Atuagagdliutit - 20.06.1957, Page 3

nakorsaunerup ukiumortumik 1955-
ime nalunaerutai „Kalåtdlit-nunåne
perKingnikut pissutsit" sarKumerput.
1955 ukiup åipå KerKanik kingorKut-
dlugo saricumernerat imaxa tupigusu-
tigineKarsinauvoK. taima kingusigsor-
tarneK imaKa angnikinerulersineKar-.
sinaugaluarpoK, angnertujuåsavdlu-
dlunile. Angmagssalingmit Scoresby-
sundimilo nåparsimavérKamit nalu-
naerutit august imalunit september
sujorKutdlugo Nungmut ångusinåu-
ngitdlat, najugkatdlo ilarpagssuine na-
korsat ima suliagssaKartigissarput tu-
pingnångitsumik nalunaerutigssatik i-
nerumåtåmertusinaussardlugit. tauva
ama nunap inuinik nalunaerutit pala-
seKarfit suliarissartagait nakorsaKar-
nermit n alun aer utinut pingåruteKar-
tussarput kingusinåraj ugtussardlutig-
dle — tåssanisaoK sulissugssaileKineK
pissutauvdlune. atortugssat pissaria-
Kartut tamékerångata aitsåt atautsi-
mortumik nalunaerutigssat suliarine-
Kalersinaussarput. tamåna suliangåt-
siarssussarpoK taimåitumigdlo iniler-
tugagssaussarane.
nunap inuisa 40 %-é 14-it inordlugit
ukioKarput
Kalåtdlit-nunåt 1955-ip nånerane
katitdlugit 27,023-nik inoKarpoK —
1954-imingarnit 852-inik amerdlariar- .
simavdlutik. tåukunånga kalåtdlit
25,236-uput danskitdlo 1787-iuvdlutik.
inuit amerdliartoKaut. 1955-ime mér-
Kat inungortut 1166-iuput, inuitdlo to-
Kussut 365-iuvdlutik. taimailivdlune
nunap inue 1000-ikutåråine inungortut
amerdlanerussutåt 32,1-iuvoK. 1930-kut
kingornatigut amerdlanerussutaussar-
toK agdliartorsimaKaoK. taimanikut
1000-init 13—14-iussarpoK. inuit a-
merdlåssusiånut nalerKiutdlugo inu-
ngortoKartarnerup akulikissusia ukiut
taineKartut amerdlaKataisa ingerdla-
neråne ingmånguåinaK angnertusisi-
mavoK. taimåitumik inuit toKUSsartut
ikingnerussarnerat amerdliartomer-
mut pissutauneruvoK, imalunit avdla-
tut OKautigalugo — inuit avguaicati-
gigsitdlugit inunertuncrulersimåput.
1930-’kune 1000-init toKUssartut ukiu-
mut 30—31-iuput, 1955-imile 15,5-
inauvdlutik. atugarigsårnerulerneK a-
malo nåpautit tunitdlåussortartut tu-
berkulosevdlo akiugaunerusinaulerne-
rat pingårtumik pissutauneruput. —
inuit taima amerdliartulertornerénut
nåpertutumik påsinarsivoK 10,991-it i-
malunit nunap inuisa 40,7 %-é mé-
raussut 14-it inordlugit ukiugdlit.
påsivdlugo soKutiginarpoK niuver-
toruseKarfingne asimioKarfingnilo to-
KUssartut igdloKarfingne toKussartu-
ningarnit amerdlanerungmata — tassa
17,5 (sujugdlerne taineKartune) åma
13,8. tamatuma kingunerå igdloKarfit
inugtusiartornerunerat.
