Tíminn - 28.11.1975, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
Föstudagur 28. nóvember 1975.
r
Olafur Jóhannesson á Alþingi í gær:
Samningar færa okkur
nær lokatakmarkinu
Stríðið við Breta verður langt
ÖLAFUR Jóhannesson dóms-
málaráðherra hélt ræðu i samein-
uðu þingi i gær, þegar rætt var
um samkomulagsdrögin við Vest-
ur-Þjóðverja. Sagði Ólafur i upp-
hafi ræðu sinnar, að þótt mikið
hefði hér verið sagt og margt
komið fram, vildi hann ekki láta
hjá liða að segja nokkur orð, ann-
að gæti verið mistúlkað.
Rakti ráðherra i upphafi ræðu
sinnar sögu landhelgismálsins og
þótt oft hefði verið deilt um leiðir,
hefðu þó alltaf allir verið sam-
mála um lokatakmarkið: Fulln-
aðarsigur i landhelgisbaráttunni.
Minnti hann einnig á frum-
kvæði íslands i hafréttarmálum á
alþjóðavettvangi og árangur af
þvi frumkvæði.
Þá rakti ólafur hverja útfærslu
fyrir sig, sem allar hafa verið
gerðar með einhliða ákvörðunum
Islendinga og hvernig ætið hefur
komið til átaka við Breta. En öll-
um þessum átökum hefur lokið
með samningum og enn mun svo
fara að þessum átökum lýkur
með samningum. Allir samning-
ar hafa fært okkur nær lokatak-
markinu — fullnaðarsigri i land-
helgismálinu. Um það eru allir
sammála, en oft hefur verið hart
deiltum þessa samninga á meðan
á þeim hefur staðið.
Meiri andstaða gegn
samningum 1961
— Það var sagt hér i gær að
aldrei hafi verið jafn mikil and-
staða gegn nokkrum samningum
og þeim, sem hér um ræðir við
Þjóðverja. Aldrei hafi verið jafn
almenn mótmæli. En menn eru
fljótir að gleyma i pólitik.
Það var miklu meiri andstaða
gegn samningunum við Breta
1961 og þá var miklu fjölmennari
stjórnarandstaða, sem beitti sér
gegn þeim. Þótt hafi verið viðhöfð
stór orð um þessa samninga voru
orðin þó ennþá stærri 1961.
Við, sem vorum i stjórnarand-
stöðu 1961, vorum mjög andvigir
samningum, enda bundu þeir
okkur til að hlýta úrskurði al-
þjóðadómstólsins i Haag. Hins
vegar var pitt jákvætt við þá
samninga, að Bretar féllu frá
mótmælum sinum gegn útfærsl-
unni.
MÓ—Reykjavik — Miklar um-
ræður hafa orðið um samnings-
drögin við Vestur-Þjóðverja,
sem lögð voru fram á Alþingi á
þriðjudag, en komu til umræðu
á miðvikudag og fimmtudag.
Stóðu þingfundir frá kl. 14 á
miðvikudag til kl. tvö aðfara-
nótt fimmtudags. Þá var málinu
vfsað til utanrikismálanefndar,
sem klofnaði i málinu og skilaði
tveimur álitum fyrir fund Isam-
einuðu þingi kl. 14 f gær. Lagði
meirihluti nefndarinnar til að
tillagan yrði samþykkt, en
minni hlutinn að hún yrði felld.
Allir stjórnarþingmenn, sem til
máls hafa tekið, hafa lýst
stuðningi við tillöguna, en allir
þingmenn stjórnarandstöðunn-
ar hafa lýst sig andvfga henni.
Rök stjórnarsinna eru i stuttu
máli þau, ab með samningunum
fáist mikilvæg viðurkenning á
fiskveiðilögsögunni, þótt ekki sé
hún formleg. Lýsi viðurkenn-
ingin sér i þvi, að Þjóðverjar
fari með verksmiðju- og frysti-
togara út fyrir 200 milna mörkin
og veiði aðeins á tilteknum
svæðum innan þeirra á skipum
Samningarnir 1973
Samningana frá 1973 hefur
nokkuð borið hér á góma og sumir
vilja bera mér það á brýn að hafa
laumast til Bretlands til að gera
þá samninga.
Ég laumaðist ekki til Bret-
lands. Ég fór þangað með vitund-
bæði rikisstjórnar og utanrikis-
málanefndar, og ég fór þangað i
samræmi við samþykkt Alþingis
frá 1972 um að vinna áfram að
samningum við Breta og V-Þjóð-
verja.
