Atuagagdliutit - 19.03.1996, Blaðsíða 11

Nr. 22 • 1996
11
naasutullusooq ilerpavut. Pia-
reersimaffiunngitsumik piso-
qamissaa inissaqartinneqan-
ngilaq. Inuunini naallugu taa-
maaliortareerami angut inuu-
suttoq misilittagaqanngitsorlu
taamaalioruni ajunnginnerus-
saaq. Tamannalu akueriinnar-
tariaqarpara, aammami tuper-
miinnitsinni ullunik marlus-
sunnik nuannersunik atuga-
qarnissarput taamaalioruma
angusinnaanerugakku.
Ullut unnuillu taakku inuu-
nini oqaluttuarisarpaa, taa-
maalillungalu inuusuttuugal-
larama issittumi ilisimasas-
sarsiortut atuarsimasakka, i-
nuulli taassuma ilisarisimasai
»attaveqarfigilerpakka«:
Nansen, Ejnar Mikkelsen,
Knud Rasmussen, Lauge
Koch, kiisalu Scott-ip
Schackleton-illu allallu oqa-
luttuarisaaneri. Ikumasartup
seersuppalulluni qaamanerani
takorloortilertarpai. Issittumi
ilisimasassarsiortut Tunu-
luunniit eqqartunngikkaaga-
migit 20-ikkut italiami ujaq-
qanik ilusilersuisartoq Kø-
benhavnimilu inuunini, sor-
sunnersuup nalaani misigisa-
ni, nunami eqqissisimatitami
nunap aqqi, issittumi qallu-
naatsiaat allarpassuillu eqqar-
tortarpai. Ukiut untritilikkaat
ataatsit oqaluttuassartaat.
Unnuit tamaasa ullorsiutini
saqqummertarpai. Takusima-
saasa arlaannaalluunniit so-
qutiginanngitsutut taaneqar-
sinnaanngilaq, sunalu tamaat
oqaluttuareqqittarpaa: oqalo-
qatigiinnerit, nunami eqqissi-
simatitami paasissutissat pisi-
masullu ullut tamaasa radiuk-
kut tusartakkagut, itsamisar-
siuutut takusat, timmissat uu-
masullu allat, sikumi, apum-
mi anorrimilu pissutsit tamar-
mik allassimapput. Ullorsiu-
tai meterinik marlussunnik
takissuseqarput, inuuneq pil-
lugu allattaavik, saqqummer-
sinneqarsinnaaleruni paasis-
sutissarpassualik. Tappiilliu-
lermat assanilu aqussinnaa-
junnaartalermagit uanga allat-
tuilerpunga, ullorsiutinillu pi-
soqaanerusunit nassatatsinnit
atuffattalerlugu. Ilaanneeriar-
lunga ullorsiutini runeskrift
puigomiamagu taanna atorlu-
gu allattarsimammat unittoor-
sinnaasarpunga. Itsarsuaq i-
nuuneq inuunerata ilagiinnar-
magu.
Tammaarsimaarfiup ilusis-
saata aalajangersimasunissaa-
ta saniatigut tammaarsimaar-
fimmik qinerlertameq taama
aalajangersimatigaaq. Tam-
maarsimaarfiit nunami loq-
qissumiissapput ujaraaralim-
miillutik, kiisalu ujaqqat ami-
tsut ungasissumiissanngillat.
Tikiinnavilluta »itsarsuaq
eskimuut pisiniarfigeqqaar-
tarpavut«, ujaqqanik assigi-
saanillu tammaarsimaarfim-
minni atorsimasaannik ujar-
lerfigisarlugit. Pinnguaateeq-
qat isumaatsuliomertut isik-
koqarsinnaasut, kisiannili
tammaarsimaarfimmi inuu-
nermik nuannernerulersitsi-
sartut alianaarsaamameruler-
sitsisartullu. Tupeq nateqan-
ngitsoq ujaqqanik amitsunik
natilersorneqartarpoq, qeqqa
aqqusaarlugu ikumasartoq,
igat uunnaaviillu tikillugit.
Aaqqissuussineq pitsaalluin-
nartoq, pingaartissinnaallugu
ilikkarsimasara.