nålungiarssuit sule toKussoKar-
taKaut
nuna tamåkerdlugo toKUssartut pi-
lertortumik angnertumigdlo ikiliarto-
raluartitdlugit nålungiarssuit akornå-
ne toKUssartut ajoraluartumik taima
ikiliartortigingitdlat — Danmarkimi-
ngarnit sisamat-tatdlimariåumik sule
angnertuneruvoK. nålungiarssuit akor-
nåne toKussartunik oKartarnikut isu-
magineKarput sule ukioKalematik to-
KUssartut umavdlutik erniussut amer-
dlåssusiénut nalerKiutdlugit. 1955-ime
sule ukioKalematik toKussut taimai-
livdlutik 9 %-iuput. sujusinårtumik
erniuneK, inunguseralugo Kajangnar-
tuneK, puatdlungneK inalugkatigutdlo
akornuteKarneK nålungiarssuit toKu-
ssutiginerussarpait. erniårpatdlåmeK
iminguseralugulo Kaj angnauteKarneK
ilåtigut mæslingip nåpålåssutaussar-
neranik pissuteKarput ■—■ tåssame på-
sinarsisimangmat arnat nårtussut
mæslingimik tunitdlangneKartut Ka-
Kutigungitsumik emivigssartik sujor-
Kutdlugo ernissartut, amalo mérKat —
erniuvfigssamingnilunit erniugaluarå-
ngamik — Kavsitigut ima Kajangnarti-
gissartut erninaK toKussardlutik. ki-
siåne anånaussumit nårtunerup nalåne
inussutigssatigut nalerKutingitsumik
pigssaKartitauneK Kularnångitsumik
toKujårutaussunut ilaussarpoK. tai-
måitumik arnat nårtussut milugtitag-
dlitdlo tamarmik 1955-ime septemberi-
mingånit imungnik panertunik pissag-
ssaKartitaulernerat nuånersuvoK. må-
na tikitdlugo amerdlanerpåt imuit pi-
ssagssatik aissarsimavait, atuissug-
ssarpianitdlo atomeKartarpata Kularu-
tigssåungitsumik kinguåringnut tug-
dligssanut tamåna iluaKutaujumårpoK.
puatdlungneK tåssaugajugtarpoK nu-
angnertup nagsatå, mérårKatdlo tunit-
dlagtiassaKaut. mérKat igdlutorKane a-
jortune najugagdlit pingårtumik tai-
maileriatårsxnaunerussarput, tåssame
kiaup nigdler'neruvdlo åssigingissutait
igdlune taima itune angnerujugssusi-
naussarmat mérardlo nuvfasianeruler-
sitdlugo. inalugkatigut akornuteKaler-
neK mérårKanut ulorianaKaoK. amer-
dlanerpåtigut nerissat evKiluisågåu-
nginerat pissutaussarpoK. amamingnit
milugtungitsut taimåitumik taimaili-
ssorKaj aunerussarput. nålungiarssuit
imugtugagssåta perKigsårdluartumik
suliarineKarnigsså pissariaKartuvoK.
nålungiarssuit åma sule atautsimik to-
KdssutigissartagaKarput erKartor-
dluartariaKartumik. ukiut tamardlui-
naisa mérKanik tutineKardlutik ipissi-
ssortitaussoKartarpoK. 1955-ime taima
ipississat agdlåt arfineK-pingasuput.
amerdlanerpåtigut mérKap ingmikut
sinigfeKånginera igdlermile ilame a-
kornåne sinigtamera pissutaussarpoK.
angajorKait uvdlormut sulerulugsimå-
put imalunit imaKa unukut KaerKU-
ssausimavdlutik taimalo itisumik sini-
lersimavdlutik. taimåinerane méraK
nanertordlugo ipissilertomeKarsinau-
vok - nanersimangångikaluaråinilunit
— imalunit åma oKorutinit ipississor-
neKarsinaussarpoK. taimåitumik nålu-
ngiarssuit tamavingmik ingmikut si-
nigfeKartariaKarput, Kipialo madrasi-
mut KilerssugaussariaKardlune —
mérKamut tukameKarsinaussungor-
dlugo kinaminut matuliutornago. si-
nigfik-poK mérKap nåmagisså åma a-
jungeKaoK.
tb-mik toKUssartut ikiliartoKaut
tuberkulose sule nunap inuisa akor-
nåne toKUSsautaunerussujuarpoK. tai-
mailivdlune 1955-ime toKussut 18,6
%-é tuberkulosemik toKussuteKarput.
tåukunånga 13,2 %' puangmikut tuber-
kuloseKardlutik 5,4 %-ilo avdlatut tu-
berkuloseKardlutik toituput. taimåi-
kaluardle ukiunit sujugdlernit iking-
neroriaKaut. åssersutigalugo taisinau-
varput 1951-ime toKussut 36,1 %-é tu-
berkulosemik toKussuteKarmata. åma
ukiorpagssuarne taimåisimavoK. tåssa-
lo måna agfangajangmingnik ikile-
riarput.
ajunårtarneK toKussutaunerpaussar-
tutut tugdlerssorpoK. inuit 52-it aju-
nårsimåput. nålungiarssuit tutineKar-
dlutik ipississaussut taineKarérsut sa-
niatigut Kajaussut pujortulérKanilo u-
miarnikut ajunårtut ardlaKåloKaut. a-
tausiungitsut Kiusimåput, kimigtunik
imerpatdlårsimaneK perKutauvdlune.
