Atuagagdliutit - 07.09.1961, Page 20

akinik åssigingisitsineK
inungnigdlo eKiterineK
III
agdl. Ph. Rosendahl
sujulme OKautigineKarérsutigut ta-
kuneKarsfnauvoK autdlarniutaussu-
mik aulisagkatigut (sårugdlit) akinik
åssigingisitsineK (akit Kagfarnerat)
aulisagkerivingne angnerussune måna
pingårutexalerérsoK åmalo akinik å-
ssigingisitsineK åncigssutdluagaussoK
ukiut 5—6 Kångiunerisigut aulisagke-
rivit igdloKarneruvdlo tungå isu-
mangnaersarneKarsimalerpata auli-
sarieKarf ingne pingåruteKartoru j ug-
ssuéngorumårtoK.
taimatut akinik åssigingisitsineK pi-
niartoKarfingnut pingåruteKångitsoK
— agdlåme imana akerdlianik oKau-
tigineKarsinauvdlune.
måne pissutsit påsitiniaraluåsavåka
piniagkanik imarmiunik pissat ag-
dlagtaivé isumagissarissåka nåper-
tordlugit.
piniartoKarfingne inuit
siamasigdlutik najuganåsaput
„Grønlandsposten“-ime atuagagssi-
amilo „Grønland“-ime agdlagarissar-
tagkavkut kisitsisit erssenugsut ator-
dlugit takutisimavara piniartoKar-
fingne inungnik eKitertitsineK ajoKU-
taussoK, tåssame kisitsisitigut takune-
tåssa piniartoKarfingne asimiOKar-
férKat atatinartariaKarput, sordluluna
landsråde tamatumunga isumaKatau-
lersimassoK tåssa OKauseKarsimagame
sujunigssame piniartoKarfingne asi-
mioKarfit inuerutiniagaunerisa tu-
ngaisigut mianerssordlulnardlune i-
ngerdlatsissariaKartoK. taimåitumik
åma piniartOKarfit niuvertoruseKarfi-
ne asimioKarfinilo igdlutårnianik
taorsigagssarsisitsissarfik itigartitsi-
ssartariaerukaluarpoK — sule taimai-
liortoKartarnera pitsaussungilaK!
åmit pitsaunerussut
akigigsårnerussarput
takorérparput tunissagssiorfingne
Det Ærlige hjemmeforbrug af ked i Upernavik kommune i tiden melletn 1945 og 1954 pr. familie a'5 personer.
1945-im?t 1954-imut Upernaviup kummOniane ilaKutarit atautsit tatdlimåtitdlugit igd/une nexit nerissat angrssuse.
I kg. ked fra fangst E
pissdt nexaif kT/ungord/ugif
KG. KØD 1000 . 2000 . 3000
antal grønlandske familier
ka/atd/it ilaKutarit amerdiåssuse
4000 5000 . 6000 . 7000
9000
SATOK
NUTARMIUT
NAUJAT
IKERMIO
KUVDLORSSUAK
IKERASARSSUK
rruvssALiK
TUGSSAK
TASIUSSAK
KUK
AUGPI LAGTO K
SDR. UPERNAVIK
KRAULSHAVN
PRØVEN
UPERNAVIK
50/51-5V55
50/51~5y55

