Tíminn - 27.04.1977, Síða 11

Miövikudagur 27. april 1977
11
Úigefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Auglýs-
ingastjóri: Steingrfmur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur I
Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrif-
stofur f Aöalstræti 7, sími 26500 — afgreiöslusimi 12323 —
auglýsingasími 19523. Veröflausasölu kr. 60.00. Áskriftar-
gjald kr. 1.100.00 á mánuöi.
Blaöaprenth.f.
Þjóðfélag mikilla
framfara
Vissulega er rétt að gagnrýna það, sem miður
fer, og draga fram i dagsljósið galla þess þjóð-
félags, sem búið er við. Þessi gagnrýni má þó ekki
ganga svolangt, að menn missi alveg sjónar á þvi,
sem betur fer. En staðreyndin er sú, að þegar
þessi mál eru skoðuð niður i kjölinn, verða kostirn-
ir miklu meiri en gallamir.
Óneitanlega rifjast þetta upp við lestur greinar
eftir Magnús Kjartansson, sem birtist i Þjóð-
viljanum siðastl. laugardag i tilefni af 75 ára af-
mæli Halldórs Laxness. Þar sagði svo i upphafi
greinarinnar:
,,Þeir þrir aldarfjóröungar sem Halldór Laxness
hefur lifað eru mesta umbyltingarskeið i sögu is-
lensku þjóðarinnar. Þegar hann fæddist var Island
eitthvert versta eymdarbæli i Norður-Evrópu
vestanverðri, æði stór hluti þjóðarinnar hafði ekki
séð önnur ráð til þess að halda lifi en að flýja land.
Nú eru Islendingar í hópi þeirra þjóðfélaga þar
sem þjóðartekjur á mann eru hvað hæstar, ís-
lendingar hafa á þessum tima, og einkanlega sið-
ustu fjórum áratugum, stokkið úr miðöldum til
forustui nútimalifi. Ég dreg i efa að i nokkru landi
öðru hafi orðið slik umskipti né tekist jafn vel.”
Magnús Kjartansson rekur það siðan nokkrum
orðum, hverjar séu rætur þess, að íslendingum
hefur farnazt svo vel á siðari áratugum og raun
ber vitni. Höfuðástæðan er vitanlega sú, að þjóðin
heimti frelsi sitt og i skjóli þess fékk framtak ein-
staklinganna að njóta sin. Verkalýðshreyfing og
samvinnuhreyfing döfnuðu einnig i skjóli þess, og
umbótamenn á ólikustu sviðum fengu tækifæri til
að koma hugðarmálum sinum fram. Þess vegna er
það staðreynd, þrátt fyrir alla ágallana, sem enn
má benda á, að hér hafa á undanförnum þrem
aldarfjórðungum þróazt öllu meiri framfarir,
verklegar og félagslegar, og skapazt almennari
hagsæld en hægt er að finna dæmi um annars stað-
ar i heiminum.
Þessa þurfa menn einnig að minnast, þegar þeir
gagnrýna það, sem þeim þykir enn miður fara og
vissulega stendur til bóta.
Hollur saman-
burður
Ef til vill verða mönnum kostir islenzka þjóð-
félagsins enn ljósari, þegar gerður er samanburð-
ur við önnur þjóðfélagskerfi. 1 ár verða 60 ár liðin
siðan sósialisminn ruddi sér braut til valda i
Sovétrikjunum. Vissulega hafa þróazt þar miklar
framfarir á þessum tima. Mikið vantar þó á, að
lifskjör þar séu sambærileg við lifskjör hér á landi.
Nokkurt dæmi um það er frásögn, sem nýlega
birtist i Þjóðviljanum. Einn af blaðamönnum
Þjóðviljans heimsótti rússneska menntakonu i
Leningrad. Hún bjó ásamt manni sinum og litilli
dóttur i tveimur herbergjum, en deildi stóru eld-
húsi með fimm öðrum fjölskyldum. Myndi slikt
ekki þykja þröngur húsnæðiskostur á íslandi? Þó
er þetta aðeins eitt af fjölmörgum dæmum þess,
hversu miklu eru rýmri kjör fólks hér á landi eða i
Sovétrikjunum.