Ég kom heim með drög að sam-
komulagi og þvi lýsti ég skýrt yfir
bæði við komuna til landsins og á
Alþingi. Drög að samkomulagi,
sem yrði til að binda endi á deil-
urnar við Breta til bráðabirgða.
Já, þetta var bráðabirgðasam-
komulag. Þvi lýsti ég skýrt yfir,
og sagði m.a. á Alþingi, að ég
væri ekki bjartsýnn á, að hafrétt-
arráðstefnunni yrði lokið, þegar
samningstiminn rynni út, en ég
vonaði, að þá hefðu Bretar fengið
þann umþóttunartima, sem þeir
þyrftu til að breyta sinum skipa-
stól. Þarna reyndist ég fullbjart-
sýnn.
En það er ekki vist, að svo hefði
farið, ef ekki hefði verið búið að
stiga nýtt og stærra skref, þegar
samningstimabilinu lauk.
Þá ræddi ráðherrann nokkuð
um álit hagsmunahópa á samn-
ingunum og sagði, að þegar þeir
hefðu verið samþykktir hefði
þjóðin andað léttara.
Þessu næst talaði hann um við-
tökurnar við þessum samningum,
ssm væru nokkuð á annan veg og
sagðist hafa hlustað með athygli
á varnaðarorð forseta ASI hér á
þingi i gær. — En það gladdi mig,
að Björn Jónsson sagði, að allt
yrði gert með löglegum hætti. Til
þess hafa þau fulla heimild.
En samt sem áður er það Al-
þingis að taka ákvarðanir og bera
á þeim ábyrgð. Alþingi íslend-
inga, sem ýmsar blaðurskjóður
hafa gert sér að undanförnu leik
að hreyta skit i, er æðsta stofnun
þjóðarinnar. Það er skylda okkar
Alþingismanna að viðhalda virð-
ingu þess, Við, sem kosnir erum
til að taka þessa ákvörðun, sem
nú verður tekin, gleymumst, en
Alþingi gleymist ekki.
sem leyfi hafa. Þeir hliti þeim
islenzkum reglum, sem settar
eru til verndar fiskstofnum, og
með þvi að semja við Vest-
ur-Þjóðverja, einangrist Bret-
ar, og þvi sé hægt að beita land-
helgisgæzlunni gegn þeim af
meira afli.
Rök stjórnarandstæðinga eru
þau, að ekki sé um neitt að
semja á íslandsmiðum, þvf fisk-
urinn sé svo litill, að hann nægi
aðeins okkur einum. Hér fer á
eftir álit minnihluta utanrikis-
málanefndar, og var það undir-
ritað af Gils Guðmundssyni og
Benedikt Gröndal og stutt af
Magnúsi Torfa Ólafssyni, sem
situr fundi nefndarinnar.
,,Við undirritaðir teljum, að
álitsgerðir visindamanna um
ástand fiskstofna við ísland sé
einhver alvarlegasta á minning
til þjóðarinnar og ráðamanna
hennar, sem fram hefur komið
um langt skeið. Við teljum óhjá-
kvæmilegt, aðbrugðizt verði við
á þann hátt, að allt verði gert,
sem i okkar íslendinga valdi
stendur, til að bægja frá dyrum
þeim þjóðarvoða, sem af hruni
(Kallað framan úr sal — Hvaö
er Alþingi án þorsksins)? Þorsk-
urinn i sjónum er mikil undir-
staða þessa þjóðfélags, en það eru
lika til þorskar á þurru landi.
landi.
Ekki of margir
togarar
Ónefndur þingmaður lét að þvi
liggja að hverjum þætti sinn fugl
fagur, jafnvel þótt hann væri
fjaðralaus og magur. Mér þykir
vænt um vinstri stjórnina. Þá
var gerð atvinnubylting i land-
inu. Nú segja menn, að allt of
mörg skip hafi verið keypt til
landsins. Hvers vegna missti Isl.
þjóðin sjálfstæði sitt á sinum
tima? Það var af þvi að Islend-
ingar hættu að sigla og urðu öðr-
um háðir. Nei, það eru ekki komin
of mörg skip til þessa lands.
Ég sé ekki eftir þeim árum,
sem ég var i vinstri stjórn, og ég
ber samstarfsmönnum minum i
þeirri stjórn góða sögu.
Það var vilji vinstri stjórnar-
innar að leysa landhelgismálið
með timabundnum samningum.
En samningar við Þjóðverja
strönduðu á tveimur veigamikl-
um atriðum.