5%i-54/55

50/51-54/55
%-54/55
%,-5y55
%%%%

5%1-54/$S

i..:'..:.;.;.::..........................m
wmmmi

i—
50
=F=
100
ANTAL FAMILIER
ilaKutarit amerdldss us?
150
200
titartugkat tårtut takutipåt ilaKutarit atautsit ukiumut Kanon jiexitugagssaKarligissartut. titartugkat uaumassut atdliussut takutipåt
nunaKarjingme ilaKutarit Kavsiussut. tdssa takuneKarsinauvoK nunaKarjingne inukitsune nunap nangmineK tuniusinaussainik pigssar-
sissoKardluartartOK, nunaKarfitdlo inugtunerussut pissaKarKai årfiussartut. tåssa nunaKarférKat inussutigssarigsårfiuneruput.
tamåna pingårnerussunik nutårta-
KångilaK. landsrådime angnertumik
OKaloKatigissutigineKarsimavoK, ka-
låtdlit avisine agdlauserineKartaKalu-
ne, åmalo aulisartut piniartutdlo pe-
Katigigfiata KGH-mik OKaloKatiging-
nigtarnerine. måne taimågdlåt ilångu-
neKarsimavoK tamatumunga tunga-
ssutigut aulisartoKarfit piniartOKar-
fitdlo ingmingnut migssingiuniarssa-
riniardlugit.
piniartoKarfingne niuvertoruse-
Karfingne igdloKarfingnilo akiu-
ssut åssigisåput
piniartoKarfingnut tungatitdlugo
igdlOKarfingne niuvertoruseKarfingni-
lo åssigingitsunik akeKartitsinigssaK
måna tikitdlugo Karssupigtuinarmik
agtupitdlangneKartarsimavoK. taimåi-
tuminguna uvanga manåkut — mi-
siliniartunga piniartoKarfingne akit å-
ssigingitsut atulersineKåsagaluarpata
ajornartorsiutit sut nåpitagssauju-
mårtut navsuiarniaraluardlugit, ima-
lunit KanoK suniuteKarumårnersoK
påsitiniaraluåsavdlugo.
erKarsautigissariaKartoK tamåna so-
runame landsrådip arajutsisimångi-
vigpå 1959-imilume OKauseKarsimav-
dlune „nunap ilaine inungnik eKiter-
titsivigssancingitsune ingmikut iliuse-
KamiartariaKartoK" — avdlatut OKau-
tigalugo: landsrådip arajutsisimångilå
Karmaissut enireprenøritdlo
suliait
A. JESPERSEN & SØN A/S
Telegramadrewe:
Jeepeon-København
Karsinaugame nunaKarfik inukineru-
ssarångat inuisa nunap tuniusinau-
ssaisa tungaisigut pigssarsiait, tåssa
neKit åmitdlo, angnertunerussartut.
taimåitumik nunaKarférKat inuiar-
tariaKaratigdlunit katitertariaKångit-
dlat, piniartorme nunaKarfingmut av-
dlamut nugtoK aitsåt ukiut ardlagdlit
Kångiunerisigut ima nunaKarfigiligka-
mine pissutsinut sungiussitigissarpoK
nunaKarfiup inutoKainut nagdlersusi-
naulersardlune — tamåna ajornavig-
dluinångikångat. piniartumununa pi-
ngåruteKartorujugssussoK nunaKar-
fiup piniarfine anorit, sarfat, imap
narKata pissusé åmalo siagdlertarnera
apissarneralo ilisimarKigsåsavdlugit
taimåitumik nutåmik nunagssarsissut
pivfigssarujugssuarmik atuivdlutik
aitsåt sungiussiniarKårtariaKartarput.
