Tíminn - 04.12.1975, Page 7

Fimmtudagur 4. desember 1975.
TÍMINN
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
í»órarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri:
Helgi H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisla-
son. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu,
simar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500
— afgreiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð i
lausasölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Kjaraskerðingin
í málgögnum stjórnarandstæðinga gætir mjög
þeirra kenninga, að kjaraskerðing sú, sem hefur
orðið hér siðustu misserin, sé rikisstjórninni að
kenna.
Hversu óréttmætar þessar fullyrðingar eru, sést
bezt á nýrri skýrslu, sem er að finna i bæklingi um
þjóðarbúskapinn, sem Þjóðhagsstofnunin gaf út
28. nóv. siðast liðinn. Þar er m.a. skýrt frá þvi, að
séu þjóðartekjurnar á mann markaðar með visi-
tölunni 100 árið 1971, hafi þær orðið 103.8 á árinu
1972, 112.4 á árinu 1973 og 111.3 á árinu 1974. Þær
hafa þannigvaxið verulega frá þvi á árinu 1971 og
þangað til á siðari hluta ársins 1974, þegar versn-
andi viðskiptakjör fóru að hafa áhrif á þær til
lækkunar. Það voru hinar vaxandi þjóðartekjur,
sem gerðu það mögulegt að hækka launagreiðslur
á þessum tima, auk þess sem lifað var um efni
fram. í ár hefur orðið svo mikil rýrnun á þjóðar-
tekjum, að visitala þeirra er áætluð um 101.0 á
mann, eða næstum hin sama og árið 1971. Þetta er
að sjálfsögðu aðalástæða kjararýrnunarinnar i ár,
ásamt þvi, að viðskiptakjörin hafa þrengt kjör at-
vinnuveganna enn meira en þessar tölur gefa til
kynna. Þrátt fyrir það, að þjóðartekjurnar á mann
verða nú næstum hinar sömu og á árinu 1971,
verður kaupmáttur launafólks yfirleitt mun meiri
i ár en 1971. Þannig er kaupmáttur dagvinnulauna
áætlaður 111.5 á þessu ári, kaupmáttur vikulauna
106.8 og kaupmáttur ráðstöfunartekna 105.6 allt
miðað við töluna 100 árið 1971. Þessar tölur sýna
bezt, að hér hefur siður en svo orðið um óeðlilega
kjaraskerðingu að ræða, miðað við afkomu þjóð-
arbúskaparins.
Sú kjaraskerðing, sem hér hefur orðið, hefði orð-
ið óhjákvæmileg vegna versnandi viðskiptakjara
og þjóðarafkomu, hvaða flokkar sem hefðu verið i
stjórn. Hún hefði orðið engu minni, þótt Alþýðu-
bandalagið og Alþýðuflokkurinn hefðu verið i
stjórn. Reynslan sýnir, að úrræðin hefðu þá ekki
orðið neitt önnur. Á kjörtimabilinu 1967-1971 átti
Alþýðuflokkurinn hlutdeild i tveimur stórfelldum
gengisfellingum, mikilli skerðingu visitölubóta og
stórfelldri kjaraskerðingu sökum versnandi við-
skiptakjara á fyrri hluta kjörtimabilsins. Það var
jafnframt gripið til svo mikils samdráttar, að stór-
fellt atvinnuleysi kom til sögu og þúsundir manna
flýðu land af þeirri ástæðu. Alþýðubandalagið stóð
að gengisfellingu haustið 1972, þar sem útflutn-
ingsatvinnuvegirnir stóðu þá höllum fæti. Alþýðu-
bandalagið var fylgjandi þeirri gengisfellingu,
sem varð sumarið 1974, og tveir helztu forustu-
menn þess á fjármálasviðinu, Guðmundur Hjart-
arson og Ingi Iielgason, samþykktu beint og óbeint
gengisfellinguna i febrúar i ár. Þá stóð Alþýðu-
bandalagið vorið 1974 að frumvarpsflutningi og
bráðabirgðalögum, sem fólu i sér skerðingu visi-
tölubóta. Reynslan hefur þannig margsýnt, að Al-
þýðuflokkurinn og Alþýðubandalagið hafa ekki
hikað við að gripa til svipaðra ráða og núverandi
rikisstjórn hefur gert, þegar hætta á stöðvun at-
vinnuveganna var annars vegar. Þótt þessir flokk-
ar séu óábyrgir i málflutningi sinum nú, sýnir
reynslan, að þeir geta verið ábyrgir, þegar
ábyrgðin hvilir á þeim. Það er þeim til lofs.
