Tíminn - 27.07.1976, Blaðsíða 8

TÍMINN
Þriöjudagur 27. júli 1976.
Bayer sala: 3.255'
millj.pund.
Eignir: 3.520millj.
pund.
Starfsmenn 169 þúsund.

Hoechstsala: 3.815
millj; pund.
Eignir -.Í3.730 millj.
pund.
Starfsmenn: 182 þús
Currency figures converted at average 1975 Vates, DM 5.447 == £1 On the same basis the largest US
RISAR í EFNAIDNADI
t Bretlandi er aðeins eitt veru-
lega stórt fyrirtæki i efnaiðnaði
(ICI), en i Þýzkalandi eru þau
þrjú, öll stærri en hið brezka.
Ekki nög með það, framleiðni
þeirra er h'ka meiri, og þau
stækka hraðar. Þýzku fyrirtækin
eru einnig stærri en ameriskir
keppinautar þeirra, og þau eru
leiðandi á mörkuðum Evrópu,
ekki aðeins hvað varöar markað-
inn sem sh'kan, heldur i tæknileg-
um framförum.
Skrifstofur og framleiðslusalir
þýzku fyrirtækjanna þekja bakka
Rinar, þar má t.d. sjá eitt af
fyrirtækjum BASF, sem hefur i
þjónustu sinni hvorki meira né
minna en 48 þúsund verkamenn.
Þar er lika Hoechst sem ræður,
en mörk þess ná yfir marga klló-
metra af bökkum árinnar. Bayer
er hið þriðja sem um verður rætt i
þessari grein, en það er i
Leverkusen skammt frá Ford
verksmiðjunum.
Það er einkum ný og betri tækni
sem er einkunnarorð BASF en
þeim verksmiðjum ernústjórnað
af efnafræðingnum Matthias
Seefelder. Matthias þessi hefur
mikinn áhuga á efnafræði og á
öllu þvi sem henni viðkemur.
Sjálfur á Matthias 133 einkaleyfi.
Það eru hins vegar tveir menn
sem eru ábyrgir fyrir Hoechst,
Rolf Sammett og Kurt Lanz. Hinn
fyrrnefndi sér um daglegan
reksturfyrirtækisins, en Lanz um
markaðsmál. Raunar má segja
um Lanz að hann hafi átt mestan
þátt i stækkun fyrirtækisins, en
hann hefur starfað i þjónustu þess
i um þrjátiu ár. Bayen er byggt
upp á nokkuð annan hátt en hin
tvö sem hér á undan hefur veriö
greint frá. Þar er það lið sérfræð-
inga.sem sér um þróun fyrirtæk-
isins. Stjórnarformaðurinn er
Herbert Grunewald, sem átti á
sinum tima mikinn þátt i að að-
laga þýzkan iðnað að breyttum
aðstæðum eftir striðið.
öll þessi fyrirtæki eru tiltölu-
lega sérhæfð. BASF helgar sig
einkum oliuiðnaði, Hoechst er i
efna- og lyfjaiðnaði, og Bayer
hefúr með plastiðnaðinn að gera.
Þá eru þau h'ka vel þekkt, hvert
innan sinna marka, Bayer er
þekkt fyrir mjög vandaðar ljós-
myndavörur, Hoechst fyrir
snyrtivörur og BASF fyrir t.d.
segulbönd og fleira i þeim dúr.
Þrátt fyrir að þessi fyrirtæki
virðast ólik á yfirborðinu, þá
kemur hið gagnstæða i ljós ef þau
eru athuguð nánar. Þau eru öll
yfir eitthundrað ára gömul, öll
svipuð að stærð, og sögulega séð,
þá hafa þau gegnt mjög svipuðu
hlutverki. Þau voru mjög mikil-
væg i stjórnartið Bismarck, og
einnig þegar Hitler komst til
valda. Þeim tókst að risa til fyrri
valda og áhrifa þrátt fyrir tvo
ósigra Þjóðverja i styrjöldum og
öll eiga þau mikinn þátt i endur-
uppbyggingu Þýzkalands.
