Tíminn - 24.02.1976, Síða 11

Þriðjudagur 24. febrúar 1976
TÍMINN
n
Útgefandi Franisóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Heigi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu, simar
18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðslusimi 12323 — auglýsingasimi 19523. Verð i lausa-
sölu kr. 40.00. Askriftargjald kr. 800.00 á mánuði.
Blaðaprent h.f.
Almenningsálitið og
varnarmálin
Talsvert hefur verið um það rætt, hvort rétt væri
að blanda saman landhelgismálinu og varnarmál-
um og tilkynna t.d. úrsögn okkar úr Atlantshafs-
bandalaginu og krefjast brottfarar hersins, ef Bret-
ar hætta ekki innrásinni. Þetta kann ýmsum að
þykja freistandi, en þess ber að gæta, að sliku gæti
fylgt siðferðileg skuldbinding, sem gæti bundið
hendur okkar siðar. Ef t.d. Bretar létu undan, vær-
um við búnir að skuldbinda okkur meira en ella til
að vera áfram i Nato og leyfa hersetuna. Létu Bret-
ar sér hins vegar ekki segjast, yrði að tefla taflið á
enda, fara úr Nato og láta herinn fara.
Þegar báðar þessar hliðar eru athugaðar, kemur
það ótvirætt i ljós, að hyggilegt er að fylgja þeirri
stefnu áfram, að halda efnahagsmálum og varnar-
málum sem mest aðskildum. í þvi efni er viðeigandi
að rifja upp eftirfarandi ummæli Eysteins Jónsson-
ar i útvarpsræðu hans 1. desember sl.:
,,Miklu tel ég skipta, að sú stefna hefur orðið ráð-
andi, með litlum frávikum, að halda herlifi sér og
þjóðlifi i landinu sér.
Rétt er að minnast þess rækilega nú, að sú stefna
hefur einnig verið rikjandi, að takmarka umsvif
varnarliðsins og þar með fjárhagsleg áhrif þess i
þjóðarbúinu. Ég tel það mikinn þátt i varðveizlu
sjálfstæðis, að þessari stefnu hefur verið fylgt, og ég
vona, að aldrei komi til á íslandi, að sú stefna verði
upp tekin, að gera dvöl erlends varnarliðs eða her-
stöðvar að féþúfu, eða sérstakri tekjulind fyrir
landið. Þjóðin má aldrei verða fjárhagslega háð
dvöl erlends varnarliðs i landinu. Sérstök ástæða er
til að minnast þess nú, hve mikils virði það er þjóð-
inni i þeim stórfelldu átökum, sem nú standa yfir
um lifshagsmuni hennar og framtið i landinu að ís-
land er ekki fjötrað með þvi, að vera fjárhagslega
háð dvöl erlends varnarliðs i landinu eðaþátttöku
sinni i Atlantshafsbandalaginu.”
Þetta er rétt stefna og henni hafa íslendingar lika
i stórum dráttum fylgt hingað til. Varnarmálunum
annars vegar og landhelgis- og efnahagsmálunum
hins vegar á að blanda sem minnst saman. Hitt er
hins vegar staðreynd, sem vert er að gera sér ljósa,
að svo mjög gætu Bretar og bandamenn þeirra
þrengt að okkur, að hér skapaðist það almennings-
álit, að íslendingar ættu ekki heima i Nato eða
varnarsamstarfi með vestrænum rikjum. Raun-
verulega eru Bretar og Efnahagsbandalagið nú að
stuðla kappsamlega að þvi, að mynda slikt almenn-
ingsálit á íslandi.
Þrautseigjan sigrar
Islendingar þurfa ekki að óttast um úrslitin i
þorskastriðinu, ef þrautseigjan bilar ekki. Skæru-
hernaður varðskipanna hefur stórlega torveldað
veiðar brezku togaranna, Nú veiða þeir yfirleitt
ekki nema á einu svæði i senn, en gátu áður veitt af
fimm svæðum af sex. Fleira er eftir þessu. Innan
þriggja vikna byrjar svo hafréttarráðstefnan, þar
sem vænta má vaxandi stuðnings við stefnu íslands.
íslendingar hafa oftar þurft að þreyja lengi þorra
og góu en að þessu sinni.
ERLENT YFIRLIT
Tekst Reagan
að fella Ford?
Leysir Connally þá báða af hólmi?
1 DAG fara fram fyrstu
prófkosningarnar i sambandi
við forsetakjörið i Bandarikj-
unum i byrjun nóvember
næstkomandi. Prófkosningun-
um i New Hampshire hefur
jafnan verið veitt mikil at-
hygli og þær taldar veruleg
visbending um fylgi frambjóð-
andanna. Sjaldan hefur þó
prófkosningunum i New
Hampshire verið veitt meiri
athygli en að þessu sinni, og
valda þvi einkum tvær ástæð-
ur. önnur er sú, að samkvæmt
skoðanakönnunum er tvi'sýnt,
hvort Ford forseta tekst að
sigra Ronald Reagan, fyrrum
rikisstjóra, en þeir tveir keppa
um fylgi republikana. Hin
ástæðan er sú, að margir hafa
gefið kost á sér til framboðs
fyrir demókrata, en enginn
þeirra þótt sigurvænlegur tii
þessa. Þó virðist einn þeirra,
Jimmy Carter, fyrrum rikis-
stjóri i Georgiu, hafa náð
mestri hylli siðustu vikurnar,
og þykir hann nú einna sigur-
vænlegastur þeirra fimm, sem
taka þátt i prófkjörinu i New
Hampshire. Takist Carter að
vinna þar verulegan sigur,
getur það orðið honum mikill
styrkur i prófkosningunni,
sem fer fram i Florida 9.
marz, en þar verður George
Wallace, rikisstjóri i Ala-
bama, aðalkeppinautur hans,
Wallace vann mikinn sigur i
prófkosningunum i Florida
fyrir forsetakosningarnar
1972, og hefur yfirleitt verið
talinn sigurvænlegastur þar til
þessa. Heppnist Carter að
sigra Wallace i Florida nú,
mun það verða til þess að auka
mjög álit hans og styrkja hann
i næstu prófkosningum.
