Tíminn - 23.04.1977, Qupperneq 8

8
Laugardagur 23. aprll 1977
Ingi Tryggvason í útvarpsumræðunum í gærkvöldi:
Flest atriði í tillögu Alþýðubanda-
lagsins eru í samræmi við stefnu
Fr amsóknarflokksins.
Þingsályktunartillaga sú, sem
hér er til umræöu og flutt er af öll-
um þingmönnum Alþýöubanda-
lagsins, er á þá lund, aö um allt
meginefni hennar er tæpast veru-
legur ágreiningur á hinu háa Al-
þingi. Um einstaka fram-
kvæmdaþætti hlýtur hins vegar
aö vera nokkur ágreiningur og er
slikt fullkomlega eölilegt. Ég tel
rétt aö fara nokkrum oröum um
einstök atriöi þingsálýktunartil-
lögunnar og gera grein fyrir
stefnu Framsóknarf lokksins
gagnvart þessum tilteknu atriö-
um og iönaöi og orkumálum yfir-
leitt.
Framsóknarflokkurinn
berst fyrir eflingu
innlendra atvinnuvega
Fyrsta málsgrein þings-
ályktunartillögunnar fjallar um,
aö Alþingi lýsi því yfir, aö nauö-
synlegt sé aö beina nýtingu orku-
linda landsins aö eflingu inn-
lendra atvinnuvega og stemma
stigu viö auknum áhrifum er-
lendra aöila I islenzku atvinnulffi.
Um þessi atriöi hefur Fram-
sóknarflokkurinn mótaö mjög
glögga stefnu. Þessistefna kemur
m.a. fram I stjórnmálayfir-
lýsingu 16. flokksþings fram-
sóknarmanna, sem haldiö var
haustiö 1974. Þar segir svo meö
leyfi hæstv. forseta:
„Flokksþingiö vekur athygli á
þeim mikla auöi, sem þjóöin á I
fallvötnum og háhitasvæöum
landsins. Þaölegguráherzluá, aö
þessi verömæti veröi notuö eins
vel og unnt er til aö tryggja lifs-
kjör islenzku þjóöarinnar og efla
Islenzka atvinnuvegi.”
Þessi ályktun flokksþingsins
1974 hefur veriö áréttuö meö siö-
ari samþykktum aöalfunda miö-
stjórnar, nú siöast fyrir einum
mánuöi, en i ályktun um orkumál
segir þar svo meöal annars:
„Fundurinn leggur áherzlu á,
aö gera þarf áætlun um nýtingu
orkulinda landsins án þess aö tjón
veröi á umhverfinu.
Aherzla veröi lögö á aö nýta
innlenda orku til atvinnuupp-
byggingar og framleiösluaukn-
ingar. Hafa ber i huga, aö smærri
framleiöslueiningar henta bezt
islenzkum aöstæöum.
Fundurinn telur, aö samstarf
viö erienda aöila um orkufrekan
iönaö komi til greina I einstökum
tilfellum, enda sé þess ætiö gætt,
aö meiri hluti eignaraöildar sé i
höndum Islendinga sjálfra. Starf-
semi slikra félaga sé háö Islenzk-
um lögum og dómsvaldi, enda
njóti þau ekki betri lögkjara en
sambærileg Islenzk fyrirtæki.”
Þessar tilvitnanir ættu aö
nægja til aö taka af öil tvimæli um
þaö, aö Framsóknarflokkurinn
berst fyrir þvi, aö orkulindir
landsins séu nýttar til eflingar
innlendra atvinnuvega og hann
berst einnig gegn auknum áhrif-
um erlendra aöila i islenzku at-
vinnulifi. Þessi atriöi þings-
álýktunartillögunnar gætu þvi
veriö sótt beint i stefnuskrá
Framsóknarflokksins I orkumál-
um eins og hún var mótub þegar á
árinu 1974.
Alþýðubandalagið
öðrum fremur ábyrgt
fyrir málm-
blendiverksmiðjunni
Onnur málsgrein þings-
ályktunartillögunnar fjallar um
uppbyggingu orkufreks nýiönaö-
ar viös vegar um landiö, þar hafi
forgang sá iönaöur, sem byggir á
innlendum aöföngum, enda sé
hann fær um aö greiöa viöunandi
verö fyrir orkuna. Enn eru þessi
markmiö I fullu samræmi viö
stefnuskrá Framsóknarflokksins.
