Atuagagdliutit - 15.10.1998, Síða 10

10 -TORSDAG 15. OKTOBER 1998
ATUAGAGDLIUTIT
QAJARTOREERSIMAGAANNI
PUIGORNEQARSINNAANNGILAQ
Atuakkiortoq 90-inik ukiulik Kirsten Bang maanna inuusuni utoqqaanersaavoq,
ukiut 60-it matuma siorna Tunumi inuunermik eqqaamasaqarluartoq
KIRSTEN BANG
BIRKERØD(CSL) - Qaanna-
mik paarluni ilinniarsima-
gaanni puigomeqanngisaan-
narpoq. Imaatigut ingerlaarlu-
ni nuanneqaaq. Imarsunni na-
juussorlugu, ilulissat igalaa-
minertut qorsuttut sinillit a-
kulloqqutaarlugit ingerlaarlu-
ni.
90-inik ukiullip Kirsten
Bang-ip utoqqalinermini isi-
giarsulersimagaluarluni eq-
qaamasinnaanera pitsaaqaaq
nipaalu qassarilluinnarluni.
Qajartortartutoqaq atuakki-
ortorlu, qaammatialunnguit
matuma siorna Tasiilamik
Tunumillu takoqqinnittoq, u-
kiut 60-it matuma siorna uki-
umi ataatsimi najugaqarfigisi-
masaminik, misigisat pikku-
nartumik suli oqaluttuarisin-
naavai. Oqaaseqatigiiliomera
tusamersoq pikkunaqaaq. Ar-
laallu eqqartoreerlugu alla-
mik eqqartuilissaaq.
Atuakkiortoq ukiuni ki-
ngullerni 40-ni Sjællandip
avannaani Birkerød-imi illu-
ngaatsiarsuarmi najugaqar-
poq, ullumikkullu inuusuni u-
toqqaanersaavoq 1930-kkut
naalemeranni Tunumi inuu-
nermik eqqaamasaqamersaa-
soq. Sorsunnersuaqanngik-
kallarmat. Nunarput silarsuup
sinneranut ammameqanngik-
kallarmat.
Taamaattumik Kirsten
Bang aasaq Nunatsinnut
qaaqqusaavoq, filmiliomemi
ilitsersuisartumit assiliisartu-
millu Manuel Sellner-imit,
Nuka Film-imeersunit, maan-
nakkorpiaq Kirsten Bang-ip
Nunatsinniinnerani, takoqqii-
nermilu misigisaanik - tappa-
vaniinneeqqaameranit ukiut
60-it qaangiuttut - filmiliamik
30 minutsinik sivisussusilim-
mik inaarsaaleruttortut.
Misigisaqarusunneq
Kirsten Bang 30-nik ukioqar-
luni ilinniartitsisut naqitertit-
tagaanni Lærerbladet-imi su-
lisussarsiomeq qinnuteqarfi-
gigamiuk, palasikkut Rosing-
ikkut meeqqaminnut ilinniar-
titsisussarsiormata. Siomati-
gut Københavnimi atuarfinni
ilinniartitsisuusimavoq. Ta-
manna pikkunaagaa. Asuliin-
naanngitsoq taamani nunale-
rinermik ilisimatusarsima-
voq, inuiaqatigiit nagguiinik
ineriartomerannillu immikkut
ilisimatusarluni.
Kulturit takomartat angala-
nerillu Københavnimi atuar-
finnit pilerinamerujussuup-
put. Eqqarsaatigereerpaalu
namminersortutut eqqumiit-
suliortunngomiarluni. Eqqar-
saat kingusinnerusukkut pivi-
usunngortussaq, naak takor-
luunngisaannaraluarlugu atu-
akkiomeq inuussutigisinnaas-
sallugu. Amaata panimmi
Kalaallit Nunaalialersaamera
ernumassutigaa, angutaatali
sakkutuut naalagaasup, pa-
nimmi allamut aallarusunnera
paasilluarsinnaavaa, kingunit-
siaalu »Gertrud Rask«-imut
ilaalluni avannamut aallar-
poq. Illoqqortoormiuni Tasii-
lami sikut akomusersuipput.
Umiarsuup umiarsualivissin-
nissaq ajomakusoortippaa.
1938-imili august-imi omita-
ni Tasiilaq anguaa, taamani
qallunaat inersimasut talli-
mat-arfinillit najugaqarfigi-
saat.