Inuuissiortup kaagia
Angalanerput tamaat stations-
lederi utoqqaq, Knud Fischer
Danmarkshavn-imiittoq
Eigil-ip kammassua - ullut
tamaasa attaveqarfigisarpar-
put, taassumalu augustip arfi-
neq pingajuani 1987-imi
Eigil-ip inuuissiornera ma-
lunnartinniarlugu annertuu-
mik suliniuteqarpoq. Germa-
nia Land-ip avannaata kangi-
ani qeqertami soqanngitsumi
Danmark-Ekspeditionip inus-
suliaata ataani tammaarsi-
Eigil Knuth 92-inik ukioqarluni toquvoq.
Eigil Knuth er død 92 år gammel (Ass./foto: Søren Madsen).
ftajt'ajt'c/é/'a £/£
GRØNLANDSPOSTEN
Eigil Knuth-ip Brønlund Fjord, Kalaallit Nunaanni angerlarsimaffimmi aappaa
- angerlarsimaffiviniluunniit pinerpoq - nunap assigani sumiinnersoq takutikkaa.
Eigil Knuth viser på kortet Brøndlunds Fjord i den egn af Grønland, der blev hans andet
hjem - eller var det nu det første (Ass./foto: Søren Madsen).
maarnitsinni helikopterinngu-
aq putsunit anillariataarpoq,
anillaleriallaramilu igasoq
Fischer, igasup nasaanik na-
salerluni, timmisartortartullu
nerri veeraq lagkagimik
champagne-mi 11 u qaanut ili-
silluni annippaa. Malunnar-
titsiniarneq puigunaatsoq,
minnerunngitsumillu Eigil
nuannaarpoq naalakkersuisu-
nit pilluaqqussut nassatara
tunniukkakku.
Ullualunnguit qaangium-
mata Kap Sankt Jacques Ile
de France-miittoq timmisar-
tumik ornipparput, Eigil-imi
isumaqarpoq 1938-imi illukut
nassaarfiusinnaasut apummi
takusimallugit, taakkulu Phil-
ippe Duc d’Orleans-ip siuller-
meerluni 1905-imi ilisimasas-
sarsiomermini allaaserai. Illu-
kut amerlanngillat, isumaqar-
porli nassaarfiulluarsinnaa-
soq. Ilumuuipporlu. Helikop-
terimit ammut qiviaratta illu-
koqangaarmat missinnaan-
ngingajakkattaluunniit uppe-
rinngikkaluarparput. Eigil pi-
tsorluttunngorsimagami qa-
ninnerit misissuiffigai, uanga-
lu arpaannaq kisitsiuanngua-
lerpunga. Oqarama illukut
350-400-t missaanniittut sal-
loqittarsorigaluarpoq. Nuna-
tsinni inoqarfiusimasut an-
nersaat, marlussoriarluni uter-
figisaa, massakkullu illukut
500-t missaanniittut nassaa-
rineqarsimalerput. Eigil-ip si-
ullersaalluni inoqarfikoq
taanna suliffigimmagu pis-
susissamisoorsorinaannar-
poq.
Inoqarfikumi tassani 1993-
mi Eigil Danmarkimit ilaqar-
luni 90-iliilluni »Brønlund-
hus«-imi inuuissiormat kin-
gullermeerluta naapippugut.
Eigil-ip 1938-mi Sophus
Muller Næs assaavigisimasa-
ani tammaarsimaarfigisaanilu
nalallunga tikeraartussat pil-
lugit piareersameq radiukkut
tusamaarpara.
Piareersamermini ajomar-
torsiungaatsiarpoq. Amanim-
mi ilaasoqartussaammat illu-
mi atortut ilaartorneqartus-
saapput. Malunnartinniame-
qartarnini puffaqajaassutigi-
sarpaa, akimmiffissarpassuil-
lu oqalorujuussutigisarpai,
piffissarmi pingaamerusunut
atortussaagaluaq tamaanga-
annartinneqartarmat: Itsami-
sarsiornissani imaluunniit eq-
qumiitsulianik sanaartorusun-
nini, atuakkanillu allatassami-
nik kajuminnini akomuseme-
qartarmata.
Ukiuni kingullemi utoqqa-
liartomini nuanniilliutigeqaa.
Toqunissani annilaangagin-
ngilaa, kisiannili suliassat
naammassineqanngitsut unin-
ngatitani eqqarsaatigai, man-
nalu erseqqissanngitsoortan-
ngilaa: uanga suliarinngik-
kukkit allanit naammassine-
qarsinnaanngillat. Ukiuni
taakkunani atuakkat naqiter-
tinniakkani, saqqummersitsi-
samissani allanillu suliaqar-
nissani pilersaarusiortuarpai.
