Atuagagdliutit - 13.01.1955, Qupperneq 9

itanganitsanil — Fra de gamle årgange
ukiut 75 sujornatigut — For 75 år siden
januar 1880.
onalualårutit kangerdlungmik Sermilingmik tdssanilo ukinermik
(agdl. Johannes Ungåralak) piniartoic).
Univkåt (agdlaricissoic Raphael Jerimiasen, Keicertarssuarme,
Påmiut avangnånguånc ajoiie). oKalugtuat nugtigausimassut ugper-
niutinik imagdlit.
oKalualårut Uvinermik (agdl. Isak Jakobsen, Atangmingme ajo-
kc). Uvinerup kuisimångitsup takordlugkaminit pineicardlune kui-
sisimalernera.
Tamardlisil (agdl. J. Molzfeldt). teriangniångoic icernarit mar-
dluk atautsikut matussiniumik pissat. imågdlatdlugoic pissaicartoK
inuvdluatigssarsivdluarpoK atautsikut 8 krunit tigugamigit.
januar 1880
Beretninger om Sermilikfjorden og om overvintringen der, skre-
vet af Johannes (Ungåralak), fanger.
Fortællinger (nedskrevet af kateket Raphael Jerimiasen, Keicer-
tarssuaK ved Frederibs'håb). Tre religiøse fortællinger.
Fortælling om Uvinen, skrevet af kateket Isak Jakobsen, Atang-
mik. En beretning om en hedning, der efter visionære oplevelser
gik over til kristendommen.
Forskelligt (af J. Motzfeldt): To fine blåræve, der på een gang
blev fanget i en klapfælde. Denne fangst gav 8 kroner til ejeren af
fælderne. Det var mange penge den gang.
ukiut 50 sujornatigut — For 50 år siden
januar 1005
Kujatåne misiliglagkavnik ukion 1903, lOOh-lo marse tikitdlugo
(agdl. David Abeisen, Nanortalingmio). Kujatåne angalaniartarnerup
sikunit ajornartorsiuteKartarneranik erssersitsivdluarpoic. oicalug-
luarå nakorsaK Deichmann ukiugå Kajartordlune KaKortumit Nar-
ssiarsimassoK (Frederiksdal) icåumatit mardluk nångajagdlugit rau-
luvdlunc. — 1894-migoic Ikigaine (Herjolfsnæs) najugaicarput pa-
nigit arnåinait Tabetta åma Marie Hagen avdlanik nunaricateicara-
tik, savaussauteicarpungoK 30 migss. tåukualo inutigssarsiutituara-
lugit-
januar 1905.
Mine oplevelser i del sydligste Grønland i 1903-Ob (af David
Abeisen, Nanortalik). En udmærket beretning om storisvanskelig-
hederne i distriktet. Deri fortaltes, at læge Deichmann var på em-
bedsrejse i kajak midt om vinteren fra Julianehåb til Frederiksdal,
en tur, der varede næsten 2 måneder. — Der fortaltes også, at der
i 1894 boede 2 kvinder, mor og datter, alene i Herjolfsnæs, og leve-
de af deres ca. 30 geder.
ukiut 25 sujornatigut — For 25 år siden
januar 1930.
uvdlut nutaussul. åricigssuissup inutigssarsiorneK pivdlugo
ericarsautigssissutai.
eicalugssup amia. /sak Nielsenip (Sletten) niuvcrtup Ibsenip
eicalugssuit tarajortigkat icåinamut amigssaricigalugit unersussutå-
nut akerdlilissutå.
ajussat, laarniliuneril ikitdlo aserutut, P. Børresenip nakorsa-
tut ilisimarxaissai.
januar 1930.
Nuliden. Redaktionelle betragtninger over erhvervslivet.
Hajskind. Isak Nielsen (Sletten) imødegik kolonibestyrer Ibsens
opfordring til at anvende saltede hajskind til kajakskind.
Lægeråd'■ P* Rørresen skrev oin bylder, betændelser og betænd-
te sår.
Kartartut. taimaingmat puissinigkå-
ngat puissinialersarput lugluniarfig-
ssardlo nagdlerångat tugtuniartardlu-
tik, åmame amé iluaicutigissaicigami-
kik. tugtoKarfiussut tamarmik taimai-
liorfiussarput. åmalume oicarsinau-
vugut sivikitsuinarmik sårugdleicar-
tartunltut autdlunerussarait nalungi-
namiko sivikitsuinarmik tåkusimår-
tugssaussut.
tåssunga tungatitdlugo spicutiginar-
tutut taineicarslnauvoic nauk Kalåt-
dlit-nunåne inuit amerdliartoraluaici-
ssut aulisartut ikiliartuarsinarmata.