Ukiumut umiarsuaq
- Inuppassuit Tasiilami niuffi-
orput, qummullu seqqortaa-
qalutik. Taamani ukiumut a-
taasiaannarluni umiarsuaqar-
tarpoq, taamaattumik Gertrud
Rask qilanaarineqaqaaq. U-
miarsuaq allakkanik nioqqu-
tissanillu usisoq, illoqarfiup
nunarsuup sinneranut attavi-
gisatuaraa, Kirsten Bang oqa-
luttuarpoq, palasi Rosing-ik-
kunnit tikilluaqquneqarluar-
toq, angerlarsimaffiannilu i-
neeqqamut inissinneqarpoq
kangerlummut qaqqanullu a-
puterasaartunut isikkivilim-
mut.
- Pinngortitaq tupinnarluin-
narpoq, kalaallilli misigisa-
qarfiunersaapput. Inuunertik
allanngortinnagu inuupput,
issunillu qarmalinni najuga-
qarlutik illilinnik orsumillu
ikummatilinnik qulleqarlutik.
- Qallunaajulluni illu issu-
mik qarmalik tupinnaqaaq.
Takomamaqaaq nuannerluni-
lu. Ammit masattut iterullu
tikki sungiunniaqqaagassaap-
put, iteroq amemik qitulisaal-
luni atortagaat, illerup ataanut
mangussimasartoq. Aammat-
taaq qulleq orsumik ikumma-
tilik soorunami tipeqarpoq.
- Qaannamik umiamillu pi-
niartarput. Tamangajammik
puisinik piniamermik inuus-
suteqarput. Ilaanni aarrit, nan-
nut, kapisillit qaqutikkullu
arferit.
Inutsialassuit
- Inuupput nuannaartut qiima-
sullu. Inussiarnerput, qani-
laarlutik takomartanillu ilik-
kagaqarusullutik alapemaat-
suullutik.
- Qallunaat kulturiannut
sinnganersut imminnulluun-
niit minnerutinnerannik ma-
lussarnanngilaq. Inuunertik
pissusissamisoorsorisartik, i-
Palasi Rosing nuliilu meerarpassuatillu, ukiut 60-it matuma siorna Kirsten Bang-ip ilinniartitsisuuffigisai.
Pastor Rosing og hustru med deres store børneflok, som Kirsten Bang for 60 år siden havde den glæde at undervise.
nuuneriuagartillu, tulluusi-
maarutigaat. Pinerrarissuunis-
saq apeqqutaavoq, tamannalu
ataqqineqaataavoq.
- Isumaqarpunga tunumiut
ikaarsaariamertik pilluarfigi-
gaat. Kristumiussuseq iluaqu-
tigalugu anersaat ajortut a-
ngakkullu angakkorsartame-
rannit kaanngartinneqarput.
Guutip asannittup eqqarsaati-
ginera nutaajuvoq, nammin-
neq pinngortitamit upperi-
saannut sakkortuunut naleq-
qiullugu.
- Qallunaallu tikinnerisigut
ukiukkut perleramissamik an-
nilaanganeq aamma qaanger-
paat. Siomatigut arlalissuit
ukiukkut perlerlutik toqusar-
put. Ilaanni nunaqarfimmiut
tamakkerlutik, pisassaalatsi-
gaangamik.
- Aallaasip piniameq ajor-
naanninngortippaa, pisiniarfi-
ullu pisiassaataasa perlerlutik
toqunissaraluannit annaallu-
gissaaq. Imigassaq pisiareq-
qusaanngilaq, taassumalu
malittarisartagai nassaassaa-
natik.
- Sungiussiniamissarli a-
peqqutaalerpoq, soorunami
ilisimavara, nunat killiit inoo-
riaasiannik naleqqussartaria-
qalissasut, Kitaanilu ajomar-
torsiutit assinginik misigisa-
qalertussaallutik. Ineriartor-
neruvoq pinngitsoomeqarsin-
naanngitsoq, Kirsten Bang
oqaluttuarpoq, Rosing-ikkut
qitomaanik ilinniartitsinermi
saniatigut ajoqip atuartitaanik
arfinilinnik atuartitseqataa-
sartoq. Taamani tunumiunik
ilinniarsimasoqanngilaq, asi-
mioqarfiillu ajoqissaaleqip-
put.
Piniartorsuaq Mads, Ikkat-
sermiu, qaannamik pisiffigaa,
misigisarpassuamullu aallar-
niutaavoq. Ilaanni kalaallit
qajartoqatigisarpai. Ilaanni
kisimi. Qajartoraangamili ta-
matigut isumannaatsutut mi-
sigisarpoq.
