Atuagagdliutit - 26.01.1956, Blaðsíða 20

Pftmiut — Frederiksh&b. Foto: P. Brandt.
— ukiunut 350-inut ei'Kainiut —
n ålagkumaj ungnaerneK Kalå t dlit-nunå-
nik akeKarsinausimagaluarpoK
Christiåt sisamåia umiarssuaic autdlartitå utinartariaKarsimagaluar-
Pok, skottivdle umiartortup atciuisip uterissusia kisime pissutaiwdlune
Danmarkip kingumut „kultit-nunåt Grønland“ navssåreridgsimavå.
akugtungitsunik aperKut måna ta-
kornartanit sarKumiuneKartåinarpoK,
Kanormita’ itumik OKalugtuagssarta-
Karpa Danmarkip nunasiarujugssuaK
Kalåtdlit-nunåt „pigingmago“ nåla-
gauvfinguaK mikissoK taimailivdlune
„silarssuarme angnerpåmik nunasia-
Kartungortitdlugo“.
Kalåtdlit-nunåt nunarssup ingmi-
kortuisigut issigalugo naluneivångilaK
Amerikap nunavigtainut atassoK ike-
rasånguamik amitsumik avigsårute-
Kåinardlune, Kangaunerussordlo atå-
ssuteKarncK imaiginavigsimagaluar-
toK, ukiunilo kingugdliussunc misig-
ssuinertigut påsinciiarpoK nunap pi-
ssusiagut åssiglssuteKåinaratik åmale
OKautsitigut atugaussutigut, Canadap
eskimue eskimfitdlo Kalåtdlit-nunå-
nitut åssigissuteKartut.
kultit-nunåt Grønland.
Kalåtdlit-nunåt ukioa 1605 tikit-
dlugo — tåssa ukiut 350-erpiait må-
tuma sujornagut — oitalugpalåginau-
simagaluarpoK, nalunaerutinit itsar-
nitsanit tungaveKartumik ilisimane-
KartOK, ilåtigut norskip palasip Absa-
lon Pederssøn Beyerip (toii. 1574)
„Norgemik agdlauserissamine“ uk.
1570 åssersfitausinaussumik takutita-
KarpoK nuna tåuna tåmaratdlarsima-
ssok Kanon takordlorneKartarsima-
ssok. ilåtigut ima agdlagpoit: „Grøn-
land nunauvoK piniagagssarpagssua-
lik, nånut KaKortut, zobel, mår; mår-
moreKarpoK, krystal, aulisagkat, ica-
jussiagssat, puneK orpigpagssuarujug-
ssuitdlo tugtorssuarnik tugtunigdlo
umassugdlit." KularincKarneK ajorpoK
hestit, nerssussuit, savat savaussatdlo
amerdlasorpagssuit nujuartångorsi-
massut KavdlunåtsiåKarfikume kit-
dlerme angalauginalersimanigssåt.
OKautigincKartarp ordlo Kalåtdlit-nu-
nåne Kajussiagssat pitsaunerpåt nau-
ssarsimagaluartut, il. il..
åma KularincKarneK ajorpoK, sule
avangnåmiut Kalåtdlit-nunåne nuna-
sissut amiåkoivåsassut. olcalugtuarine-
Kartarpos biskorpe islandimio Øg-
inundr anorerssuarmik umiarssuar-
niinik tingitauvdlune mardloriardlu-
ne Kalåtdlit-nunfita-sineriå Kanigdliv-
dluinartarsimagaluarå, atausiardlu-
lingmigoK ima Kanigtigileraluarpåt
nunamc inuit savat savårnatdlo issi-
gileraluarsimavdlugit.
uputerminiuncK.
avdlanik aputoKariångitsoK danskit
sujugdlioi-Kalåvigdlutik Kalåtdlit-nu-
nånut tiklusimåput. umiårssuarme cr-
Kigsivitdliornerup kingusigsortinga-
javigsimavai. kiarpiaup Kalåtdlit-nu-
nåt navssårerKårsimanerå ilisimane-
icångilaic. månale ilisimaneKarpoK
Kalåtdlit-nunåne biskorpe sujugdleK
tåssaungmat angut Erik Gnupsønimik
atilik, ukioK 1112 atorfinigtineivarsi-
massoK, 1121-imilo Vinlandimut aut-
dlarsimassoK kristumiut tåssanxtut ti-
kerårniardlugit, angalanermile tåssa-
ne utericigsimångilaK. tamatunialo ki-
ngorna Vinland, Kalåtdlit-nunåt Is-
landilo atåssuteKarfiginérusimaput,
pissuteuarunartumik ukiune 14 00-
Kalernerane Europame toKorarner-
ssuaKarnera toitumik-Kernertuinik tai-
neKartumik. Kalåtdlit-nunåt navssa-
rerKingneKarmat avangnåmiut amia-
kuerusimåput, igdlue, oKalugfé niå-
tuvfilo ama nungusimåput. naugdlo
Kalåtdlit-nunåt inuerusimagaluartoK
danskit nålagkersuissuisa nålagauv-
fingmik ilagissåtut issigisimavåt, taj-
måitumigdlo ånilångatigineKartuarsi-
mavoK nuna pisussutailo takornar-
tanit pigineKalersiinåsasoralugib tu-
satsiagkat ingassavigtarput Kalåtdlit-
nunåt tiguarncKarérsimanerardlugo.
