Tíminn - 28.06.1975, Blaðsíða 7

Laugardagur 28. júni 1975.
TÍMINN
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrlmur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur I Aðalstræti 7, slmi 26500
— afgreiðsluslmi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð I
lausasöiu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
Blaðaprenth.f.
87
Fyrir skömmu er komin út ársskýrsla Lands-
banka íslands fyrir árið 1974. Skýrslan flytur að
vanda ýmsan fróðleik um þróun fjármála og at-
vinnumála á árinu, og um afkomu og rekstur
bankans. Þar kemur margt athyglisvert i dags-
ljósið, en sennilega mun þó sá kafli skýrslunnar,
sem fjallar um stjórn og starfslið bankans, vekja
hvað mesta athygli. Þar segir m.a., að i árslok
1974 hafi heildartala starfsmanna við bankann
verið 662, eða 87 fleiri en i árslok 1973. Nánar er
þetta skilgreint þannig, að i Reykjavik hafi fjölg-
að um 51 mann, en utan Reykjavikur um 36.
Ef til vill eru menn orðnir svo vanir hraðri
fjölgun starfsmanna i opinberri þjónustu, að þeir
kippa sér ekki neitt upp við það, þótt starfsmönn-
um eins bankans hafi fjölgað um 87 á einu ári. Að
visu er hér um langstærsta bankann að ræða.
Starfsmönnum opinberra fyrirtækja hefur fjölg-
að jafnt og þétt, enda þótt stöðugt sé verið að
segja, að þau séu að taka upp nýja tækni og hag-
ræðingin hjá þeim sé að aukast. Þannig hafa
bankarnir flestir eða allir verið að taka rafreikna
og ýmsar nýjar vélar i þjónustu sina og hefur
þetta átt að spara mannahald, en hjá Lands-
bankanum hefur árangurinn þó ekki orðið meiri
en sá, að starfsmönnum hans fjölgar um 87 á
siðastliðnu ári. Hjá Búnaðarbankanum, sem er
næststærsti bankinn, fjölgaði að visu ekki nema
um 12 manns á árinu, þar af 7 i Reykjavik. Eigi
að siður stefndi i sömu átt hjá honum og Lands-
bankanum. Svipuð mun sagan i hinum bönkun-
um. Nú er verið að setja á laggirnar stórt fyrir-
tæki, Reiknistofu bankanna, sem á að annast
vissa þjónustu fyrir þá alla. Húp mun þegar hafa
milli 40-50 manna starfslið. Sagt er að starf henn-
ar eigi að geta sparað starfsmannahald hjá bönk-
unum. Fróðlegt verður að fylgjast með þvi i
næstu ársskýrslum þeirra, hvort þessi stofnun
leiðir til starfsmannafækkunar hjá þeim, eða
hvort hér sé raunverulega annað en nýr
kostnaðarauki og starfsmannafjölgun á ferðinni.
Það ber að sjálfsögðu að taka hér með í
reikninginn, að opinber þjónusta er alltaf að auk-
ast á ýmsum sviðum, og þvi hlýtur að fylgja
nokkur starfsmannafjölgun. Þetta gerist ekki að-
eins hérlendis, heldur um allan heim. Þetta er
einn af fylgifiskum tækninnar og breyttra
lifnaðarhátta. En einmitt vegna þessarar þróun-
ar, sem á að vissu marki fullan rétt á sér, er þörf-
in enn meiri fyrir aðgætni i þessum efnum. Þvi
miður virðist þetta skorta alltof viða. Hér er þvi
mikillar lagfæringar þörf.
Þvi er t.d. ekki gefinn nægur gaumur, að af um-
ræddri þróun getur leitt það, að ýmsar eldri
stofnanir, eða vissir þættir þeirra gegna oft
minna hlutverki en áður, en þeim er eigi að siður
haldið áfram meira af vana en þörf. Menn eru oft
furðu ihaldssamir i þessum efnum, en jafnframt
kröfuharðir um breytingar og nýjungar. Alls
staðar eru lika kröfurnar um aukna þjónustu.
Þótt ekki megi draga þar úr eðlilegri framþróun,
er þar einnig þörf fyrir hæfilega ihaldssemi og
varfærni, ef þjónustubáknið á ekki að verða
þjóðarbúinu ofvaxið.