taimåitumik igdloKarfingne akit ang-
neruséngitdlat, taimailerpat igdloKar-
fingne iluatingnauteKångitsumik i-
nuit eKitilernerat kisalo ajoKutaussu-
mik asimioKarfit niuvertoruseKarfit-
dlo inuerukiartulernerat nagdliutug-
ssaungmata.
tamatuma akerdlianik OKauseKar-
toKarsimavoK piniarneK iluatingnau-
teKartumik siåmarnerutineKarsinau-
ssok asimioKarfit mardluk ingming-
nut eKineKarsimassut inuisa taimaiti-
tame piniariarfigssanik igdluarKiune-
Karnerisigut. ilumorpoK igdluarKat
taimåitut piniarnermut sujuariåtdlau-
taussarmata, avdlauvOK asimioKarfiup
taimaitineKarsimassup igdluarKanik
taorserneKarnera; tamatumame nag-
satånik igdluarKat akugtusorujugssu-
ångortugssåuput, nalungilarputdlo å-
mit akigigsårtitdlugit tunineKarsinåu-
sagunik piårnerpåmik åmalo sapingi-
samik puissit pissarineKarfine error-
neKartariaKartut; tåssa nuliaussoK
taimalo Kitornat malingnaussariaKali-
såput. igdluarKatdle piniariartarfit
mikissuinåuput, kinguariarnertutdlo
oKautigissariaKåsaoK ilaKutarit imu-
ngangåtsiarssuaK igdlutik angneru-
ssut pitsaunerussutdlo KimåtariaKar-
tåsagpatigik igdluanramilo najuga-
KartariaKalerdlutik — kommuneKarfit
ilåine agdlåt ilaKutat nagsarneKarnig-
ssåt inerterKutigineKarpoK! åma tov-
Kit piukunarujugssuångitdlat ilåtigut
pitsauvdluartuneK ajoramik åmalo
Kåumatit piniarfiuvdluarnerussut tå-
ssauvdlutik februarimit majimut. Tu-
nule ingmikortitariaKarneruvoK au-
ssaunerane taimatut piniariartoKar-
tarmat.
nutåliaussune tunissat akisa angne-
rulernerisa nunaKarfit tåukua nug-
terfigineKarnerulernerat nagsatarissa-
råt, tamatumalo tunissagssiornerup
sule angnerulernera akigssaiautitdlo
nunamut tamarmut iluaKutaussumik
angnikinerulernerat kinguneremigta-
rå. tamåkua akerdliånik pissoKartug-
ssauvoK piniartut niuvertoruseKarfit
najugarissatik Kimatdlugit igdloKar-
fingnut nugtisagaluarpata, tåssame
igdloKarfit erKait ingassagpatdlårtu-
mik piniarfigineKarértarput taimalo
niuvertoruseKarfingnit asimioKarfing-
nitdlo piniagagssardliornerujugssu-
ssardlutik. taimatut akinik åssigingi-
sitsineK taimåitumik piniartoKarfing-
ne ajoKutauginartugssauvoK.
tamatumunga taorsiutdlugo KGH
årKigssussisimavoK åmit KanoK pit-
sautigissumik suliausimanerat tunga-
vigalugo åssigingitsunik akilersuiv-
dlune. tamåna nutauvoK åmalo akinik
åssigingisitsinertut OKautigineKarsi-
nauvdlune. KangaunerussoK taimaili-
ortoKartarsimångilaK: taimanime a-
meK merKOKardluarpat merKuerni-
kugpatdlunit, ipeKångigpat kajortini-
kugpatdlunit, imalunit aungmit aug-
palugtuinaugpat, åssigingmik akiler-

