Tíminn - 22.05.1976, Blaðsíða 7

Laugardagur 22. maí 1976
TÍMINN
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Eitstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steimgrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhús-
inu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aðalstræti 7, slmi 26500 — afgreiðsluslmi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Verð I lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr. 1000.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
Sæmd Breta
Bersýnilegt er á skrifum brezkra blaða um
þorskastriðið, að almenningsálitið i Bretlandi er
að snúast gegn ofbeldisstefnu rikisstjórnarinnar i
sivaxandi mæli. Þau blöð, sem i upphafi mæltu
þorskastriðinu bót, eins og Daily Telegraph, birta
nú orðið forystugreinar, þar sem eindregið er
hvatt til þess, að brezka stjórnin láti undan síga
og semji við Islendinga á þann hátt, sem þeir geti
sætt sig við.
Rök þau, sem Daily Telegraph færir fyrir þess-
ari breyttu afstöðu sinni, eru næsta augljós.
Siðasti fundur hafréttarráðstefnunnar leiddi ótvi-
rætt i ljós, að sú stefna, sem íslendingar byggja á
útfærslu fiskveiðilögsögunnar i 200 milur, hefur
unnið fullan sigur, þótt formlega hafi hann enn
ekki verið staðfestur. Þessi stefna var eindregið
studd áf Bretum sjálfum og þvi stóðu þeir og
íslendingar hlið við hlið á hafréttarráðstefnunni
um að koma þvi fram, sem Bretar eru að beita
hervaldi gegn á Islandsmiðum. Fátt sýnir betur
hversu fjarstæðukennd er sú afstaða þeirra að
þráast við að halda hemaðarofbeldinu áfram.
Ef brezka stjórnin elur þá ósk i brjósti, að
íslendingar muni gefast upp fyrir ofbeldinu, ef -
þvi verður haldið nógu lengi áfram, er það fyllsti
misskilningur. Þó Bretar séu þráir, er a.m.k. til
ein eins þrá þjóð og það eru íslendingar. Brezku
stjórninni væri hollt að kynnast þeim ummælum
Georg Brandes, að þrennt væri mest á íslandi:
Eldurinn i Heklu, isinn á jöklunum og þrjóskan i
íslendingum. Þetta hefur ekki breytzt siðan i
sjálfstæðisbaráttunni við Dani. I landhelgisdeil-
unni við Breta geta íslendingar lika með góðri
samvizku verið þráir, þvi að þeir berjast fyrir
lifsafkomu sinni i fullu samræmi við verðandi
hafréttarlög.
Bretum er nú mest til sæmdar að hætta ofbeld-
inu og viðurkenna rétt íslendinga. Þeirrar
sæmdar geta íslendingar vel unnt þeim, þvi að
þrátt fyrir þorskastriðin meta íslendingar Breta
á margan hátt.
Varnarmálin
Forystugrein um landhelgismálið, sem nýlega
birtist hér i blaðinu, hefur valdið geðtruflun hjá
Þjóðviljanum. I greininni var m.a. sagt, að litill
stuðningur bandamanna okkar i Nató, gæti leitt
til þess, að Islendingar endurskoðuðu afstöðu
sina til hersetunnar. Þjóðviljinn reynir að telja
sér og öðrum trú um, að þetta sé bergmál frá
Keflavikurgöngunni! 1 tilefni af þvi er ekki úr
vegi að birta eftirfarandi ummæli úr grein, eftir
formann þingflokks Framsóknarmanna, sem
birtist i Mbl. siðastliðinn gamlaársdag:
„Persónuleg skoðun min er sú, að ekki eigi að
blanda saman landhelgismálinu og varnar-
málunum svonefndu. Við eigum að keppa að þvi
að verða hvorki fjárhagslega né stjórnmálalega
háðir erlendri hersetu. Hins vegar geta hinar tiðu
ásiglingartilraunir og önnur ofbeldisverk brezkra
hérskipa leitt til þess, að almenningsálitið snúist
svo harkalega — ekki aðeins gegn Bretlandi,
heldur einnig Bandarikjunum, að hlutleysis-
stefna fái meirihlutafylgi i landinu t.d. i þjóðarat-
kvæðagreiðslu. Svo gæti farið, að öflugt almenn-
ingsálit gerði kröfu til að á það yrði reynt, hvort
nokkurt gagn er af varnarliðinu til að verja land-
ið og landhelgi þess fyrir yfirgangi brezka flot-
ans.”