Vissulega má það vera nokkurt aðgæzlumerki
og hættumerki i þessum efnum, að starfsliði eins
bankans skuli fjölga um 87 manns á einu ári.
Þ.Þ.
Forystugrein úr Dagens Nyheter, Stokkhólmi:
Nema skattsvik Svía
12 milljörðum á ári?
Gera verður auknar ráðstafanir gegn þeim
Gunnar Strang, sem helur verið fjármáiaráðherra Svlþjóðar
I samfleytt 20 ár.
ANDtJÐ á sköttum og álög-
um er sá neisti, sem tendrað
hefir margt uppreisnarbálið
meðal alþýðunnar á liðnum
öldum. óánægju skattþegn-
anna og andspyrnu gegn kröf-
um yfirvaldanna verður að
taka með I reikninginn ef
skilja á til fulls, hvers vegna
nýlendurnar í Ameriku snér-
ust gegn Englandi, hvers
vegna franska byltingin
brauzt út og hvers vegna upp-
reisnin gegn Gustav Vasa var
gerð.
Þegar þessir atburðir gerð-
ust voru skattar lágir, en hins
vegar svo illa liðnir, að alþýða
manna reis oft gegn þeim. Nú
eru skattar miklu hærri hvar-
vetna I hinum iðnvædda hluta
heimsins, en koma tiltölulega
jafntniður á meginhluta þegn-
anna.
VARLA er rétt að gera ráð
fyrir, að umburðarlyndi al-
mennings hafi aukizt til muna
á liðnum öldum, enda þótt all-
ar aðstæður hans hafi tekið
miklum og róttækum
breytingum. Mestu ræður efa-
laust um breytta afstöðu til
skatta, að hinir háu skattar
eru nú lagðir á einstaklinga
með háar tekjur — mjög háar
tekjur I samanburði við tekjur
forfeðra okkar á liðinni tið. Af
þvi leiðir, að skattþegnar eru
nú umburðarlyndari gegnvart
álögum en áður var.
Miklu skiptir einnig um af-
stöðu þegnanna til skatta, að
ákvörðun þeirra og álagning
er nú miklu lýðræðislegri en
fyrr meir. Almenningur veit,
að hann er þátttakandi i skatt-
lagningunni gegnum kjörna
fulltrúa slna.
Alþýða manna veit einnig
vel, að skatttekjunum er yfir-
leitt varið til nytjamála, sem
hún viðurkennir. Skattar eru
ekki framar innheimtir af
fógetum og öðrum yfirvöld-
um, sem lifa i vellystingum á
kostnað skattþegnanna.
Kjömir forustumenn almenn-
ings ákveða skattaálögurnar
og verja innkomnum tekjum
til almennings heilla.
SKATTAKERFIÐ hefir vlða
tekið miklum breytingum og
• batnað til muna, bæði hvað
snertir þol þegnanna og jöfnun
milli þeirra. Tekjuskattar alls
þorra manna nú á timum eru
innheimtir við útborgun launa
hjá atvinnurekendum. Aug-
ljóst er, að miklu þolanlegra
er að sjá á bak fjárhæð, sem
greiðandinn hefir ekki fengið i
hendur, en að þurfa að taka
uppveskið sitt og vera knúinn
til að telja upp úr þvi fé til
rikis og sveitarfélaga.
Flestir óbeinir skattar eru
einnig „duldir” og þvi ekki
eins tilfinnanlegir fyrir skatt-
greiðandann. Virðisauka-
skattur og söluskattar eru
fólgnir I kaupverði vöm og
kaupandinn sér þá aldrei til-
greinda sérá parti. Skattar og
gjöld, sem atvinnurekandinn
innir af hendi, eru innheimtir
hjá honum. Skattar þessir
koma að siðustu niður á laun-
þegunum i lægri launum og
neytendum i hærra vöruverði
en ella, en þvi er litil athygli
veitt, hvernig tilfærslurnar
gerast.
Tekjuskattar, erfðaskattur
og fleiri tegundir skatta hafa
gert kleift að dreifa álögunum
tiltöl ulega sanngjarnlega.
Þetta var erfitt á þeirri tið,
þegar innheimtur var salt-
skattur, tiund og þess háttar
skattar. Vera má, að velmeg-
andi menn, sem verða nú að
þola þyngri álögur en áður,
fagni breytingunni ekki bein-
linis. En allur þorri manna,
sem fyrrum efndi til skatta-
uppreisnanna, sættir sig miklu
betur við þetta nýja fyrir-
komulag.