GLIMAN milli þeirra Fords
og Reagans getur orðið hin
sögulegasta, einkum þó ef
Reagan bæri sigur af hólmi.
Takist Reagan svo einnig að
vinna i Florida, þar sem Ford
er talinn standa höllum fæti,
hefur hann mjög styrkt að-
stöðu sina i þriðja prófkjörinu,
þar sem þeir leiða saman
hesta sina, en það verður i
Illinois 16. marz. Takist
Reagan einnig að sigra þar,
hafa möguleikar Fords til að
verða forsetaefni republikana
mjög minnkað, og gæti vel svo
farið, að hann teldi þá hyggi-
legast að draga sig i hlé.
Reagan væri þó engan veginn
öruggur um að ná útnefning-
unni, heldur yrði þá sennilega
nýjum manni teflt gegn hon-
um, og er John Connally, fyrr-
um rikisstjóri i Texas, oft
nefadur sem liklegur keppi-
nautur Reagans undir þeim
kringumstæðum. Þvi er t.d.
haldið fram, að það sé von
Nixons, að samkeppni þeirra
Fords og Reagan ljúki þannig,
að þeir verði báðir óvigir; og
þvi komi þriðji maður til sög-
unnar, en Nixon er sagður
kjósa Connally helzt og telja
hann sigurvænlegastan. Conn-
ally var áður i flokki demó-
krata og var rikisstjóri fyrir
þá i Texas. Hann gekk siðar i
flokk republikana og var um
skeið fjármálaráðherra i
stjórn Nixons. Talið er, að
Nixon hafi viljað láta Agnew
hætta sem varaforseta fyrir
forsetakosningarnar 1972 og fá
Connally i stað hans, en John
Mitchell dómsmálaráðherra
hafi komiö i veg fyrir það.
Samkvæmt athugun, sem
U.S. News & World Report lét
gera i byrjun þessa mánaðar,
álitur yfirgnæfandi meirihluti
forustumanna republikana, að
F'ord sé sigurvænlegasta for-
setaefni þeirra. Þrátt fyrir
það stafar honum hætta af
Reagan i prófkjörinu.
Ástæðan er sú, að hægri arm-
urinn íylkir sér fast um Reag-
an, en frjálslyndari armurinn
er ekki nægilega ánægður með
Ford til þess að vinna af sama
kappi fyrir hann og hægri
menn vinna fyrir Reagan. Hér
getur þvi endurtekið sig sama
sagan og 1964, þegar Goldwat-
er var valinn forsetaefni repu-
blikana sökum þess, að hægri
armur fylkti sér um hann.
Hann beið svo stórfelldan
ósigur i sjálfum forsetakosn-
ingunum. Ekkiósvipað gerðist
hjá demókrötum i forseta-
kosningunum 1972, þegar Mc-
Govern var valinn frambjóð-
andi vegna þess að vinstri
armurinn fylkti sér um hann i
prófkosningunum. Hann beið
siðan stórfelldan ósigur við
sjálft forsetakjörið.
EINS og áður segir, þykir
Jimmy Carter sigurvænleg-
astur þeirra fimm frambjóð-
anda demókrata, sem keppa i
New Hampshire en auk hans
eru það þeir Birch Bayh öld-
ungadeildarþingmaður. Morr-
is Udall fulltrúadeildarþing-
maður, Fred Harris fyrn'.
öldungadeildarþingmaður og
Sargent Shriver, sem er giftur
einni af systrum Kennedy-
bræðra. Aörir demókratar.
sem hafa gefið kost á sér. eins
og Wallace og Henry Jackson
öldungadeildarþingmaður.
taka ekki þátt i prófkjörinu i
New Hpmpshire. Carter virð-
ist hafa styrkt stöðu sina veru-
lega að undanförnu. Hann
þykir geðþekkur i framgöngu
og honum hefur tekizt að
skapa það álit. að hann sé eins
konar miðjumaður, sem þræði
veginn milli hægri og vinstri.
Fvlgismenn hans segja. að
hann sé frjálslyndur, án þess
að vera of frjálslyndur. og
ihaldssamur án þess að vera
of ihaldssamur. Þá virðist það
styrkja stöðu hans, að hafa
aldrei tekiö þátt i valdakerfinu
i Washington. Bent er á. að
það geti orðið tvieggjað fyrir
Carterað vinnamikinn sigur i
New Hampshire. Oll hin for-
setaefnin muni þá sameinast
gegn honum og reyna að gera
hann tortrvggilegan. Siðan
fylgi hans tók að aukast. hafa
andstæðingarnir lika farið að
rifja upp fortið hans og talið
sig finna ýmislegt. er ekki
samrýmist yfirlýsingum hans
nú. Þótt Carter vinni i New
Hampshire. getur hann þvi átt
eftir að ganga i gegnum
marga eldraun, áður en hann
hlýtur útnefningu sem for-
setaefni demókrata, ef honum
þá auönast það — Þ.Þ.
Þ.Þ.