neKartarsimavoK. måna åmit kussa-
nartut akilerdluarneKarnerussalersi-
måput pitsaunerpåtdlo tamatuma sa-
niatigut suliarivdluagaunertik pivdlu-
go kajumigsauserneKartardlutik.
tåssa piniartoKarfingne aulisarto-
Karfingnilo akinik åssigingisitsineK
åssigingitdluinartumik periauseKar-
dlune ingerdlåneKartugssauvoK, ta-
måinarmigdle Kalåtdlit-nunånut ilua-
Kutaussugssåuput.
niorKutigssat — aulisartoKarfingni-
sutdle — igdloKarfingne niuvertoru-
seKarfingnilo åssigigput.
piniartut siamasigdlutik inussut
Kitornaisa angnerussut atuarti-
taunerata ajornartorsiutaunera
niuvertoruseKarfingne skole-
hjemiliornikut anigorniartaria-
KarpoK.
tugdliutdlugit piniartoKarfingne pi-
ssutsit Kdumarsainermut tungassor-
tait erKarsautigigåine miserratigissag-
ssåungilaK igdloKarfingne sulivfig-
ssuaKarfiussune pissusiussunit pitsåu-
nginerussugssaussut.
atuarfingmutdle tungassut erKar-
sautigigéine OKartariaKarpoK piniar-
toKarfingne pissusiussut savautileKar-
fingne pissusiussunit ajornerungitsut,
imaKame agdlåt pitsaunerussutut o-
KautigineKarsinauvdlutik, tåssame pi-
niartoKarfingne inuit amerdlaneru-
ssarmata mérKat amerdlanerussut a-
tautsimut atuartineKarsinaussardlu-
tik. piniartOKarfingnilume erKarsau-
tigissagssatut tamåna nutåjungilaK å-
malo Kangarssuardle erKarsåutigine-
Kartarérdlune. Avanerssuarme (Thu-
leme) mérKanut angnerussunut naut-
sorssussamik kostskoleKarpoK, erKar-
sautigineKarpordlo Angmagssalingmi-
saoK taimåituliortoKåsassoK.
aperKUt tamåna landsrådimisaoK
ei'KarsautigineKarsimavoK, agdlåtdlo
erKarsautigineKarsimavdlune nuna-
Karfingme akungnåinerussumitume å-
malo iliniartitsissorigsårfiunerussume
niuvertoruseKarfit mérartåinut ang-
nerussunut nautsorssussamik skole-
hjemiliortoKarnigsså. skolehjemmi-
nerdle piniartut Kitornåinut piniartu-
ngorumårtunut akornutigssamik nag-
sataKåsångigpat skolehjem taimåitoK
niuvertoruseKarfingmitariaKarpoK. ni-
uvertoruseKarfik tåuna akungnaitsu-
miniåsaoK åmalo mérKat piniartutut
inunermit nigortineKarpatdlånginig-
ssåt pivdlugo piniarfiuvdluartuniå-
savdlune. mérKat igdloKarfingmitut
igdloKarfingmiutut ilerKungnålersar-
put!
méraK Kulit migssåne ukioKalernine
tikitdlugo asimioKarfingme ajOKimit
iliniarneKångitsumit atuartineKarsi-
mavdlune tamatuma kingornatigut
niuvertoruseKarfingme skolehjemime
iliniartitsissorigsårneruvdlune atuar-
simassoK atuarungnaernerme nalåne
mérKatut igdloKarfingme atuarsima-
ssutut ilikagaKarsimatigisångilaK, pi-
ngårtumik danskit oKausé erKarsauti-
gigåine, tamånale soKutåungilaK pi-
niartoKarfingne inussugssaK aulisar-
toKarfingne inussugssatut danskit o-
Kausinik atorfigssaKartitsisiginging-
mat. piniartutut inutigssarsiornerme
maskinat atortorineKångitdlat, åmalo
piniartut umiartornermik (navigation)
påsisimassaKångikaluarunik soKutao-
rujugssuarane, åmame piniartut uv-
dluinarne inutigssarsiornermingne
KavdlunåtuinaK påsisinaussunik ino-
KateKarajungitdlat. tamåna ukiune
aggersune savalingmiormiunik auli-
saKateKartugssanut atunerussugssau-
vok. Danmarkime nunåinarme atuar-
férKat igdloKarfingne atuarfingnisut
åma tamatigortigissumik iliniartitsivi-
ussångitdlat.
skolehjem taimåitoK elektriciteti-
mik KéumarKUteKartugssåusångilaK,
centralvarmeKåsanane åmalo kugteri-
åinarmik imeKartugssåusanane (ta-
måkua skolehjemip igdloKarfingmitup
pigissugssauvai, tamånale pingårne-
russutut issigissariaKarunångilaK. Ka-
ngaunerussorme KUtdlit petroleutor-
tut, kissarssutit, kup erma sikulo ajo-