Og kjaraskerðingin nú hefði ekkert siður komið
til sögu, þótt þessir flokkar hefðu verið i stjórn.
Hún var óumflýjanleg eins og á stóð. — Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Harðar deilur um
skozka þingið
Þær geta orðið Wilson að falli
Edward Short ráðherra, einn af aðalhöfundum hvitu bókarinn-
ar, veifar henni á blaðamannafundi.
1 SÍÐAST liðinni viku birti
brezka rikisstjórnin hvita bók,
sem fjallar um stofnun sér-
stakra þinga i Skotlandi og
Wales. I hvftu bókinni er þvi
lýst i stórum dráttum, hvert
verksvið þessum þingum er
ætlað, en siðar á þessu þingi,
eða einhvern tima á næsta ári,
verða þessar hugmyndir lagð-
ar fyrir þingið i frumvarps-
formi, en ekki er ætlazt til að
frumvarpið verði afgreitt fyrr
en á þingi 1977. Stjórnin telur
málið svo stórt og umfangs-
mikið, að eðlilegt sé, að það
verði lagt fram á tveimur
þingum, og kjósendur fái
þannig nægan tima til að fjalla
um efni þess, áður en það er
tekið til endanlegrar
afgreiðslu.
Margt bendir til þess, að
þetta mál verði aðalmál
brezkra stjórnmála á yfir-
standandi kjörtimabili, við
hliðina á efnahagsmálunum.
Jafnvel getur svo farið, að það
geti fellt stjórnina. Ihalds-
flokkurinn hefur þegar tekið
afstöðu gegn þvi, þar sem
hann telur fyrirætlanir rikis-
stjórnarinnar ganga of langt.
Þjóðernissinnar i Skotlandi og
Wales hafa tekið afstöðu gegn
þvi, þar sem tillögur rikis-
stjórnarinnar ganga alltof
skammt að þeirra dómi. Eink-
um eru horfur á harðri and-
stöðu skozkra þjóðernissinna.
Innan verkamannaflokksins
gætir nokkurs klofnings, þvi
að hinir skozku þingmenn
hans vilja ganga lengra til
móts við sjálfstjórnarkröfur
Skota heldur en hinir ensku
þingmenn hans, margir hverj-
ir. Það þykir þvi engan veginn
ósennilegur spádómur, að
þetta mál geti leitt til þess, að
kosningar verði fyrr en ella.
ÞAÐ HEFUR lengi ver-
ið baráttumál skozkra þjóð-
ernissinna, að Skotland
fengi viðtæka heimastjórn.
Eftir þvi sem flokkur þeirra
hefúr eflzt, hafa aðrir flokkar
hallazt meira að þvi, að fallizt
væri á þessar kröfur að ein-
hverju leyti. Fyrir siðustu
þingkosningar lofaði Verka-
mannaflokkurinn, sem er
stærsti flokkurinn i Skotlandi,
að beita sér fyrir þvi að Skot-
land fengi sérstakt þing með
verulegu valdi. Einnig myndi
flokkurinn beita sér fyrir þvi,
að Wales fengi sérstakt þing.
Ihaldsflokkurinn og Frjáls-
lyndi flokkurinn gáfu einnig
fyrirheit, sem gengu i þessa
átt, en þó skemmra. Rikis-
stjórn Verkamannaflokksins
hefur ekki talið sér annað fært
en að standa við þetta
fyrirheit, og hefur þvi lagt
fram fyrrgreinda hvita bók,
Winifred Ewing er einn
áhrifamesti þingmaður
skozkra þjóðernissinna.
og jafnframt lofað að beita sér
fyrir þvi, að málið yrði tekið
til afgreiðslu á þingi 1977, eins
og áður segir.