Reynt er aö gefa þessari máls-
grein svolitiö ferskari blæ meö
þvi aö tala um aö taka upp fyrri
áform i uppbyggingu iönaöar.
Ekki er mér kunnungt um, aö
nein stefnubreyting hafi nýlega
oröiö I þá átt aö hverfa frá fyrri
áformum um uppbyggingu iönaö-
ar. Þvert á móti er nú m.a. I
undirbúningi bygging járnblendi-
verksmiöju I Hvalfiröi. Þar er
fylgt fyrri áformum um uppbygg-
ingu iönaöar, áformum sem upp-
haf sitt áttu i iönaöarráöuneytinu
á þeirri tlö, þegar Alþýöubanda-
lagiö haföi þar forystu. Eins og
kunnugt er eru lslendingar alls
ekki á einu máli um réttmæti þess
aö byggja járnblendiverksmiöju I
Hvalfiröi I félagi viö norskan auö-
hring. En hitt er ómótmælanleg
staöreynd, aö Alþýöubandalagiö
ber á þvi fulla ábyrgö öörum
flokkum fremur, aö hafizt var
handa um undirbúning aö stofnun
málmblendiverksmiöjunnar. Þvi
fær núverandi afstaöa flokksins
engu um breytt. Hvort Alþýöu-
bandaiaginu ber svo þakklæti fyr-
ir þessa forystu skal ósagt látiö. í
fljótu bragöi viröist ekki óeölilegt
aö eiga frekar samskipti viö
Norömenn en Bandarikjamenn
um orkufrekan iönaö, ef til er
stofnaö, og nú er fengin stórum
meiri reynsla af mengunarvörn-
um I málmblendiverkmiöjum en
þekktust viö upphaf samnings-
umleitana iönaöarráöherra Al-
þýöubandalagsins. A hitt skal
hins vegar lögö áherzla hér, aö
Framsóknarflokkurinn telur aö
mjög þurfi aö gjalda varhug viö
öllum yfirráöum útlendinga yfir
fjármagni I Islenzku atvinnulifi.
Þótt mjög sé ööru visi um alla
hnúta búiö I sambandi viö málm-
blendiö heldur en Alveriö á sinum
tlma, er þaö stefna Framsóknar-
flokksins, aö slikt samstarf skuli
teljast til undantekninga I upp-
býggingu atvinnulifs á tslandi og
þó aö fyrirtæki eins og málm-
blendiverksmiöja sé aö meiri
hluta I eign tslendinga sjálfra og
njóti sambærilegra lögkjara viö
svipuö Islenzk fyrirtæki, þurfi
vandlega aö gefa þvl gaum, aö
ýmsar hættur hljóta aö fylgja
miklu erlendu fjármagni I Is-
lenzkum atvinnurekstri og okkur
rekur enginn vandi til aö ráöstafa
mikilli innlendri orku til stór-
iönaöar, sem aö miklu leyti er I
höndum útlendinga. Þess vegna
er ljóst, aö rlkari kröfur veröur aö
gera til þess en áöur hefur veriö,
aö ákvöröun um stórvirkjanir
fylgi áætlanir um notkun orkunn-
ar.
Bygging stórra orkuvera og
framleiösla mikillar og ódýrrar
orku má ekki knýja okkur til þátt-
töku I stóriönaöi, sem viö teljum
vafasamt aö henti Islenzku at-
vinnullfi og öbrum islenzkum aö-
stæöum. Samræmd stefna I orku-
öflun og orkunýtingu er þvl for-
senda þess, aö þær orkulindir,
sem landiö býr yfir, nýtist þjóö-
inni til efnahagslegrar og menn-
ingarlegrar farsældar.