rinagit atortorineKartarsimåput.
mérKat niuvertoruseKarfingmiut a-
simioKarfingmiutdlo atuagkat tungai-
sigut pikorerulugtut ajornångitsumik
igdl OKarf ingme atuarsinauvdlutigdlo
privatine inigssaKarsinåusåput, tai-
malo efterskolerne realskolemilo atu-
arKigsinaulisavdlutik.
taimåitumik inungnik eKitertitsini-
arnerme atuarfit neKitariniarpatdlår-
tariaKarunångitdla t. pingårnerussoK
tåssaussariaKarpoK piniartoKarfing-
miut inusugtortaisa inutigssarsiuti-
mingnut piukunarsarneKarsinaunig-
ssåt.
nunap ilaine piniartoKarfiuvdlu-
tigdlo aulisartoKarfiussune aki-
nik åssigingisitsineK inungnigdlo
eKitertitsineK
nunap ilaine piniarneK aulisarner-
dlo sanilerigsitdlugit inutigssarsiuti-
gineKarput.
tamåkunane inuit nunaKarfingne
angnerussune eKiternerunigssåt kig-
sautiginartuva.
Kangåtsiaic erKarsautigiguvtigo mi-
anerssukujugtariaKarunarpoK, takor-
KårtariaKarmat ukiup Kéumataine Ka-
noK amerdlatigissune aulisarneK i-
ngerdléneKarsinaunersoK. inuime eKi-
mavatdlårnerata nagsatarinarsinauvai
ukiunerane sulivfigssaileKineK åmalo
piniagagssat piniapilungneKarpatdlår-
nerat. kisiåne sikoKånginerane angu-
niartariaKarunartoK tåssauvoK akit
årKigssuneKarnerisigut niuvertoruse-
Karfit asimioKarfitdlo erKånitut inui-
sa pujortuléragdlit aggiassalersinau-
nigssåt.
Ausiait sule angnerussumik ukiune-
rane ajornartorsiorfiussarput. Kavsiti-
gume januare KåumatauginalersoK u-
miarssualivik KeKertatdlo tunuat si-
kussarput aitsåtdlo aprilip nålernera-
ne kingusingnerussukutdlunit sikuer-
tardlutik. siko pissutauvdlune Kåuma-
tine sisamane tatdlimanilunit aulisar-
tut avatånut aulisariarsinaujungnaer-
sitaussarput. måna nunaKarfiup inu-
gerigaisa akornåne ukiunerane ang-
nertumik sulivfigssaerutoKartalerér-
poK. taimåitumik Ausiangne akit tu-
ngaisigut ingerdlatsinerme nugterfigi-
neKarnigsså pinago aussaunerane or-
nigarneKartarnigsså anguniartaria-
KarpoK. nunaKarfingme angatdlatit
angnerussut sikoKarnerata nalåne ku-
ja vartertariaKarput, nunaKarf ing-
nut aulisarfiussunut Kåumatine tåu-
kunane sikoKarneK ajortunut, fimalu-
me taimailiortoKartaleringuatsiafpoK.
åma K’asigidnguit nugterfigineKar-
nigssåt anguniardlugo akinik åncig-
ssussinigssaK njianerssutigikujugtari-
aKarunarpoK. rejerniarneK december-
imit majimut uningassarpoK, fabri-
kivdlo kangerdlungmit ukiunerane
Kaleralingnik KanoK amerdlatigissu-
nik pigssaKartineKarsinaunigsså nalu-
naratdlartitdlugo mianerssortariaKar-
poK. kangerdlungmit K’asigiånguanut
avKutå kangerdlungmit Ilulissanut
avKUtåta mardloriautigå.
IluUssat fabrikiata ukioK kaujat-
dlagdlugo ingerdlassalernigsså ilima-
narpoK, tåssame Kaleragdlit at'ugag-
ssat ukiunerane kangerdlungmit pine-
Kartarsinaugamik. sordluna Ilulissane
akit tungaisigut ingerdlatsiniartaria-
KartoK aulisartut pitsaussut Kingme-
rigsårtutdlo nugternigssåt imalunit
kangerdlungme ukiunerane Kalera-
lingniarnerme peKataujartordlutik
aggiassalernigssåt anguniardlugo.
tamåkua saniatigut nunap ilaine
tåukunane igdloKarfit eKiterfigine-
Karnigssåt anguniartariaKarunångilaK,
åmalo piniartut pikorigsut nunagerig-
kamingniginarnigssåt pingårtutut i-
ssigissariaKarsorinarpoK. —
Ph. Rosendahl.

&
'/////'

CHB1ST1ANSHAB
K’asigidnguane rejefabrik 1960-ime inernigsså UimagineKartoK. såmla’tungånipoK niuvertup igdlorssuatOKå tusåmaneKardluartoK.
1959-ime rejet 518.000 kronet migss. nalenartut tuninenarput, ukiunile aggersune fabrikip nåmagsisinaussai mardloriautingortugssåuput.
20