Samt eru til menn hér á landi, sem boða sósial-
iskt kerfi i stað þess framsækna þjóðskipulags,
sem nú rikir hér og skilað hefur jafn glæsilegum
árangri og lýst er i framangreindum ummælum ■
Magnúsar Kjartanssonar.
Þ.Þ.
Joseph C. Harsch:
Hefur Carter gætt
nægilega hófs?
Efasemdir um mannréttindastefnu hans
ALLIR réttsýnir menn eru
hlynntir mannréttindum og
vilja aö öllum ráöum sé beitt
til aö knýja rikisstjórnir hvar-
vetna i heiminum til aö viröa
þau. Hegöun Carters forseta
hefur þó sýnt, aö erfitt getur
reynzt aö draga mörkin milli
oröa og athafna, sem koma
góöu til leiöar, eöa gera illt
verra.
Skyldi Carter hafa gert
Andrei Sakharov og öörum
rússneskum andófsmönnum
gagn eöa ógagn meö þvi aö
eiga I persónulegum bréfa-
skiptum viö hinn sovézka
eölisfræöing.
A þaö hefur veriö bent, aö
stjórnvöld i Moskvu hafa ekki
látiö handtaka neina andófs-
menn aö undanförnu. Timinn
mun skera úr þvi hvort þau
munu refsa andófsmönnum
ennþá harkalegar þegar þau
hefjast handa á ný. Og skyldi
þaö hafa veriö þeim andófs-
mönnum, sem ennþá eru i So-
vétrikjunum, til framdráttar,
að Carter veitti Vladimir Buk-
ovsky áheyrn I Hvita húsinu?
Segja má, að Ford, fyrrver-
andi forseti, hafi stundaö öfg-
ar i hina áttina, þegar hann
lét undir höfuö leggjast aö
bjóöa Alexander Solzhenitzyn
i Hvita húsið. Hann er einn af
þekktustu og dáöustu rithöf-
undum heims. Sem slikum ber
aö bjóöa honum i Hvita húsiö.
En bréfiö til Sakharovs og
heimsókn Bukovskýs minna á
þá tima, er kalda striöiö var i
algleymingi og þaö var stefna
Bandarikjastjórnar aö koma
af stað pólitiskum vandræöum
i Sovétrikjunum og Austur-
Evrópu.
Sú stefna var á fimmta ára-
tugnum kölluð ,,aö draga
járntjaldiö frá”. Hún hvatti
þjóöir Austur-Evrópu til upp-
reisnartilrauna. Enda kom til
nokkurra upphlaupa, i Poznan
i Póllandi, I Austur-Berlin, og
til hinnar miklu uppreisnar i
Ungverjalandi. Ekki voru
Bandarikin neins staöar
nærri, þegar rússneskir skriö-
drekar ruddust inn og kæföu
uppreisnirnar.
ÞAÐ ER kaldranalegt aö örva
undirokaöar þjóöir til átaka en
veita þeim svo enga raunveru-
lega aöstoö þegar þær hætta
lifi sinu i uppreisn. Það er eitt
aö vera hlynntur mannrétt-
indum, og annað aö örva til
byltinga, sem veröa örugglega
kæföar i blóöi.
Fordæmi er þaö, sem gagn-
ar mannréttindabaráttunni
bezt. Þjóðir heims vita gerla I
hvaöa löndum mannréttindin
eru I heiðri höfö. Carter þarf
ekki aö benda einum eöa nein-
um á þaö, aö Sovétrikin hafa
staöiö sig slælega I þeim efn-
um. Hvort skyldu yfirlýsingar
Carters fremur gera mál-
staönum gagn eöa vinna hon-
um tjón, þar sem alvara máls-
ins drukknar i orðaskvaldri?
Ýmsir atburðir á undan-
förnum árum hafa beint at-
hygli manna aö ástandi mann-
réttindamála i Sovétrikjun-
um. Jafnvel kommúnista-
flokkar Vestur-Evrópu hafa
fundiö sig knúna til þess aö
mótmæla aðferöum rúss-
nesku stjórnarinnar viö
andófsmenn, svo sem hand-
tökum án dóms og laga,
óhugnanlegum aöstæöum i
fangelsum, og notkun geö-
veikrahæla f staö fangelsa fyr-
ir pólitiska fanga. Þegar
kommúnistaflokkarnir sjálfir
lýsa yfir andúö sinni og viö-
bjóöi, þá hafa Kremlbúar lagt
eyrun viö og jafnvel bætt ráð
sitt litillega, sem raunar hefur
dregið úr áhrifum Sovét-
manna út á viö.