ALLIR flokkar í Sviþjóð að-
hyllast háskattastefnu. Hvað
skattaálögurnar snertir ætti
þvi ekki að skipta sérlega
miklu máli, hvort borgaraleg-
ir flokkar eða sósialistaflokk-
ar fara með völd. Hægri
flokkurinn er eini flokkurinn,
sem boðar allsherjar skatta-
lækkun, en I raun og veru er
hann aðeins að berjast gegn
jaðarsköttum. Barátta flokks-
ins er þvi meiri i orði en á
borði.
Við sleppum að visu við
skattauppreisnir nú orðið, en
ekki eru allir ánægðir samt.
Ekki þarf lengra að leita en til
grannlandanna, Noregs og
Danmerkur, til þess að finna
iskyggilega stóra hópa
manna, sem vilja gera róttæk-
ar breytingar til skatta-
lækkunar og sýnast reiðubún-
ir að taka á sig eðlilegar af-
leiðingar, eða missi megin-
hluta viðbúnaðar velferðar-
samfélags nútlmans.
Hin tillitslausa einstaklings-
hyggja, sem áhangendur
Glistrups og flokksmenn
Anders Lange boða, er síður
en svo geðfelld, en hjá þvi
verður ekki komizt að taka
hana alvarlega. Flokksfylgi
Glistrups og Langes er nú-
timaafbrigði skattauppreisn-
ar. Og vitanlega er ekki unnt
að bæla þessa uppreisn niður
með valdi. Hitt er annað mál,
aö ef til vill er unnt að draga
nokkuð úr afli hennar með
meiri hófsemi i ráðstöfun
opinbers fjár en við höfum
viðhaft nú um alllangt skeið.
ÞESS mætti til dæmis gæta,
bæði hér i Sviþjóð sem annars
staðar, að láta skattana ekki
hækka svo ört, að þeir gleypi
allan efnahagslegan ávinning.
Flestir sætta sig við hækkaða
skatta, meðan kaupgetan
eykst eða svokallaðar ráðstöf-
unartekjur hækka. Mótmæla
er hins vegar að vænta, ef
skattahækkunin hrifsar til sin
allan ávinninginn og meira til
og sniður öllum þorra manna
þrengri rauntekjustakk en áð-
ur.
Andstaðan gegn sköttum
hefir hófsamlegri áhrif á gang
stjórnmálanna hér i Sviþjóð
en I grannrikjunum. Hér kem-
ur hún einkum fram i einka-
framtaki einstaklinganna i
undanbrögðum, skattflótta og
skattsvikum. Enginn veit með
neinni vissu, hve hárrar fjár-
hæðar hinn sameiginlegi sjóð-
ur fer á mis vegna skattsvika.
Lögfræðingurinn Lennart
Eliasson hefir gizkað á 12
milljarða sænskra króna á
ári, sem er ekkert smáræði.
Þessi upphæð nægði til þess að
ferfalda fjölskyldubæturnar,
rlflega að tvöfalda framlag til
varnarmála eða lækka tekju-
skatt um 1600 sænskar krónur
á meginþorra launþega.
SKATTSVIKIN ala á
óánægju hjá þeim fjölmörgu
þegnum, sem gegna skyldum
sinum heiðarlega, og eins hjá
þeim, sem þannig er ástatt
um, bæði hvað tekjur og gjöld
áhrærir, að þeir koma skatt-
svikum engan veginn við.
Þessi óánægja grefur undan
skattasiðferði almennings og
getur, ef illa tekst til, valdið
alvarlegri andstöðu eins og
Norðmenn og Danir hafa feng-
ið að reyna.
Af þessum sökum þarf, i
sambandi við fyrirhugaðar
breytingar á skattakerfinu, að
leggja höfuðáherzlu á að
minnka möguleika til skatt-
svika. Þetta er miklu mikil-
vægara en að lögfesta á
pappírnum örlitið aukið rétt-
læti, sem getur orðið að
rangindum þegar til fram-
kvæmda kemur. Eins og nú
standa sakir munar efnahags-
lega einna mestu á þeim sam-
félagsþegnum annars vegar,
sem koma skattsvikum við og
stunda þau, og hins vegar
þeim, sem ekki geta snúðað
Strand fjármálaráðherra.
Þessi munur verður að hverfa.