Tíminn - 02.02.1977, Síða 9

Mi&vikudagur 2. febrúar 1977.
mmmmmmmmmmm^^mmmmmmmmmmm^mmmmmmmmmmm^^mm
Wmwm
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulitrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steingrimur Gisíason.Ritstjórnarskrifstofur I Edduhúsinu
við Lindargötu, símar 18300 — 18306. Skrifstofur i Aöal-
stræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — auglýsinga-
simi 19523.. Verö I lausasölu kr. 60.00. Askriftargjald kr.
1.100.00 á mánuði. Blaðaprenth.f.,
Herferðin gegn
kaupfélögunum
Kaupfélög eru þjónustutæki almennings, eign
fólksins sjálfs. Þau eru máttarstoðir margra
héraða, bæja og kauptúna. Þau sinna ekki einungis
verzlun og vörudreifingu, heldur eru þau einnig
burðarásar i atvinnulifinu á öllum mikilvægustu
sviðum þess. Þau hlaupast ekki á brott, þegar á
móti blæs, og eignir, sem myndast i skjóli þeirra,
verða kyrrar i þeim byggðarlögum, er lagt hafa
grundvöllinn að þeim. Kaupfélögin rjúka ekki burt
með atvinnutækin og skilja byggðarlögin eftir hálf-
lömuð eins og brögð hafa verið að um eigendur
einkafyrirtækja allt fram á þennan dag.
Þrátt fyrir þessar augljósu staðreyndir er alltaf
annað veifið verið að gera óverðskuldaðar árásir á
kaupfélögin og samvinnuhreyfinguna. Nú siðustu
daga hefur þráfaldlega verið vegið að kaupfélögun-
um. í sjónvarpi og á mannfundum hefur það verið
borið blákalt fram af fulltrúum kaupmannasam-
takanna i landinu, að samvinnufélög njóti einhverr-
ar ivilnunar i skattalögum umfram einkafyrirtæki,
og sú kenning verið endurtekin i blöðum, meðal
annars i forystugrein i Morgunblaðinu. Þar á ofan
hefur samvinnuhreyfingin verið sökuð um ,,einok-
un” vegna þess, að kaupmenn hafa i sumum héruð-
um hætt að reka verzlanir sinar, vafalaust einfald-
lega af þvi, að þeim fannst það ekki borga sig.
Nú er alkunna, að erfiðleikum er bundið að reka
verzlun viða i dreifbýli eins og málum er háttað.
Meira að segja hefur verið sett á fót sérstök nefnd
til þess að kanna þetta vandamál og gera tillögur,
sem til bóta gætu horft. Þrátt fyrir þá erfiðleika,
sem við er að etja, hafa kaupfélögin haldið áfram
starfi sinu, enda eru þau samtök almennings, er
hljóta að reyna eftir fremsta megni að halda uppi
eðlilegri þjónustu. Það er þess vegna sizt af öllu
álasvert, að þau klifa þritugan hamarinn, þegar
aðrir hopa af hólmi. Það er einmitt sönnun þess, að
þau eru ein af liftaugum byggðarlaganna — ómiss-
andi haldreipi.
Allt tal keppinauta og andstæðinga samvinnu-
hreyfingarinnar um einokun i sambandi við hana er
lika út i hött og raunar ósæmilegur málflutningur.
Kaupfélögin eru öllum opin, þar hafa allir jafnan
atkvæðisrétt, hvort heldur þeir hafa mikil umsvif
eða litil, og öllum er frjálst að verzla i samkeppni vð
þau.
Kaupmannasamtökin og liðsmenn þeirra vilja
skýra stöðu kaupfélaganna með þvi, að þau njóti
skattfriðinda og standi þess vegna betur að vigi en
kaupmenn. Þetta er ekki rétt, og það er leikur með
tölur, þegar sett er upp dæmi, sem eiga að sýna, að
skattar leggist ekki á samvinnufélög af sama þunga
og aðra. Útkoman er fengin með þeim hætti að
reikna það gróða kaupfélaganna, er félagsmenn fá i
afslátt af viðskiptunum og lagt er i stofnsjóðsreikn-
ing manna og er þeirra eign, en ekki kaupfélagsins.