Hvernig ætlar Þjóðviljinn, að skýra að hér sé
um að ræða áhrif frá Keflavikurgöngunni? Þ.Þ.
Gwynne Dye, The Christian Science Monitor:
Tengsl Víetnama
við Sovétríkin
Þau stafa af ótta við Kínverja
Vo Nguyen Giap, varnarmálaráöherra I Noröur-VIetnam, sem er yfir-
leitt talinn áhrifamesti maöur landsins.
LIKT OG geröist I Albanlu
(eða, svo nálægara dæmi sé
tekið, I Kambódlu) hafa tengsl
Vietnam við erlend rlki að
mestu miðaö að þvi að vinna
gegn áhrifum eins valdamikils
nágranna. Aö vlsu er staöa
Vietnam að þessu leyti alger-
lega gagnstæð við þá sem er I
Albanlu, en engu að siöur er
um sama fyrirbrigði að ræða.
Tengsl Vietnama við Sovét-
rikin, sem voru sterk meðan á
stryjöldinni þar stóð og hafa
verið allsráðandi slöustu
fimm árin, hafa haldizt sem
áhrifarlkustu erlendu tengsl
landsins á fyrsta ári friðar
þar. Litlar llkur eru til þess að
þar veröi nokkur breyting á.
Margar ástæöur liggja til
þess, að Vietnamar halla sér
að Sovétmönnum. Bæði er að
eldri kynslóðir Vietnama
halda tryggð við Moskvu sem
miðdepil kommúnisma I
heiminum, svo og hafa margir
af yngri mönnum, þeim sem
börðust I Vietnam-styrjöld-
inni, hlotið þjálfun slna i
Sovétrlkjunum. Þess utan
hafa Sovétrlkin einfaldlega
haft mikið að bjóða Vietnam,
bæði I vopnabúnaði og á öðr-
um sviðum.
Meginástæöan fyrir þessum
sterku tengslum er þó sú, að
Vletnamar finna hjá sér þörf
til þess aö vinna gegn áhrifum
Klna, einkum I landamæra-
héruðum norðurhluta lands-
ins. Ekki svo að skilja að Kln-
verjar séu óvinveittir eða sýni
yfirgang — þvert á móti, þar
sem þeir reyna meö öllum til-
tækum ráðum að keppa við
Sovétmenn um hylli Viet-
nama. En Klna er svo stórt
rlki og svo yfirþyrmandi I
þessum heimshluta, að rlkis-
stjórnin I Hanoi, sem vill við-
halda sjálfstæði Vietnama
gagnvart þessum sterka ná-
granna, leitar ósjálfrátt leiða
til að vinna áhrif hans upp.
Sovétrikin standa þar næst.
Þótt þau séu jafnvel enn
valdameiri en Klna og hafi
ekki getið sér orð fyrir að
heimila rlkjum á áhrifasvæð-
um slnum I Austur-Evrópu og
Mongóllu sjálfstæði I stjórn-
málalegum ákvörðunum, þá
eru þau einfaldlega of fjarlæg
Vietnam til þess að verða
sjálfstæði þess hættuleg.
Sovétrlkin sjálf eru áköf að
tryggja sér stuðning Vietnam,
gegn Kína, og eru reiðubúin til
að greiða ríflega fyrir hann.
ÞAÐ ER ekki óliklegt, aö
Sovétmenn stefni að þvi að fá
að setja upp herstöðvar I Viet-
nam. Einn af leiðtogum Kln-
verja lét einmitt þau orð falla
nýlega, að Moskvá væri „ást-
sjúk” gagnvart flotastöðinni I
Cam Ranh Bay, sem Banda-
rlkjamenn höfðu yfirráö yfir
áður. En ríkisstjórnin I Hanoi,
sem greinilega myndi ekki
taka vel I slíkar beiðnir, ætti
að geta sneitt hjá þessum mál-
um, án þess að skaöa sam-
band sitt við Sovétríkin.