1 fyrsta lagi vildu þeir fá frysti-
og verksmiðjutogara inn i land-
helgina. Þvi var algerlega neitað,
og það tel ég eitt þýðingarmesta
atriðið við brezku samningana
1973 að engir verksmiðjutogarar
skyldu fá að veiða hér.
I öðru lagi strönduðu samning-
ar við V-Þjóðverja á lögfræðilegri
þrákelkni þeirra að komast á ein-
um eða tveimur stöðum upþ að 12
milna mörkunum.
Vegna þessara tveggja atriða
varð ekki af samningum við Þjóð-
verja i tið vinstri stjórnarinnar.
En nú eru þessi atriði bæði farin
út og þvi styð ég þessa samninga.
Annað atriði, sem er þess vald-
andi, að ég er samningum sam-
þykkur, er, að hér er aðallega um
ufsa og karfa að ræða, en þorsk-
afli er mjög takmarkaður.
Það er ljóst, og á þvi ber þýzka
rikisstjórnin ábyrgð, að þegar
Þjóðverjar hafa veitt 5000 t. af
þorski, verða þeir að hætta veið-
fiskstofnanna myndi óhjá-
kvæmilega leiða. Það blasir við,
að verði, eins og nú er ástatt,
gerðir samningar við aðrar
þjóðir um veiðar á umtalsverð-
um hluta þess aflamagns, sem
fiskifræðingar telja nokkurt vit i
að veitt verði á íslandsmiðum
næstu árin, leiðir af þvi annað
tveggja: geigvænlega ofveiði
eða takmörkun á afla eigin
skipa, sem svaraði aflamagni
útlendinga. Fyrri kosturinn
hefði i för með sér efnahagslegt
hrun, en hinn siðari rýrði enn
stórlega afkomumöguleika is-
lenzkra alþýðuheimila og byði
heim hættunni á atvinnuleysi
Þegar svo er komið, að nauð-
synlegt er talið að fara að
skammta veiðar tslendinga
sjálfra á þorski og öðrum helztu
nytjafiskum, teljum við engin
tök til þess að gera samninga
við aðrar þjóðir um veiðar inn-
an islenzkrar fiskveiðiland-
helgi.
Við leggjum þess vegna ein-
dregið til að tillagan verði
felld.”
um, jafnvel þótt þeir hafi ekki
lokið við að fiska i sinn kvóta af
öðrum tegundum.
Þýzka ríkisstjórnin getur ekki
ábyrgzt að ekki komi þorskur i
netin, fái þeir að halda veiðum á-
fram.
Þjóðverjar skuldbinda sig til að
virða okkar friðunaraðgerðir og
tel ég það mjög mikilsvert. Skýrt
er tekið fram, að eftirlitsmenn
okkar megi fara um borð i þýzk
skip til að kynna sér leiðarbók og
afla.
Landhelgisgæzlan
Þessu næst vék dómsmálaráð-
herra að landhelgisgæzlunni og
visaði til föðurhúsanna öllum um-
mælum um að hún hefði verið
slöpp. — Landhelgisgæzlan hefur
alltaf gert það, sem hún hefur
getað.
Skipherrar á varðskipunum eru
vaskir menn, sem hlotið hafa að-
dáun brezkra sjómanna, enda sjá
allir, hvilikir afburðar sjómenn
eru þar að verki.
Það hefur aldrei af minni hálfu
verið haldið aftur af þeim, en þeir
hafa oft orðið að starfa við mjog
erfiðar aðstæður. Skip landhelg-
isgæzlunnar skortir afl gegn her-
skipum og dráttarbátum og hætt
er við að nú verði beitt sömu að-
ferðum og síðast, þ.e. að reynt
verði að laska varðskipin svo þau
NOKKRUM spurningum var
beint til utanrikisráðherra I
umræðunum um samnings-
drögin við V.-Þjóðverja á Al-
þingi i gær. Fer hér á eftir út-
dráttur úr svörum ráðherra
við þeim.
Fyrstsvaraði ráðherra spurn-
ingum Stein-
gríms Her-
mannssonar
( F ) u m
hvernig eftir-
litinu verði
háttað. Taldi
þingmaðurinn
nauðsynlegt,
að islenzkir
ræðismenn i
fengju tafarlaust afrit af öll-
um löndunarskýrslum, og
einnig að skýlaus ákvæði væru
um að fslenzkir eftirlitsmenn
fengju hvenær sem væri, að
fara um borð i þýzka togara.