Siðafi iðnbyltingin i Þýzkalandi
var ákaflega svipuð fyrri iðn-
byltingunnii Bretlandi. Hins veg-
ar var megináherzlan lögð á
efnaiðnað i Þýzkalandi, tengsl
milli visinda og efnafræði, og þvi
sem að henni laut, var mun nán-
ari i Þýzkalandi en i Bretlandi, og
átti það ekki svo litinn þátt i þvi
að Þjóðverjar fóru fram úr Bret-
um. Fyrstu efnin sem Þjóðverjar
framleiddu og eitthvað kvað að,
voru litarefni. Það virðist ef til
vill vera óraunverulegt að nefna
litarefni i þessu sambandi, en
þess má geta, að þegar Eng-
Íendingar fundu upp hvernig væri
hægt að búa tU lit úr kolatjöru, þá
olli það byltingu i áframhaldi á
slikum iðnaði. Þannig fann
Hoechst upp grænan lit og rauð-
an, sem siðar var notaður i her-
mannabuxur heimsveldisins.
BSAF lagði mikla áherzlu á að
finna út hvernig mætti framleiða
fjólubláan lit, og tókst það eftir
tuttugu ára þroUaust strit. Eðli-
lega leiddu rannsóknarstörf þjóð-
verjanna af sér ýmislegt annað
sem þeir notuðu lika óspart.
Þegar fyrri heimsstyrjöldin
eyðilagði markaði fyrirtækjanna,
þá var þeim steypt saman i eitt, i
svokallað IG Farben. Um leið og
það átti sér stað var það jafn-
framt orðio\stærsta fyrirtæki
sinnar tegundaf; i Evrópu og þó
viðar væri leitcið. Bandamenn
voru hins vegar\litt hrifnir af
stærð þess þegar átyrjöldin hafði
verið unnin. Þeir^undruðu þvi i
smærri einingar, og það var ekki
fyrreneftir 1951, að þaugátuhaf-
izt handa á ný.
Hoechst var alls ekki svo illa á
vcgi statt, þegar grænt ljós haföi
fengizt. Lanz lýsir svo endurupp-
byggingunni:
— Verksmiðjur okkar voru að
visu ákaflega illa farnar, en
starfsmennirnir, þ.e. þeir sem
störfuðu að rannsóknum voru enn
til staðar. Þá vorum við ekki á
eftir Amerikumönnum hvaö
tækni varðaði. Það hjálpaði okkur
mikið hve þýzka markið var
skráð langt undir raunverulegu
verðmæti. Við skildum það ekki
þá, en i raun þá þýddi það, að við
gátum komið aftur inn á markað-
ina, og verið fyllilega sam-
keppnisfærir. Eins fljótt og auðið
var þá var hafizt handa með út-
flutning, og fyrr en varði hafði
þýzkur útflutningur unnið sér
þann sess sem honum bar.
Raunar vorum við á undan
Amerikumönnum, og langt á und-
an Bretum hvað erlenda markaði
varðaði.
Eitt var þaðsem hjálpaði Þjóð-
verjum mikið. Stjórn fyrirtækj-
anna var svo til óbreytt. Bretar
voru með fjöldann allan af úrelt-
um og stöðnuðum stjórnendum,
en t.d. Hoechst var stjórnað af
einum manni sem vissi nákvæm-
lega hvað hann var að gera. Þaö
var Karl Winnacker fyrrum for-
stjóri IG, og tæknilegur fram-
kvæmdastjóri Hoechst i striðinu
hann var þá aðeins 39 ára að
aldri. Undir hans stjórn upplifði
fyrirtækið tima mikilla breyt-
inga. — Við sögðum gjarnan, að
einungisværi hægtaðeyða hverri
krónu einusinni, sagði Lanz, svo
Kurt Lanz — Hoechst.
það er vistbezt að gera það á sem
gæfulegastan hátt.
Um þetta leyti brutu Þjóðverj-
ar odd of oflæti sinu, og keyptu
einkaleyfi af Bretum. Þetta
einkaleyfi varð gullkista fyrir
Þjóðverja, en Bretar nöguðu sig i
handarbökin ilangan tima á eftir.
Bayer var i þá daga ef til vill
bezt þekkt af þeim þremur fyrir-
tækjum sem hér um ræðir. Það
hafði lika stærstu markaðina, og
mesta fjölbreytni i framleiðslu.
Grunewald sem nú er i stjórn
fyrirtækisins, var það einnig fyrir
striðið. Hins vegar dvaldi hann i
rússneskum fangabúðum i
nokkurn tima eftir tap Þjóðverja.
Hann hafði m.a. þetta um Bayer
að segja: —- Allt og sumt sem við
höfðum áhuga á, var að vinna, og
um fimmtán ára skeið gekk starf-