Fyrir bragöið hefur fram-
sókn Sovétmanna I Afriku
stöövazt. Berberahöfn á
strönd Sómalflands er eina
raunverulega hernaöaraö-
staöan sem Rússar hafa i
Afriku. Sem stendur sýna
Sómalir öll merki óánægju,
likt og Egyptar og ýmsir aðrir
geröu áöur. Hrammur rúss-
neska bjarnarins er stundum
þungur. Ef til vill veröur
Rússum visaö frá Berbera
innan skamms. En þetta gerö-
ist allt án afskipta Banda-
rikjaforseta.
AÐ VISSU marki er mann-
réttindabarátta Carters háö til
aö þóknast öldungadeildinni I
Washington. Aö baki liggur sú
hugsun, aö meö þvi aö for-
dæma sovézka kerfiö, falli
hann „haukunum” svo vel i
geö, aö þeir veröi tilleiöanleg-
ir aö fallast á SALT II samn-
ingana. Ég leyfi mér aö efast
um þaö. Henry „Scoop” Jack-
son öldungadeildarmaöur
viröist vera hlynntur skoöun-
um forsetans. En skyldi'hann
ekki þrátt fyrir þaö veröa tor-
trygginn i garö Sovétrikjanna
þegar aö þvi kemur að staö-
festa SALT II samninginn i
öldungadeildinni. Ég efast um
aö bréfaskipti viö Sakharov
dugi Carter til þess að fá
SALT II samningana staö-
festa.
Þessi krossferö viröist al-
mennt vinsæl i Bandarikjun-
um. Þaö sama gildir ekki um
þjóöir Vestur-Evrópu. Rikis-
stjórnir þar hika aö visu viö aö
gagnrýna hinn nýja Banda-
rikjaforseta, einkum þar sem
þeim er ekki ljóst hvað hann
ætlar sér. En þeir sem reyndir
' eru I utanrikismálum eru upp
til hópa andsnúnir þessari
stefnu Carters, þótt þeir lýsi
þvi ekki yfir opinberlega. Ein
ástæöan fyrir þvi er sú staö-
reynd, aö Bandarikjastjórn
hefur dregiö úr aöstoö sinni
viö Argentinu, Uruguay og
Eþiópiu i refsingarskyni fyrir
brot þessara rikja á mannrétt-
indalöggjöfinni, en halda engu
aö siöur áfram aö styrkja S-
Kóreu sem fyrr, þótt vart
fyrirfinnist meiri almenn kúg-
un en þar.
Brot á mannréttindalöggjöf-
inni eru jafnalvarleg hvort
sem þau eiga sér staö meðal
bandamanna vorra eöa and-
stæöinga. Raunar eru þau al-
varlegri meöal hinna fyrr-
nefndu, þvi þar ber okkur
skylda til aö aöhafast eitt-
hvaö. Vissulega gæti Banda-
rikjastjórn lagt sig betur fram
en raun ber vitni til að fá
Suður-Kóreustjórn til aö sýna
mannréttindum meiri virö-
ingu.
Þaö er vandrataö meöalhóf-
iö, þegar gefnar eru yfirlýs-
ingar um brot á mannrétt-
indalöggjöfinni. Rikisstjórnir
geta lent i miklum vanda
þeirra vegna. Einnig getur
orðaglamm I Washington orð-
ið til þess aö kæfa þaö andóf
sem Moskvustjórn er verst
viö. Þegar Washington lætur
ekkert á sér kræla, gefa
kommúnistaflokkar V-Evrópu
út mótmælayfirlýsingar. Þeg-
ar Washingtonstjórn tekur
undir, neyöast þeir til þess aö
þagna, þvi sizt vilja þeir vera
bendlaðir viö hana og liggja
þannig undir þeim grun aö
þeir séu aö svikja hinn
marxiska málstaö.
(H.Þ.þýddi)