1945-me 2300-uput, 1952-me 1889-
inait 1953-imilo 1708. nunavtine inuit
ikigtungungmata ukiune 8-inarne iki-
lissutait 530 ikigtungeieaut. nauk oica-
raluaråinilunit aulisartuvdluångitsut
aulisartarungnaersimassut. tunissat
ilarpangåtsiagssaralue Kalåtdlit-nu-
nåta tamatumuna ånaivai.
nauk pujortulérKat amerdliartora-
luaiiissut, tåssa 1948-me 204-inausi-
magaluartut 1953-ime 484-ngorsima-
galuartut (kutteritdlo 8) aulisagai'-
taussartut ukiune kingugdlerne 7-ne
amerdlaKatigiginangajagput (ukiu-
mut pissaussartut tamåkivigdlugit ii-
ssanagit 18—20 mil. kg migss.) pig-
ssarsiat tåukujuarmata aulisartutdlo
ikiliartormata tamåna ima påsissa-
riaKarpoiv aulisartut piniartutdlo su-
linermikut nåmagsissaxcarsinåussu-
siat akigssarsiaitdlo ukiune tåukuna-
ne angnertusingåtsiarsimassut, pi-
ngårtumik atortorigsårnerulerneiv
pujortulérKat amerdliartorneratigut
pisimassoic iluaiiutigalugo, mana
ikingneruvdlutik pigssarsiat tåuku-
ssut avguagagssarilermatigik. pujor-
tuléritåme-uko mikingitsumik iluaicu-
taussut. aningaussarsiat pinaratik,
am ale kalåliminertigut pigssarsiat
angnertusisimåput pujortuléricat pi-
niarnermut atorneieartarnerat ilua-
xtutigalugo, inuitdlo inussutigssaiiar-
nerat akorninåkut pitsaujungnailersi-
niagaluartoic pitsångornerusimavoK.
ainale pigissåuput akisut, pisimagav-
tigik sule umiatsialiveicarneK iluagti-
tinago. ilai-pagssue aseruatitertardlu-
tigdlo umiarsimåput. Kalåtdlit-nunå-
ta silåta issigtup imåtalo sikoitaici-
ssup nungutdlarsalertortaKai, ming-
nerungitsumik Kujatåne ukioK kau-
jatdlagdlugo atorneKartarfine.
aulisax-tut ikiliartornerat ilåtigut
niatuminga pissuteiiarunarpoK sårug-
dlxt tunissagssat perieigsårutdlugit ti-
ssassariaieartarmata (sungiusardluar-
sirnassariaicartumik) imalo sukanga-
tigissunik maligtarissagssaxcardlutik
Kavsérpagssuit — sordlo sulissartut
atorfigdlitdlo sujornatigut sungiv-
tingnnngne aulisartarsimagaluartut
tamåna aulisartarungnaerutigisimav-
dlugo. aulisartungitsut aulisartut eiU-
asungnerardlugit umancatårnerardlu-
gitdlo pissuterieajåssai-pait, amerdla-
nertigutdle aulisartut ajornakusortox--
siutåinik påsingnerKarpatdlårnermik
pissuteicarunartumik, iluamik misig-
ssorivigsårnago sok taimåitoii. inu-
tigssarsiume sujornagut ilaorieuvfigi-
neKarnerugaluartoK kajungerineiear-
nera migdliartorsimagpat imalunit
avdlat OKartarnerat najorieutaralugo
tamatuminga suliaiiartut ilungersuar-
piarungnaersimagpata tauva tamåna
eitiasungnerinarmik patsisexcartiniå-
savdlugo namångilaii. — isumaKar-
punga nxåna patsisaussoii: aulisartut
nunap inuinut avdlanut nalerxciutdlu-
8jt pigssarsisinåussusiata Kanoit issu-
sianik.
akigssarsiaussartume avguaicatigig-
slkåine sule angnertungeKaut, Kalåt-
dht-nunåne aulisarfiuvdluarnerussu-
pigssarsiat ukiumut 1500—2000
V. ~Ungmata. aningaussat tåuko uv-
dluvtine nioi’Kutigssat Danmarkimi-
sut akcxvalerfine angnertungeitaut,
nauk OKaraluaråinilunit aulisartut
akeiiångitsumik aulisagartortartut.
ilånikume iluanårdluarsinaussara-
luarput, amerdlanertigutdle aulisar-
tup suliå perulugsiornartOvoic angni-
kitsuinarmik pigssarsiagssaKardlune.