Engin skynsamleg rök hniga að þvi, að kaupfélög
borgi skatt af þessu fé, fremur en kaupmenn borgi
skatt af þeim verzlunarafslætti, sem þeir kunna að
veita viðskiptamönnum sinum. Slikur afsláttur er
engan veginn gróði kaupmannsins, og hann er að
sjálfsögðu ekki skattlagður. Hann rennur til við-
skiptamannanna og bætir hag þeirra. Vitakuld gild-
ir hið sama um endurgreiðslu af vöruverði, sem
kaupfélögin láta félagsmönnum sinum i té, hvort
heldur þær eru greiddar þeim beint eða færðar i
stofnsjóðsreikning félagsmannsins. Þess konar
endurgreiðsla eða afsláttur kemur ekki til skatts,
hvorki hjá kaupmönnum né kaupfélögum. Þar er á
fullkomlega jafnræði. — JH
llí'JlWÍ
9
Spartak Beglov, APN:
Hvað heldurðu um
Carter forseta?
Tíð spurning á vörum Rússa
Carter að flytja 1 Hvlta húsið
„HVAÐ HELDURÐU um
Carter forseta og samstarfs-
menn hans?” er sú spurning,
sem Sovétmenn spyrja oftast i
viðræðum við bandariska
gesti. Að sjálfsögðu er það
ekki af hreinni forvitni um
hina nýju menn i Washington
sem þeir spyrja svo. Spurn-
ingin stafar af óþrotlegum
áhuga þeirra á stefnu póli-
tiskra viðræðna milli þjóð-
anna tveggja og vonum þeirra
um að ný skref verði stigin á
þeirri braut. Leonid Brésnjef
túlkaði einróma álit og hug
bæði sovézkra leiðtoga og
sovézks almennings i heild, er
hann sagði i ræðu sinni I Tula,
að Sovétrikin væru reiðubúin
til nýrra, meiri háttar umbóta
á sovézk-bandariskri sambúð.
Ef litið er til baka yfir
a.m.k. siðustu fimm ár, er
sovézka þjóðin ánægð með
hina almennu stefnu þessara
samskipta, sem fylgt hefur
verið, frá þvi umskiptin urðu
frá köldu striði til spennu-
slökunar. En siðasta ár eitt
sér uppfyllti ekki þær vonir,
sem við það. voru bundnar,
einkanlega að þvi er varðar
framvindu nýrra samnina um
árásarvopnabúnað.
Þegar krufnar eru til mergj-
ar ástæðurnar til þessa hæga-
gangs viðræðnanna, höfum við
þurft að taka visst tillit til
óhjákvæmilegs, tímabundins
óstöðugleika i bandariskum
stjórnmálum vegna kosninga-
baráttunnar. Skarpskyggn
hugur sovézks almennings
gerði sér þó grein fyrir þeirri
staðreynd, að fráfarandi
stjórn sýndi ekki nægilega
mótspyrnu gegn þrýstingi frá
öflum fjandsanriegum
spennuslökun. Þessi öfl, sem
höfðu algerlega frjálsar
hendur til aðgerða, hófu
viðtækari ógnunarherferð en
dæmi eru til um áður.
SKIPTA einstaklingseigin-
leikar húsbóndans i Hvita hús-
inu, hverjir þeir eru, máli að
áliti sovézku þjóðarinnar?
Ahrif þeirra á alþjóðamál og
sambúðina við Sovétrikin eru
mikil. Þótt það sé sagan, sem
fellir lokaúrskurðinn, má
greina visst samhengi þar á
milli. Sovézka þjóðin minnist
þess vel, hver áhrif verk
þeirra forseta, sem skildu
merki og kall timans, voru.
Franklin Delano Roosevelt
var maður sem mat af raun-
sæi nauðsyn samvinnu við
fyrsta sósialistariki heims.
Þetta bar ómetanlegan
árangur i baráttunni gegn
höfuðógnvaldi þess tima —
fasismanum. Nafn John
Kennedys er tengt sinna-
skiptum bandariskra leiðtoga
i átt til viðurkenningar á
nauðsyn friðsam legrar
sambúðar þjóða, er hafa ólika
lifnaðarhætti og þjóðskipulag.
Hin fræga ræða hans i þessum
dúr, er hann flutti við banda-
riskan háskóla i júni 1963,
ruddi braut Moskvusam-
komulaginu um bann við
kjarnavopnatilraunum I lofti,
á láði og legi, er gert var I
ágiist 1963, sem með réttu var
talin góð byrjun, ekki aðeins á
sviði eftirlits með vopnabún-
aði.