Eins og málin standa, gerir
samband þetta Vietnam kleift
að viðhalda svipaðri stöðu
gagnvart Kina og Júgóslavla
hefur gagnvart Sovétrlkjun-
um. Sovétríkin aðstoða Viet-
nama við að viðhalda sjálf-
stæði slnu gagnvart Klna, rétt
eins og Kina og Vesturveldin
aðstoða Júgóslavlu og Albaniu
við að halda sjálfstæði gagn-
vart Sovétrlkjunum.
Tengslum Kinverja og Viet-
nama er bezt hægt að lýsa sem
„viðeigandi”, en fremur
„kuldalegum”. Kinverjar
tóku Paraceleyjarnar,
skammt frá strönd Vietnam,
skömmu áður en stjórnin I
Saigon féll á siöastliönu vori,
og þeir krefjast einnig yfir-
ráða yfir Spratly-eyjunum,
sem eru nokkru sunnar. Þá
hefur Kina komið sér upp
traustum tengslum við
Kambódiu.
Gagnvart Kambódiu not-
færðu Kínverjar sér þá af-
stöðu, sem Sovétmenn höfðu
sýnt gagnvart byltingu Khmer
Rouge, en sendiráði stjórnar
Lon Noi i Moskvu var ekki lok-
að fyrr en einum mánuði áður
en Phnom Penh féll. Vegna
þessa er ekkert sovézkt sendi-
ráð I Kambódiu nú og ráða-
menn þar eru Sovétmönnum
bitrir.
Þá hefur Klna einnig greitt
fyrir tengsl þessi, með mestu
aðstoð við einstakt rlki, sem
kínverska rlkisstjórnin hefur
veitt, ef frá er talin samtals
hjálp við Hanoi I tuttugu og
fimm ár.
Meginástæðan til þess aö
Kambódia þiggur stuðning
Kina að þessu marki er þó hin
sama og sú sem tengsl Sovét-
rlkjanna og Vietnam byggist
á. Kambódiumenn vilja með
Kinatengslum slnum vinna
gegn áhrifum mun stærri og,
samkvæmt gamalli hefð,
áhrifamikils nágranna. í
þeirra tilviki er það Vietnam
og áhrif þess, sem þarf að
yfirvinna.
A meðan tiltölulega frjáls-
lyndir menn eru við stjórnvöl-
inn I Peking, er óliklegt að
þetta valdatafl Kinverja og
Sovétmanna I Asiu skapi veru-
lega hættu. Stjórnmálalegir
arftakar Chou en-Lai hafa
rekiðstefnusem miöar að tak-
markaðri samvinnu við
Bandarlkin og hafa meðal
annars reynt, meö nokkrum
árangri, að fá þau til að hægja
á flutningum sínum frá Suður-
og Austur-Asiu. Tilgangurinn
með þvi er sá, að koma I veg
fyrir að áhrif Sovétrlkjanna
flæði yfir svæði þar, jafnóðum
og áhrifa Bandaríkjanna hætt-
ir að gæta.
NAI íóttækari öfl hins vegar
endanlega völdum I Klna,
verður útlitið annað. Frjáls-
lyndir hafa þar legiö undir
miklum árásum undanfariö
(og gera enn, þar sem valda-
baráttan þar er ekki yfirstað-
in, þótt tekizt hafi að koma
Teng frá öllum sinum embætt-
um. Róttækir eru ólíklega
ánægðir enn, þar sem for-
sætisráðherra sá sem skipað-
ur var er ekki þeirra maður,
þótt hann tilheyri ekki heldur
beint herbúðum frjálslyndra),
en þær árásir eru runnar frá
öflum, sem ákveðin eru I að
skera algerlega á samböndin
við Bandarlkin. Jafnframt þvl
að hætta málamiðlunum
gagnvart Bandarlkjunum
vilja öfl þessi viöhalda algerri
óvináttu gagnvart Sovét-
rlkjunum.
Ef sú staða kemur upp, að
róttækir hafi völdin I höndum
sér, er hugsanlegt að Kinverj-
ar grlpi til ákveðnari aðgerða
til þess að minnka áhrif Sovét-
rlkjanna I þeim hluta Aslu
sem um ræðir, þvi aðgerðir
Sovétmanna þar eru I augum
róttækra. Klnverja beinar til-
raunir til aö umkringja þá
sjálfa.
Pham Van Uong, sem hetur venð forsætisráðherra Noröur-Víetnam
siðan 1955, en svo unnið mest aö tjaldabaki.