Soqutigisani piviusunngortis-
sallugit atortussai naammap-
put, ajoraluartumilli naam-
massisai amerlavallaanngil-
lat. Piffissat illersorunnaarsi-
mavaa.
Avannaata pillugu
atuakkiaq
Soqutigisarpassuinit ataasiin-
navik taariartigu: Tunup a-
vannaarsua pillugu atuakka-
mik sunik tamanik imalim-
mik suliaqarusunnera. Atuak-
kami tassani sumiiffit tamar-
mik aqqi oqaluttuassartaalu,
Kap York-imiit Thule ilan-
ngullugu kiisalu Tunumut
assaaffiusimasut il.il. Suliaq
»sumiiffiutimi« inoqarfikunik
allanik nassaartoqartillugu
ilaanneeriarluni kipusoorfiu-
sartoq. Suut tamaasa takusi-
mannginnamigit, nassaarfi-
gisimanngisaminilu periaatsit
nutaat angallannermi atortut
nutaat pitsaanerusullu ilisi-
masassarsiornerillu amerla-
nerusut atorlugit nassaarto-
qartamera akueriuminaatsit-
tarpaa. Suliai misissorlugit ti-
guartinnarput, nunarujus-
suummi oqaluttuassartaa nu-
taanerusoq pisoqaanerusorlu
atuartussanut pissanganartun-
ngorlugu katitemeqarsimam-
mata. Sumiiffiit aqqi assigiin-
ngitsorpassuamik tunngavillit
inuk taanna pisuulluni paasi-
neqarput. Amerlaqisut qa-
ngarsuaq pisut pillugit ilisi-
masaapput imaluunniit oqa-
luttuarpalaartumik saqqum-
miussaallutik. Katersugai ili-
simasarpassuinik tunngave-
qarput, aammattaarli nunap i-
luasaanik misiginninniarsin-
naaneranik tunngaveqarlutik.
Tunup avannaarsuani inuu-
neq suliallu tunaartarilluin-
narlugit inuuvoq. Station
Nord atorunnaarsinneqarnia-
lermat ilisimasassarsiorfim-
mik allamik Brønlund Fjord-
imi illuliorpoq: »Kap Molt-
ke« nammineq mittarfilik, al-
laat timmisartorsuamit Her-
kules-init miffigineqarsinnaa-
soq. Ilisimasassarsiorfiup
taassuma napatinniarneratigut
aserfallatsaalineratigullu uki-
uni tulliuttuni suliai sunneme-
qangaatsiarput. Ukiut tam-
makkiangajavillugit omittar-
paa, inunnilluunniit aserfal-
latsaaliisussanik aallartitsisar-
luni.
Angerlarsimaffia
katersugaasivialu
Københavnimi inissiarsuarmi
quleriit tallimaanni elevatore-
qanngitsumi najugaqarpoq.
Ukiut kingulliit pisiniamiar-
luni allanilluunnit suliaqami-
arluni angerlarsimaffimminit
anisarnini angerlartarninilu
sartorsaatigisalerpaa, taa-
maammallu attaveqamiamer-
mini, ukiut tamaasa qimalaa-
rusuttakkamini telefoni ator-
luartarpaa. 50-ikkut aallartin-
neranni ullorsiumminut ima-
tut qulequtsikkaminik allap-
poq: »Nammineerusussu-
seq«, tassanilu Kalaallit Nu-
naata avannaanut qimusseri-
artorluni angerlartarnermini
misigisartakkani oqaluttuarai:
»Angalaaginnarnermi sungi-
usimasat eqqissijfigalugit. Al-
lamik nipiliortoqanngimmat
qilersorsimajunnaarnissamut
suliniamerpit pilersaarusior-
luakkap malilluakkallu kingu-
neri misigisimalerpatit: avii-
seqanngilaq, radioqanngilaq,
telegrammeqanngilaq, atu-
gassamik akisassarnillu alla-
gaqanngilaq, inunnik naa-
pitassaqanngilaq, - tamikkut
eqqissisimaneq misigisimal-
ikkat akomusemissaqanngi-
laq. Siomatigut misigisiman-
ngisaannagarnik misigisi-
manngisaannagassannillu
namminerluinnaq naalagaal-
lutit misigivutit. Nunatut ino-
qanngitsutut eqqissillutit ata-
qatigiilerlutillu misigivutit -
inuttut ilivitsutut.«
Eigil nuannarinngeqisami-
nik allanit ikiomeqamissami-
nik pinngitsuuisinnaajunnaar-
nerata nalaani ilisarisimaler-
para, qilersorsimaneqarani i-
noorusunnera utoqqalineranik
akornuserneqarsimalersoq.