Hinn nýi forseti er aðeins
kunnur af yfirlýsingum um
fyrirætlanir sinar, en ekki af
ákveðnum verkum. En gifur-
leg hætta vofir yfir mannkyn-
inu og krefst ákveðinna að-
gerða. Aframhaldandi vig-
búnaðarkapphlaup felur I sér
þá ógnun, að það aukist enn
meir og fari út fyrir öll eftir-
litstakmörk. Sovézkir leiðtog-
ar hafa lagt á það áherzlu við
mörg tækifæri, að það ástand,
að pólitisk spennuslökun og
vigbúnaðarkapphlaup haldi
samhliða áfram, getur ekki
staðið ótakmarkaö.
I Tula-ræðu sinni 18. janúar
itrekaði L.I. Brésnjef, að
Sovétrikin væru fús tilað ljúka
Salt-2 viðræðunum I náinni
framtið, og lagði sérstaka
áherzlu á það atriði, að Sovét-
rikin hefðu engan áhuga á
áframhaldandi aukningu vig-
búnaðarkapphlaupsins. „Stík
framtiðarsýn hentar okkur
ekki,”sagði hann..„Tíminn
stendur ekki i stað og gerð
samningsins má ekki fresta.”
Og ennfremur lýsti sovézki
leiðtoginn þvi yfir, að Sovét-
rikin væru reiðubúin til þess
að ganga enn lengra: Jafn-
skjótt og Salt-2 samningur
gerði að veruleika Vladi-
vostoksamkomulagið um
magn- og gæðatakmörk árás-
arvopnabúnaðar, væri strax
hægt að snúa sér aö viðtækari
ráðstöfunum. A'f sovézkri
hálfuerþarnahafti huga m.a.
aði kjölfariö komi niðurskurð-
ur árásarvopnabirgða.
EF JAMES Carter er
alvara með þær fyrirætlanir
sinar að draga úr þvi hve
stefna Bandarikjanna er háð
kjarnavopnum, mun hann
komast að raun um það, aö
Sovétrikin eru viðræðugóð.
einnig um mál eins og það að
binda endi á allar kjarna-
vopnatilraunir svo og um al-
gera og virka stöövun á
útbreiðslu kjarnavopna. Þessi
lönd geta aukið samstarf sitt
hvað varðar niðurskurð
vopnabúnaðar og fækkun i
herjum i Miö-Evrópu. Þá er
löngu kominn timi til þess að
sams konar samvinna takist
um að koma á réttlátum
samningum i deilu landanna
fyrir botni Miðjarðarhafs fyrir
tilverknað friðarráðstefnunn-
ar i Genf, sem er almennt
viðurkennt markmið.
Hvað varðar aðra þætti
sovézk-bandariskrar
sambúðar, s.s. viðskipti þá
verða Bandarikjamenn að
gera sér grein fyrir hinum nei-
kvæðu áhrifum af upptöku
„kalda striðs”-aðferða. Vegna
mismununarákvæða nýrrar
bandariskrar viðskiptalög-
gjafar gagnvart Sovétrikjun-
um, sem hindra það, að eðlileg
viðskiptasambönd geti komizt
á milli landanna, hafa banda-
risk fyrirtæki misst af samtals
1500-2000 milijóna dollara
virði i pöntunum frá Sovét-
rikjunum á árinu 1976 einu
saman. Til þess að koma á
jafnvægi aftur i þessum skiln-
ingi þarf að afnema hömlur á
þróun efnahagstengsla milli
Sovétrikjanna og Bandarikj-
anna. Sovétrikin eru mjög
hagkvæmur aðili til þess aö
gera við langtimasamninga
sökum áætlunarbúskapar
sins.
En menn mega alls ekki úti-
loka þann möguleika heldur
að gera „áætlanir” um póli-
tisk tengsl. Þvi að spennuslök-
un er, þegar til lengdar lætur,
umskipti til eðlilegra og
traustra samskipta rikja. Slik
„traust, friðsamleg tengsl eru
i þágu þjóða okkar og heims-
friöarins og skaða ekki neinn
þriðja aöila”, sagöi Leonid
Brésnjef. Það er aöeins rök-
rétt að gera ráð fyrir þvi, að
aörar þjóðir heims láti sér
ekki á sama standa um horfur
þess, hvort þetta ár muni
ryðja brautina fyrir þvi að
tryggöur verði stöðugleiki i
alþjóðamálum og létt á vig-
búnðaðarbyrðinni eða ekki.