Markmið núverandi
rikisstjórnar er
samtenging allra
orkuveitusvæða
1 þriöju málsgrein þings-
ályktunartillögunnar er talab um
samtengingu raflinukerfisins I
landinu og uppbyggingu dreifi-
kerfisins. 1 tlö núverandi rikis-
stjórnar hefur veriö unniö stór-
virki á þessu svibi þar sem er
lagning byggöalínunnar svoköll-
uöu og frekari stórvirki eru
áformuö áöur en kjörtlmabilinu
lýkur. Má þar nefna, aö þegar er
hafin lagning háspennulinu frá
Geithálsi upp I Borgarfjörö og
gert er ráb fyrir aö verja á þessu
ári 500 millj. til lagningu há-
spennullnu frá Kröflu austur á
land. Markmiöiö er samtenging
allra orkuveitusvæöa landsins og
þar meö auövitaö lagning stofn-
lína til Vestfjaröa. Þá er minnt á
uppbyggingu dreifikerfisins. Þar
er enn minnt á gamalt og nýtt
baráttumál Framsóknarflokks-
ins. Nú er svo komiö, aö flest
sveitabýli á landinu fá rafmagn
frá samveitum. Þótt sú uppbygg-
ing hafi tekiö langan tlma og sé
ekki enn lokiö, veröur sá áfangi,
sem þegar hefur náöst, ab teljast
til stórvirkja I framkvæmd
byggöastefnu. Þaö er réttlætis-
mál, aö dreifingu rafmagns til
allra landsmanna veröi lokiö sem
fyrst og aö þvl veröur unniö, ef
Framsóknarflokkurinn fær þar
nokkru um ráöiö. Annaö stór-
verkefni blöur okkar, sem er aö
verba jafnbrýnt hinu fyrrnefnda,
og þaö er endurbygging dreifi-
kerfisins I sveitum landsins.
Hvort tveggja er, aö hinar eldri
dreifillnur fara aö ganga úr sér,
og auk þess er flutningsgeta
þeirra vlöa svo lltil, aö hvergi
nærri er fullnægt núverandi þörf
og þeir markaösmöguleikar, sem
I sveitunum eru vegna atvinnu-
rekstrar og upphitunar húsnæöis
nýtast aöeins aö litlu leyti.
Þarna veröur þvl aö taka til
höndunum og ætti aö rýmkast um
fjármagn til þessa verkefnis,
þegar stærstu áföngum er náb I
lagningu stofnllna. A þessu ári er
rábgert aö verja nokkru fé til
styrkingar eldri dreifillna um
sveitir. Upphitun húsnæöis meö
innlendri orku er stórmál og
framkvæmd þess veröur aö flýta,
ekki slzt þar sem ýmislegt bendir
til slhækkandi olíuverös.
óljóst og þokukennt
orðalag tillögunnar
Þá er I fjóröu málsgrein þings-
ályktunartillögunnar gert ráö
fyrir, aö heimild til byggingar
orkuvers veröi háö þvl skilyröi,
aö orkan veröi eingöngu nýtt á al-
mennum markaöi og I þágu inn-
lendrar atvinnuþróunar. Ekki
veröur fram hjá þvl gengiö, aö
oröalag þessarar málsgreinar er
nokkuö óljóst. Hvaö er almennur
markaöur og hvaö er innlend at-
vinnuþróun á máli þingmanna Al-
þýöubandalagsins? Ef þetta
oröalag á aö merkja algjört bann
viö þátttöku erlendra aöila I Is-
lenzku atvinnullfi, þá er þarna
um nokkurn mun aö ræöa á stefnu
Alþýöubandalags og Fram-
sóknarflokks. Framsóknarflokk-
urinn telur eins og áöur hefur
komiö fram, aö samstarf viö er-
lenda aöila um orkufrekan ibnab
komi til greina I einstökum tilvik-
um. Þar veröi aöstæöur allar aö
metast hverju sinni og beita
ýtrustu varkárni I ákvöröunum.
Eins og fyrr er sagt, var Alþýbu-
bandalagib tilbúiö aö taka þátt I
samningum viö ameriskan aub-
hring um byggingu járnblendi-
verksmiöju, meöan þab átti full-
trúa I rikisstjórn. Sérstök forysta
þessa flokks um útilokun erlends
fjármagns I íslenzku atvinnullfi
viröist þvl út I hött og ekki studd
fyrri viljayfirlýsingum forystu-
manna flokksins. Þarna kann þvl
vindurinn aö rába stefnunni.
„íslandsvirkjun” fengin
að láni hjá
Framsóknarflokknum
1 fimmtu málsgrein þings-
ályktunartillögunnar er aö þvl
vikib, aö reistar verbi svo sem
þar segir nokkrar virkjanir af
miölungsstærö, 20-70 megavött.
Þá veröi kannaöir virkjunar-
möguleikar á Vestfjöröum og
gufuaflsvirkjun á Reykjanes-
skaga.
Ekki fæ ég séö, aö neitt nýtt
komi fram I þessum hugmyndum.