Timimi unneqqaserluffigi-
gaani misigisimavoq.
Inaa iserlugu oqaluttuari-
saanermik ulikkaartutut mi-
sinnartarpoq, Kalaallillu Nu-
naanni ilisimasarsarsiorner-
mut katersugaasivittut isik-
koqarluni: ilisimasassarsior-
tut erfalasuat, nammattakkat,
alussaatit assaatit, qiperukkat,
nammineq qalipagai, atuak-
kat katersaatit, allattaaviit,
nunap assigi, attaveqaqati-
giinnermut atortut, assaaner-
mi nassaat, asserpassuit kater-
saat allarpassuillu. Iluarsaan-
nerini angutip ataatsip angala-
neranut tunngasuinnamik mi-
sigiffissaanngillat, aammat-
taarli ukiut untritilikkaat ataa-
tsit ingerlaamerannut paasis-
sutissaallutik, aammalu Ka-
laallit Nunaanni nunap im-
mikkoortuisa pingaarutillit
oqaluttuassartatoqaasalu mi-
sissuiffigineqarsimanerisa pi-
ngaamersaannut tunngasuul-
lutik. Kalaallit Nunaat inut-
taalu Eigil-ip pingaartilluin-
nagai.
1932-mi 29-inik ukioqarlu-
ni Kalaallit Nunaanni ilisima-
sassarsiulerpoq, kingunitsian-
ngua Avannaani ilisimasas-
sarsiornera aallartippoq, aam-
malu angalasartuulluni issit-
tumilu ilisimasassarsiortuullu
toquvoq: 1995-imi Kap Molt-
ke-meereerluni aasaqqinnis-
saanut Peary Land-imiinnis-
sani pilersaarusiuleruttorlugu.
Issittumi
ilisimasassarsiortoq
Issittumi ilisimasassarsiortu-
tut imminut taasameq amer-
laqisunit atomerlunneqartar-
poq, kisiannili angummut pi-
neqartumut tulluulluinnar-
poq. Ullorsiutini tigulaariffi-
gisanni issittumi ilisimasas-
sarsiortumut tulluutitani o-
qaatigisarpai. Knud Rasmus-
sen-ip avanersuarmiu Odaq
nunaqqataalu ilisimasassarsi-
omermi angusaannik qutsavi-
gimmagit Odaq ilaatigut
imatut akivoq: »Angutit inu-
usunnerminni nutaanik ujar-
lertuartariaqarput, taamaam-
mat qaqortumik amiliususi
angalanissinni ingiallorpatsi-
git«. Oqaatsit taakku Eigil-ip
tulluutillugit issittumi ilisima-
sassarsiortunut tunngatilerpai.
Nammineq nassaaqaqaaq,
inuusuttuujunnaaraluarlunilu
aallartitaqangaatsiarsimavoq
allanillu aallamiititsisarsimal-
luni. »Nammineerusussuseq«
pillugu allaaserisamini Kip-
ling misigissutsiminut isu-
massarsiorfigalugu issuaaf-
figaa, oqaatsillu taakku ilisi-
masassarsiortutut inuunera
aquppaat, oqaatsillu ilisima-
sassarsiortutut angalatuutullu
inuuneranik katititsisuupput:
»Something hidden, go and
find it. Go and look behind
the ranges - something lost
behind the ranges. Lost and
waiting for you - go.«
Massakkut nammineq qi-
magutereersimalerpoq. Suli-
assaqaqigami naammagisi-
maanngisaminik qimagup-
poq, kisiannili inuunermini
sivisoqisumi amerlanerusunit
suliaqarnerusimanini ilisi-
maaralugu qimaguppoq. Ka-
laallit Nunaanni ilisimasas-
sarsiomermi aqqa ukiuni tul-
liuttuni sunniuteqartuassaaq,
uagullu naapissimagatsigu ili-
sarisimalerlugulu oqaluttuas-
saqaqaagut, ukiuni suli amer-
laqisuni inummik taassumin-
nga uumatitsisussanik. Angut
taanna avaqqunneqarsinnaan-
ngilaq.
Eqqaaneqamera ataqqinar-
tuuli.