nålagkumajungnaerncK tamanik ki-
liguneKangajagtoK.
Danmarkime tutsiungmat tuluk ili-
simassagssarsiortoK Martin Erobi-
sher, avangnaricutsivdlune Indiamut
avKutausinaussumik Kinaissititdlune
Kalåtdlit-nunåt navssårisimagå nior-
Kavigisimavdlugulo (uk. 1576—78),
ånilårutigineKartorujugssuvoK. ^ niar-
dloriardlune danskit kungiat Frede-
rik II Kalåtdlit-nunånut autdlartug-
ssanik piarersartitsissaraluarpoK, tau-
vale svenskitdlo sorssutileramik ta-
måna taimaitlnartariaKarsimavdlugo.
' avdlatut ajornartumik kungip Chri-
stiåt sisamåta pikorigsup tamåna pi-
lerssårut nåmagsiniarsimavå, atåta-
me nåmagsingitsorsimasså. tuluit Pe"
Kasiuteriardlugit skottinik tulungnig-
dlo sungiussivdluarsimassunik umj-
artortugssarsivoK. tamako ilagait
skotteK akimarnit ilåt John Cunning-
ham, James Hall YorkshidemioK av-
dlarpåluitdlo. John Cunningham
ukioic 1605 Københavnimit autdlar-
Pok pingasunik umiarssuaKardlune
Kalåtdlit-nunåt navssåriniåsavdlugo.
nuna anguvå Kalåtdlit-nunåta kitå-
gut, Kåumatdlo migssiliordlugo av-
dlorniussaK avangnamut 69 tikitdlu-
go nunap åssilioréraluardlugo umiar-
ssuarmiut nålagkumajungnaerdlutik
pikigtitserujulermata avdlatut ajor-
nartumik angerdlåinartariaKardlune.
Kalåtdlit-nunåtdle ukioK 1605 nav-
ssårineKarKingmat pissuterpiausima-
gunarpoic James Hall plkorigdlune
sungiussisimavdluardlunilo Island
avangnarKiinago Davisstrædet avicu-
tiglnarsimagamiuk.
/
^TOGHJRØNET
atuagkat
„u ni v k åt “
atuagårax kdkerssagan sujugdleK
sarKumerpoK.
1955-ime landsrådip atautsimine-
rane akuerssissutausimåput aningau-
ssat 2000 kronet „univkåt“nik piler-
sitsiniartunut autdlarniutigssatut. uv-
dlune måkunane ilimagissamit kingu-
sinåraluardlune normoro sujugdleK
sarKumerpoK atuartugssanit ilagsine-
Kardluatdlagunardlune.
Atuagagdliutit ukiorpagssuarne
„nalinginarnik tusaruminåsassunik
univkå“tut kalåtdlinut oiialugpalå-
ngersunut OKalugtuarpagssuarnik
Kavdlunåtunik atuarsinåungitsunut
siaruartuarsimåput alikutaKartitsiuar-
simavdlutigdlo, ilåtigut atuagagssai-
leKineK pivdlugo ardlaligpagssuariar-
dlutik atuarneKartardlutik. ukiutdle
nalivtine avdlångulerfit nalåne Atua-
gagdliutit ltangatut oKalugpalåginau-
jungnaerdlutik isumaliuterssutinik,
Kåumarsautaunerussunik, nalunaeru-
tinik pissutsinutdlo avdlångoriartor-
tunut nutånutdlo tunganerussunik
imaivartaleramik — ajorinagagssåu-
ngitsumik — autdlarKåumut pissuser-
tik atuarumatungorsainerussoK pissu-
scriungnaersimavåt. atuagkat kalåt-
dlisut sarKiimersartut amerdlagissag-
ssåungeKissut nålertorneicartartutdlo
saniatigut atuagagssat niaKorssorna-
ratik „tamuajuminartut" avisivtine
maKaissinarsiartulerput. taimatut ug-
gornaraluartumik kalåleKativut oi<a-
lugtuartartut oKalugpalårnermigdlo
nuånarissagdlit nalivtine ikilivdlui-
narsimåput, agdlåme nunaKarfit ilåi-
ne suerututut OKartariaKalersimavu-
gut.