inCxtigssarsiutit avdlat — sordlo akig-
ssarsiordlune sulineic ■— nalorninåi-
nerussumik pigssarsiagssaitarput au-
lisartunermingarnit, tåssame aulisar-
tunerup nagsatarigajugtarmago pu-
jortulérKanik akisoKissunik akitso-
riartuinartunigdlo akitsorneic — o-
KautigineKartut maligdlugit ukiune
kingugdlerne pujortuléricat nummer-
bådit aké akimik %-é migss. akitsorsi-
inåput ■—, nunaicarfitdlo ilåine umi-
atsialivilungneK patsisigalugo aju-
nåricajånartorujugssuvdlune pujortu-
léricat aseruasinaussarmata akisoxci-
ssumik iluarsartitariaxcartumik ilåni-
lo umiavigsinaussardlutik. aulitsarig-
sume akisumik pujortulérartårsinau-
ssaraluarput, akigssarsiatdle amerdla-
nerssait atortarput pujortuléricanut
akilersfitigalugit, sitdlimasinermut
ingerdlatinut piniutinutdlo akiliuti-
galugit, iluanårutivigdle angnikitsui-
naussardlune, rejerniarneic iluanåru-
taunerungmat.
taimatut Nungme ipoic, ukiune ki-
ngugdlerne aulisartut ilajartorung-
naerunarput. umiatsialivilungnera
pissutiginerugunardlugo aulisartut
nunaKarfingne avdlamiut Nungmut
nugkumångitdlat, taimalo nunaicar-
fiup inugtusiartornerujugssuanut na-
lerxcutumik aulisartut amerdlasiarto-
ratik. tamåna måna ilungersuanartii-
ngulerpoic. tuberlculosimut sanato-
riap atulerneratigut nunaicarfiup
inuisa 2000 migssiliulerpait. aulisar-
tutuånguit lugpatdlernartumik icl-
måtdlauligssaussunigdlo lusagagssa-
icartitåungeicissut nunaicarfigssup
inue aulisagkanik kalåliminernigdlo
avdlanik pigssaicartiniarssuårpait. ta-
månalo misingnai'seréi'poic nålagar-
ssuarnut tunissat ikilineratigut, tå-
ssalume tunissat tamåko kisimik er-
ssiutaunerussutut issigineicartardlu-
■tik nunaicarfiup inutigssarsiorfiune-
ranut.
nunane avdlane aulisartut umiar-
ssualivé inutigssarsiornermut tunga-
ssunik sutdlivigtagdlit inigssiniarne-
icalerångata måko apericutigineicar-
icårneK ajorput: aulisartut tåssanitut
Kavsiupat? lcanoic umårigtigaut?
någgale, apericutigineicartartoic tå-
ssa nunaicarfik iluanårniarfigssaicar-
dluarnersoic. nunaicarfingme tåssane
ericånilo inutigssarsiorfigigsunersoic.
imåipoic pissutsit nangmingneic au-
lajangissutitaussarput umiatsialivit
sume sananeicarnigssåinut, sanane-
icartarput aulisagaicardluarfiuneru-
ssurnut icaningnerpåme, ingminut
akilersinauvfiginerusorineicartune u-
kiumutdlo sivisunerpåinik aulisarfiu-
sinaussume. tauvalo sivnera isuiini"
minik ingerdlassarpoic — kigaitsu-
mik iluagtikiartordlune. aulisartut t*'
kiussorussårtarput takusinaugånga-
nhko tåssane avdlaningarnit angne-
russumik iluanårsinauvdlutik.
umiatsialivit isumangnaitsut ukiu-
nut atugaussunut nalencutunik sut-
dlivigtagdlit pilersingikåine aulisar-
tut aggianaviångitdlat nioricutigssior-
neicalernaviångilardlo angnertuneru-
ssunik. umiatsialivik igdloicarfing-
mut sineriangmituinut atåssutigssauv-
dlunilo umåssutigssauvoic— mingne-
rungitsumik nunavtine, tåssa inutig-
ssarsiorneic tamangajangme, agssar-
torneic angalaornerdlo iinåkut pissar-
mata. Kalåtdlit-nunåne igdloicarfit
tamarmik ukiune måkunane pujortu-
léricat atugauvdlualerfine tåssunåkut
åssigigput. Nunginilo åma taimatut
ipoic, umiatsialivik igdloicarfingme
Nungmisut itume nunaicarfiup tama-
tigortumik kussanartumigdlo ineri-
kiartornigssånut pericagagssauvdlu-
nilo agdliartutigssauvoK. Nuk umiat-
sialivigtårsinåungikune igdloicarfiu-
juåsaoic atorfeicarfigpagssualik nålag-
kersuissut najugåt „infitigssarsiorfiu-
ngitsu“tut oicautigineicartartoic. umi-
atsialivik nalericutumik inutigssar-
siornermut tungassumik sutdlivigta-
lik, icerititsivilik neicitagssaligdlo
Nuginarmut icagfåtdlautåusångilaic,
åmale Kalåtdlit-nunåne tamarme inu-
tigssarsiornermut nioricutigssiorncr-
niutdlo icagfåtdlautit ilagisavåt. tama-
tuminga sulissutigingningniarnivtine
tapersersugaunerput angnerujartor-
pat pitsåusagaluaicaoic.
A. Lynge.
9