg kröfugerð
hátekjumanna hvetur ekki til
bjartsýni I þeim efnum.
Bolfiskaflinn fer minnkandi
ár frá ári, þrátt fyrir slstækk-
andi fiskiflota. Hvað er að ger-
ast? Erum við að eyða undir-
stöðum llfskjara með taumlitilli
frekju i stundarhagsmuni?
Rányrkjum við miðin? Ofbeit-
um við landið? Kaupum við
framkvæmdir of dýru verði á
kostnað efnahagsjafnvægis?
Enginn kemst hjá þvf að hug-
leiða þessar og svipaðar spurn-
ingar nú.
Á nýliðnu ári varð viðskipta-
hallinn við útlönd óhagstæður
um 15.500 milljónir króna.
Digrir gjaldeyrissjóðir eyddust
upp. Rikissjóð vantaði á þessu
mikla tekjuári 3.000 milljónir
króna til þess að endar næðu
saman. Verðbólgan jókst um 50-
60% og er þá fátt eitt talið.
Spumingin nú er sú, hvort okkur
takist að snúa þróuninni við á
þessu ári. Um það er allt á huldu
og mörg ljón á veginum. Mér
virðist mikilvægast að ráðast
gegn aðalbölvaídinum, verð-
bólgunni, og hefja vægðarlausa
baráttu gegn henni. Nýsam-
þykktar efnahagsráðstafanir á
Alþingi miða að því. Þótt þær
séu óvinsælar- hjá mörgum eru
þær óumflýtjanlegar og ég læt
mér a.m.k. I léttu rúmi liggja
frýjunarorð þeirra, sem ekki
þorðu að takast á við vandann
og hlupust undan merkjum.
Keppa þarf að efnahagslegu
jafnvægi og útrýmingu verð-
bólguhugsunarháttarins. Slikt
veröur ekki auðvelt. Innflutn-
ingshömlur eru neyðarúrræði
en geta þó átt rétt á sér, ef ekki
er völ á öðru betra. Bezt væri,
að menn ráðstöfuðu fjármunum
slnum með frjálsu vali og af
skynsemi af þvi að þeir fengju
nýjan skilningá þvi, að krónan
sé verðmæti, sem óhætt sé að
eiga. Þyngri króna er pvl nauð-
Frétt úr
Kjósar-
sýslu
Fyrir nokkru efndi Fram-
sóknarfélag Kjósarsýslu til
almenns fundar um stjórn-
málaviðhorfið. Fundurinn
var haldinn I félagsheimilinu
Fólkvangi á Kjalarnesi. Að-
staða þar er mjög góð til
fundahalda. Húsið er stórt og
gefur mikla möguleika til fé-
lagsstarfsemi, en slikt er til
mikilla bóta, þar sem félags-
llf hefur staðið með miklum
blóma I vetur.
Á áðurnefndum fundi
Framsóknarfélagsins mætti
Jón Skaftason alþ’ingismað-
ur. Hann gerði mönnum
grein fyrir því stjórnmálaá-
standi, sem nú rlkir I land-
inu. Einnig kom hann inn á
ýmsa aðra mikilsverða
punkta, en hluti ræðu Jóns
verður birtur hér á eftir.
I upphafi fundarins ræddi
Haukur Nielsson, formaður
Framsóknarfélagsins, um
viðhorf sýslunga til stjórn-
málanna. Hann gat þess, að
mikil óánægja ríkti með
slmamál Mosfellssveitar, og
væri svo komið, að menn
væru fljótari að fara til
Reykjavlkur en að hringja. I
lok ræðu Jóús .Skaftasonar
urðu allfjörugar umræður,
sem stdðu fram á kvöld, en
mikil stemmning ríkti á
fundinum.
syn.En hvernig má þetta verða
1 verðbólguþjóðfélagi, þar sem
meginboðorðið virðist vera
„Giataður er geymdur eyrir”.
Til þess þarf kjark forystu-
manna og góðan skilning al-
mennings á eðli vandamálsins.
Varnarbarátta
Um sinn verður stjórn efna-
hagsmála hrein varnarbarátta,
þar sem reynt verður að koma i
veg fyrir atvinnuleysi. Gæta
verður þess, að hlifa þeim
tekjulægstu. Aðrir geta axlað
nokkrar byrðir, svo að hjól at-
vinnulífsins snúist.
Það er að sjálfsögðu aldrei
vinsæltað sitja I ríkisstjórn þeg-
ar þannig árar. En einhverjir
verða þá að gera það. Ég er
sahnfærður um, að eftir siðustu
alþingiskosningar og við þær
aðstæður, sem þá ríktu, var nú-
verandi rikisstjórnarsamstarf
það eina, sem mögulegt var. Ég
fullyrði, að hjá fyrrverandi
stjórnarflokkum var mjög tak-
markaður vilji til þess að
efna til nýrrar vinstri stjórnar.
Veikasti þátturinn hjá vinstri
stjórnum virðist mér vera út-
haldsleysið og skortur á sam-
stöðu um nauðsynleg úrræði i
efnahagsmálum við slæm ytri
skilyrði. Þær virðast bókstaf-
lega ekki þola slæma tlma.
Þrjár vinstri stjórnir slðustu
þrjá áratugina.sem hver um sig
hefur starfað 2 1/2 ár gefa mér
tilefni til þess að fullyrða þetta.
Þetta er sorglegt að þurfa að
viðurkenna, en staðreynd er það
engu að slður. Félagshyggjufólk
á aö krefjast skýringa á þessu
hjá forystumönnum sinum og
vera gagnrýnið á skýringar
þeirra.
Nú skiptir miklu að þing og
stjórn viki sér ekki undan vand-
anum, þótt freistandi væri. Mik-
iö er rætt um niðurskurð fjár-
laga um 3.500millj. kr. og harð-
lega gagnrýnt af mörgum. En
þvi miður, ytri aðstæður og efna-
hagsleg óstjórn margra ára
gerir þetta óhjákvæmilegt.
En þing og stjórn, þótt voldug
séu, ráða ekki framvindu mála
nema að hluta. Svonefndir aðilj-
ar vinnumarkaðarins gegna þar
stóru hlutverki og allur almenn-
ingur I reynd lika. Skilja allir
þessir aðiljar sinn vitjunar-
tima? Á þvi veltur óendanlega
mikið.