danskit erKaisaguvtigik — inuiait-
dlume atugartungorsarsimassut — nå-
magtorssuarnik takisunik naitsunig-
dlo nuånersorpagssuarnik atuagag-
ssaKartuarput.
måna „Atuagagdliutit tusaruminå-
sassunik univkåt" ernertåraluåina-
Kaut, tåssalo „univkåt". sordlo inu-
neK nutåK umåssuseKarncrussartoK
erninaiv malugineK ajornångilait
„univkåt“ umårigdlune autdlartitoK.
agdlåme oKartariaiiarpoK atåtatoivar-
tik utoriialinerane pissusiagut tuv-
ssardluinarérdlugo autdlartitoK —
meråriiat atortugssait mitiliornigssar-
dlo ilitsersutigilerérdlugit. isumaKar-
narpoK tamåko avdlamikunik s. i.
Atuagagdliutinc tugdluarnerussut,
atuagårarme angingeKingmat ilitser-
sutit taimatut ersseraigtigissut avdlat
tiguinartariaKåsangmatigik. nalungi-
kaluarparput Kåumarsainerup ilånik
atuagårånguaic tåuna tigumissaKar-
niartoK, tåssa oKalugtuat atuarumi-
narlut avKutigalugit inuneK nalungit-
sorissarput nalussarputdlo nivtarsau-
tisagå, tåssalo normorup sujugdliup
imai amerdlanerpåt taimåiput. inune-
rup Kalipauterpagssue — nunavtine
avdlanilo itut — avdlångorartuartut
imarissartugssaugai påsinarserérpoiv,
taigutåtalo tamåna Kimangnavérsår-
tugssauga ilimagisavarput. tåssaniput
OKalugtuånguit nunavtinit pissut uv-
dlume inunivta ilånit tigussat avdlat-
dlo Kangarssuau nunanilo avdlauv-
dluinartune pisimassut — ilait mer-
Kanut ilaitdlo inersimassunut na-
lerKulut — tamåna atuagåraap aut-
dlarKausiutåne agdlagkap ilånut tug-
dluavigpoK.
sordlo oKarérsunga OKalugluarlar-
luerulilerpugut, iituagkiorluidlo ami-
gautigivdlulnarpavut. „univkåt" td-
ssaulitoK kalåtdlip oKalugluarlarnera-
ta lamalcraluarlup iimarigsarnemr-
dlune aniavfigsså, oKalugtuanik ndi-
nerussunik agdlagsinaussut pilersita-
mik sarKumiunigssåiigul avKiitigssut,
oKalugtuåme nalerpiavtine inunerup
ardlaligpagssuartigut avdldngorajug-
ssuarfianit pissut amigauligivigpavut.
„univkåt“nik pilersitsinigssamik sar-
KumiussaKardlutigdlo ingerdlatsiniar-
tut atuagåncap sarKiimernerane piv-
dluarKuvavut kigsautdlugitdlo inger-
dlatsivdluarnigssamik. oKalugtuat pi-
simassunik tungaveKartut oKalugtua-
liatdlo alikutauginaratik, nuåninara-
tik, Kasuersautauginaratik inunermik
Kimerdluisitsissuput isumaliutigssi-
ssardlutigdlo tamånalo pivdlugo
„OKariartuteKartardlutik".
atuagagssaileuissaruvit — uvdlor-
mut sulerérsimavdlutit Kasuersautig-
ssaKarumaguvit, kiscrdliordlutit iki-
ngutigssaileKiguvit, umiartortuguvit
nunatdlunit Kimagsimavdlugo suki-
saersautigssailekiguvit atuaruminar-
tunik pigssaivalilerputit; taimåitumik
„univk å t “ sariiumernere tamaisa
pisiarissarniåkit tugdligssaKajårnig-
ssånut tamånåtaoK iluaivutaussugssåu-
sangmat. ukiumut Kuleriardlune sar-
lcumertarn iåsaoK.
Nik. Rosing.
I månedsindberetningen fra Uma-
nak oplyses det, at der i december
var fortvivlede fangstforhold, forår-
saget af manglende islæg, selv ved
månedens slutning. Indtjeningsmu-
lighederne har derfor været mini-
male.
.★
Når sheiken fra Bahrein til som-
mer besøger Arhus efter borgmester
Unmack Larsens invitation, er det
sheikens største ønske at rejse vide-
re til Grønland, som han meget gerne
vil se.
aktieselskabet
det danske
kulkompagni
købensaVN
danskit aumarutigssaerniartut
peKatigit
21