Þaö er verib aö byggja virkjun af
„miölungsstærö” viö Kröflu,
undirbúningur er hafinn aö bygg-
ingu orkuvers af „miölungs-
stærö” á Austurlandi og
virkjunarmöguleikar á Vestfjörö-
um eru og hafa verib I athugun.
Ég er persónulega þeirrar
skoöunar, aö á undanförnum ár-
um hafi um of verib stefnt aö
byggingu stórra orkuvera og af
öryggisástæöum sé nauösynlegt
aö dreifa orkuöfluninni um land-
iö. Hitt hlýtur svo aö verba mats-
atriöi, hvort nokkur miölungsstór
orkuver er rétta lausnin en ekki
t.d. sittorkuverið I hvorum lands-
hluta Austurlands og Vestfjörö-
um og síöan eitt stórt til viöbótar,
ef orkumarkaðurinn þarfnast svo
örrar uppbyggingar. Ekki veröur
þvl séö, aö þessar hugmyndir út
af fyrir sig breyti I neinu þeirri
meginstefnu, sem nú þegar er
uppi I orkumálum.
1 lokakafla þingsályktunartil-
lögunnar er svo talaö um sam-
runa hinna stærri orkuöflunar-
fyrirtækja I eitt orkuöflunarfélag
og aö orkan veröi seld á sama
veröi um allt land til dreifingar-
aðilanna. Efni þessa kafla er sótt
beint I stefnuyfirlýsingu aöal-
fundar miðstjórnar Framsóknar-
flokksins áriö 1976, en þar segir
svo m.a. I kaflanum um orkumál
meö leyfi hæstvirts forseta:
„Unniö veröi aö þvl aö koma á
fót einu fyrirtæki, sem annist alla
meginraforkuvinnslu og flutning
raforku á milli landshluta. —
Fyrirtækiö undirbýr virkjanir og
lætur virkja. — Unniö veröi aö þvl
aö koma á fót landshlutaveitum,
sem annist alla dreifingu og sölu
á raforku I viðkomandi lands-
hluta. Landshlutaveitur þessar
geti einnig annazt rekstur hita-
veitna. Þær sjái um framkvæmd-
ir, sem nauösynlegar eru vegna
viökomandi reksturs. Aöilar aö
sllkum landshlutaveitum og
stjórnum þeirra veröi sveitarfé-
lögin og væntanlega Islandsvirkj-
un.”
Af þessu sést, aö enn fer Al-
þýðubandalagiö beint inn I
stefnuyfirlýsingar Framsóknar-
flokksins i efnistöku I tittnefnda
þingsályktunartillögu. Meira aö
segja nafniö, Islandsvirkjun er
fengiö frá Framsóknarflokknum.
Sæti slzt á okkur framsóknar-
mönnum aö lasta þaö, hversu
drjúgar stefnuyfirlýsingar
flokksins hafa oröiö þeim alþýbu-
bandalagsmönnum sem efnis-
uppspretta — til umræddrar
þingsályktunartillögu.
Jöfnun orkuverös milli lands-
hluta er stórt mál og fullkomiö
réttlætismál. Fátt veldur nú
meiri aöstööumun I þjóöfélaginu
en mismunandi möguleikar til aö
njóta sameiginlegra auölinda
landsins og er hiö mismunandi
raforkuverö eitt ljósasta dæmi
þess.
Mér hefur oröiö tlörætt, herra
forseti, um einstaka efnisþætti
þeirrar þingsályktunartillögu,
sem háttvirtir þingmenn alþýöu-
bandalagsins leggja hér fram.
Vissulega er hér hreyft mikils-
verbu máli, e.t.v. einu hinu
þýðingarmesta fyrir framtlb Is-
lenzku þjóöarinnar. Ráöamenn
þjóöarinnar hljóta á hverjum
tlma og hvaöa flokki sem þeir
fylgja aö vanda mjög ákvarðana-
töku I þessum málum. Nauösyn-
legterllka aö þjóöin, meö Alþingi
I broddi fylkingar, komi sér niöur
á heildarstefnu varöandi sam-
skipti viö erlenda aðila um at-
vinnurekstur á Islandi. Fram-
sóknarflokkurinn vill fara þar
meö fyllstu gát án þess þó aö loka
öllum leiöum. Enn eru samskipti
Islendinga viö erlenda auöhringa
Framþald á bls. 10
Lífsnauðsyn að efla íslenzkan
iðnað, sem tengdur er landbúnaði
og sjávarútvegi.