SAMKVÆMT hvitu bókinni
verður þing Skotlands skipað
142 fulltrúum, sem þing Wales
72. Miðað verður við þá kjör-
dæmaskipan, sem nú gildir
varðandi kosningar til brezka
þingsins, og verða tveir þing-
menn kjörnir i hverju kjör-
dæmi, Liklegt er, að miklr
deilur eigi eftir að risa um
kosningafyrirkomulagið.
Skotar hallast helzt að hlut-
fallskosningum. Verka-
mannaflokkurinn og íhalds-
flokkurinn hafa verið andvigir
þvi, og er það sprottið af þeim
ótta þeirra, að það geti leitt til
þess, að hlutfallskosningar
verði teknar upp i kosningum
til brezka þingsins. Hins vegar
óttast ýmsir, að verði kosið i
einmenningskjördæmum til
skozka þingsins, geti skozkir
þjóðernissinnar fengið þar
meirihluta, þótt þeir séu i
minnihluta meðal kjósenda,
og geti það leitt til þess, að
þeir hcrði á kröfum um
aðskilnað landanna. Þá gæti
svo farið, að thaldsflokkurinn
og Frjálslyndi flokkurinn
fengju enga fulltrúa þar, eða
mjög fáa. Af þessum ástæðum
og fleiri má búast við hörðum
deilum um kosningafyrir-
komulagið.
Aðaldeilan verður þó um
verksvið þinganna. Sam-
kvæmt hvitu bókinni fengi
skozka þingið allviðtækt lög-
gjafarvald og framkvæmda-
vald varðandi félagsmál,
samgöngumál, kennslumál.
húsnæðismál og umhverfis-
mál i Skotlandi. Hins vegar
eiga utanrikismál, varnamál
og efnahagsmál að vera
sameiginleg. Meðal skozkra
þjöðernissinna sætir það
mestri mótspyrnu að hafa
efnahagsmálin sameiginleg,
þvi að eitt aðalmál þeirra
hefur verið, að oliuvinnslan á
skozka landgrunninu félli
alveg undir skozk yfirráð. Þá
sætir það gagnrýni þjóðernis-
sinna, að embætti sérstaks
Skotlandsmálaráðherra helzt
áfram, og verða völd þess að
sumu leyti aukin. Þá telja þeir
mörkin óglögg milli vaidsviðs
þinganna í Edinborg og
London, en greini þau á, hefur
þingið i London úrskurðar-
valdið. Þá eru mörg atriði
óljós i hvitu bókinni, t.d. um
stjórn útvarpsmála, hvort hún
eigi áfram að vera sameigin-
leg eða ekki.
Valdsvið þingsins i Wales
verður á margan hátt minna
en skozka þingsins, enda
munu Walesbúar sætta sig
betur við það heldur en
Skotar, að fleiri mál haldist
sameiginleg.
ÞAÐ virðist þegar komið i
ljós, að tillögur stjórnarinnar
muni sæita harðri gagnrýni úr
báðum áttum. Af hálfu íhalds-
flokksins, undir forustu
Margaret Thatchers, verður
lögð megináherzla á að verið
sé að sundra rikinu með tillög-
um stjórnarinnar. Thatcher
virðist treysta á, að þetta geti
aukið fylgi Ihaldsflokksins
meðal Englendinga, enda eigi
flokkurinn miklu meira fylgi
meðal þeirra heldur en Skota
og Walesbúa. Þvi geti þessi
áróður meira en bætt það upp,
sem kunni að tapast i Skot-
landi og Wales. Skozkir
þjóðernissinnar munu hins
vegar halda þvi fram, að alltof
skammt sé gengið með tillög-
unum, og þvi beri heldur að
hafna þeim en samþykkja þær
á þessu stigi. Margir fylgis-
menn Verkamannaflokksins i
Skotlandi munu taka undir
þetta. Wilson þarf þvi á öllum
sinum klókindum að halda. ef
þetta mál á ekki að verða
flokki hans til tjóns, bæði i
Skotlandi og Englandi, þannig
að hann tapi fylgi til
þjóðernissinna i Skotlandi og
til Ihaldsflokksins i Englandi.
Þ.Þ.