Sagði ráðherra, að auðvelt
væri að koma þvi við að is-
lenzka sendiráðið fengi tafar-
laust löndunarskýrslur þýzkra
togara, sem koma af íslands-
miðum.Þá sagði ráðherra, að
skýlaust ákvæði væri i samn-
ingnum um að eftirlitsmönn-
um væri hvenær sem væri
heimilt að fara um borð i
þýzka togara.
önnur spurning Steingrims
var um það, hvað gerðist, þeg-
ar hámarkinu væri náö, t.d.
5.000 lestum af þorski.
Sagði ráðherra, að þá hætti
fiskveiðiflotinn veiðum, um
það hefði skilyrðislaust verið
samið.
Þá spurði Steingrimur um
endalok samningsins, og hvort
islenzka rikisstjórnin væri til-
búin að gefa yfirlýsingu um að
hún liti svo á, að með samn-
ingum þessum væri þjóðverj-
um veittur aðlögunartimi á Is-
landsmiðum, og engin fram-
lenging komi til greina.
Ráðherra sagði það ákveðið,
þurfi að dveljast langtimum sam-
an fjarri miðunum vegna við-
gerða.
Framundan er löng og ströng
barátta við Breta. Allir eru sam-
mála um að verjast verði af
mætti ágangi þeirra. Mestu máli
skiptir, að við missum ekki móð-
inn.
Samningarnir við Þjóð-
verja færa okkur nær
lokamarkinu
Það er oft deilt á Alþingi og
þannig á það að vera. En það er
meirihlutans að taka ákvarðanir
og bera ábyrgð á þeim. Við stig-
um þetta skref fullvissir um að
það færir okkur nær lokatak-
markinu.
Við megum ekki gleyma, að við
erum ekki einir i heiminum. Við
njótum samúðar og skilnings og
við verðum að gæta þess að glata
honum ekki. Mestu máli skiptir,
að ná lokamarkinu. Það skiptir
ekki öllu hvort það tekur einu ári
lengur eða skemur. Þjóðverjar
eru með þessu samkomulagi á
góðri leið með að viðurkenna 200
sjómilna fiskveiðilögsögu okkar.
Og með samningum við Þjóð-
verja dreifum við óvinum okkar.
Við einangrum aðalóvininn og
eigum þannig auðveldara með að
sigra hann.
af þorski
að þetta vaeru
endalok
samnings-
gerðar við
Vestur-Þjóð-
verja, enda
treysti hann
þvi að hafrétt-
arráðstefnan
hefði komizt
að ákveðinni niðurstöðu undir
lok samningstimans. — Min
skoðun er þvi sú, að hér eigi að
setja punkt i samningsgerð og
hætta, sagði ráðherra.
Þá spurði Steingrimur, hve
lengi samningurinn gilti og
um , frestinn á framkvæmd
samkomulagsins, ef bókun 6
kæmi ekki til framkvæmda.
Enn fremur hvort þjóðverjar
færu út fyrir 200 milur, meðan
fresturinn gilti.
Ráðherra sagði, að samn-
ingurinn gilti i tvö ár frá und-
irskrift og Þjóðverjar færu út
fyrir 200 milur meðan frestur-
inn gilti.
Þá spurði Steingrimur,
hvort islenzka rikisstjórnin
teldi sig óbundna af tilboðinu
til Breta um 65.000 tonna afla.
Sagði ráðherra, að þvi til-
boði hefði verið hafnað, þvi
væri rikisstjórnin alveg
óbundin af þvi.
Eyjólfur K. Jónsson (S)
kvaöstekki búast við að bókun
6 kæmi til framkvæmda og
spurði þvi, hvort Þjóðverjar
mættu veiða meira en 5/12
hluta leyfilegs aflamagns á
næstu fimm mánuðum.
Utanrikisráðherra tók undir
þá skoðun og sagði, að Þjóð-
verjum hefði verið greint frá
þeirri túlkun á samkomulag-
inu.
Ragnhildur Helgadóttir (S)
vildi, að staðfest væri sú vilja-
yfirlýsing Þjóðverja að beita
áhrifum sinum til að bókun 6
kæmi til framkvæmda.
Ráðherra sagði, að þegar
hefði verið samið bréf, sem
Þjóðverjum yrðisent, þar sem
þessf yfirlýsing þeirra væri
staðfest.
Stjórnarsinnar styðja tillöguna
— stjórnarandstaðan ó móti
Hætta veiðum eftir
5000 tonn
Þýzkalandi