nåpautinit tunitdlangnartunit tunit-
dlagaussut 1955-ime nakorsauneKar-
fingmut nalunaerutaussut katitdlutik
12,042-put, 1954-imingarnit 2500-t mig-
ssåinik ikingneruvdlutik. tåukunånga
4713-it mæslingertuput. nunaKarfit su-
jornatigut mæslingeKarfiorulugsima-
ssut akugtugaluartunik mæslingerto-
Kartarsimåput. tauva åma Sisimiune
august—septemberime Manitsumilo
september—novemberime mæslinge
angnertumik nåpålåssutausimavoK.
mæslingimik nåpålanerit K’aKortume
1951-ime autdlarnersut avdlanilo 1954-
ime 55-imilo atugausimassut kingor-
natigut nunap inuisa 60 %-isa mig-
ssinge mæslingerérsimalerput. inuit
1040-t angnerussumik mingnerussu-
migdlunit aKajarKumikut inalugkami-
kutdlo ajoKuteKarsimåput, imeK ima-
lunit nerissat mingugtut pissutauneru-
ssarsimagunardlutik. taimåitorme
1954- imingarnit 300-t migssiliordlugit
ikingneruput, tamånalo sujunigssame
taimatut nåpautigdlit ikingneruleriar-
tornigssånik isumavdluarnautitut ti-
gussariaKarunarpoK. imaKa ukiune ki-
ngugdleme imeKarnerup ardlalingne
pitséngorsagaunera pissutaussunut i-
lausimanerpoK. inuit 3011-t torKUSsår-
dlugdlutigdlunit puatdlugsimåput
(bronchitis). nuatdluk Thuleme, Manit-
sume, K’aKortume Nanortalingmilo nå-
påléssutausimavoK avdlanile KaKuti-
gornerusimavdlune — nuatdlugtut ka-
titdlutik 2158-iusimåput atauserdle ki-
sime toKusimavdlune“ niviarsiapilug-
tut 400-ngajangnik amerdleriardlutik
1816-iusimåput.
nåparsimavingne uningassut 5366-it
1955-ip ingerdlanerane Kalåtdlit-
nunåta nåparsimavine uningassut
5366-iusimåput — katitdlutik ukiune
434-ne uningasimavdlutik. pilagtitut
2211-usimåput. nakorsiartut éssigi-
ssaitdlo 150,000-it migssåiniput. nakor-
sat katitdlutik ukiune sisamane anga-
lasimåput. kilometerit 1000,633-t a-
ngatdlavigisimavait — imalunit nu-
narssuaK pingajugsså KiterKutdlugo
kaujatdlagsimavåt. kigutit ilågkat
13,978-iusimåput pigkatdlo 13,631-uv-
dlutik. inuit sanånik kigutitårtut 848-
simåput. kigutit nakorsaisa nalunae-
rutait Kimagsautauvatdlångitdlat. a-
tausiungitsut erKartorpåt kigutit påri-
nigssåt soKutigineKangångitsoK, kigu-
titdlo nakorsait isumaKarput nunap i-
nuisa 90 %-isa migssingisa kigutinut
saligutit arKinaisigut ilisimagait. mér-
Kat inusugtutdlo mamaku jugtortor-
nermit wienerbrøditornermitdlo kigu-
tilugsilertortaKaut. — igdloKarfit ar-
dlagdlit sule kigutit nakorsånik aula-
jangersimassumik amigauteKarput. i-
maKale ukiune aggersune pisårsinau-
jumårput.
nakorsaKarnerup iluane ingmikut
1955- ime pisimassunit taineKarsinau-
vok Kalåtdlit-nunåta tuberkulosemik
misigssuivfia imåtigut angalassoK Mi-
sigssut" augustime sulilermat — åma-
lo nakorsap pujortulérarssue mardluk
„Alf. Berthelsen“ „Henrik Deich-
mann“ilo pigineKalersimangmata.
1955 atautsimut issigalugo ardlalig-
tigut sujuariarfiusimavoK — toKussut,
pingårtumik tuberkulosemik toKussu-
teKartut, ikileriarsimåput. nåpauteKar-
neK mingnerusimavoK, pingårtumik
nåpautit tunitdlangnartut ukiorpag-
ssuarnut Kångiutunut nalerKiutdlugit
ilungersornånginerusimåput. nakorsa-
Karnerup atortue pitsaunerulerdlutig-
dlo amerdlineKarsiméput sulissoKar-
nerulersimavdlunilo.
P. Smith.
Kalåtdlit-nunane
inungortut
ukiune 20-ne mar-
dloriautmgorput
tuberkulose toKussutaunerpaujuartoK nakor-
saunerup nalunaerutaisigut ersserpoK. — aju-
nårtarnerit toKussutaussartune tugdlerssorput
Pearylands bjerge i Nordøstgrønland — Tunup avangnåne Pearylandime KåKat.
3