Asimioqarfippassuarnut-
taaq qimusseqataasarpoq. Pa-
lasi ilagalugu kalaallillunniit
ilagalugit.
Qimussernerit
- Misigisaq nuanneqaaq. A-
ngalanermi ilaat oqaluttuaraa,
qooqqutigut qummukajaa-
kooqqaarlutik, qimmit ilu-
ngersorlutik uniartut. Tulliul-
lugu ammukajaarsuaq. Qim-
mit kinguleqqiunneqarput.
Kigaalatilluamiarlugu qimmit
uniartipput, uagut sinaani si-
soraatinik sisusugut.
- Taarsiaarpoq. Ullorissat
uisorilapput arsarnerillu
qaammareqalutik, unnuap
qeqqariartortoq illunnguamut
apummik matusimasumut a-
puuppugut. Nuannaarlutik il-
lunnguamut kissartumut tikil-
luaqqulluarpaatigut. Illermut
ingitinneqarpugut, puisimillu
suaasalimmik sassaalliiffigi-
neqarluta, palasilu nammineq
kaffmik nassataminik kaffil-
lerpoq.
- Unnukkut asimioqarfim-
miut tamarmik illut anner-
saannut katersuupput, qanga-
tut inngertoqarluni. Qulua-
laartoqarlunilu anersaartorto-
qarpaluk kisimi. Nutsat takis-
uut erfatsinneqarput. Angak-
kutut ileqqutoqqat soorlu mi-
sigalugit. Anersaat silarsua-
annut attavik ammameqar-
poq. - Amat erinagillutik nu-
annaarpalullutillu erinarsor-
put, uagullu isiginnaartuusu-
gut uteqattaagaanni erinar-
soqataasarpugut. Nuannaar-
toqarlunilu qiimasoqarpoq.
Naggataatigut tamarsuatta
illermi sinnguppugut, taama-
nilu nuannaarluamermik mi-
sigaanga, Kirsten Bang oqa-
luttuarpoq.
Ilungersorneq eqaluillu
Ataasiarluni Kirsten Bang
asimioqarfimmut Ikkatsermut
angallammut ilaavoq, qallu-
naani kisiartaalluni asiarfim-
mi tupinnguamini nammineq
mersukkami tuperluni.
- Iluliarsuit kangerlummit
sermersuarmeersut sarsuap-
put. Kusanarluinnarput. Ka-
laallit ataasiakkaat suli arner-
nik tupeqarput, amerlanerilli
annoraaminermik tupeqarlu-
tik.
- Inuunerannut akuliuppu-
nga, taamaallungalu umia-
mik eqalunniaqataavunga.
Ilaanni kisima angulluunniit
inuusuttoq ilagalugu qajar-
tortarpunga. Taamaalluta
niuertoruseqarfimmut qal-
lunniarpugut. Sermeq uuk-
kameq ajortoq aqqusaarpar-
put, ivigaqarfiillu. Kuun-
nguami ingiaqatiga tiguin-
narlugit marlussunnik eqa-
luppoq, paamaqutinillu iku-
matitsilluni siappai. Atsaat
inuuleramali eqalunnik ma-
martigisunik ussiivunga, Kir-
sten Bang oqaluttuarpoq.
Tasiilamiinnera ilungersor-
nartoqanngitsuunngilaq. Taa-
maalluni sukkalisaarluni
qaannamik ingerlarsuataale-
mttorluni ikkarlippoq. Kisi-
miippoq, qajaalu ikkuppoq.
- Nataava putusimagaluar-
pat annassimanavianngikka-
luarpunga. Qaannamit niori-
arsinnaanngilanga, niusima-
sinnaagaluarumalu imarmi
nilleqisumi ajunaarsimassa-
galuarpunga.
- Sineriak qorsooqqissoq,
toqqit ungataanilu qaqqanut
isikkivik eqqarsaatinni suli
erseqqeqaat. Qajaq tinerlaa-
tissiamik qalipatamik ame-
qarpoq, taamaattumik amer-
mik amersimasumut naleqqi-
ullugu qajannamemmmat na-
vianamerulluni. Qujanartu-
mik immanngilaq, mianersor-
lungalu orfaallunga kaan-
ngartippara nunamullu paar-
lunga, Kirsten Bang oqaluttu-
arpoq. Angerlamut utinngitsi-
amerani ilungersomartumik