Fréttablaðið - 10.03.2006, Síða 18

10. mars 2006 FÖSTUDAGUR18
fréttir og fróðleikur
FRÉTTASKÝRING
SIGRÚN MARÍA KRISTINSDÓTTIR
sigrun@frettabladid.is
��������������
����������
Undanfarin ár hafa 300 til 400
manns að jafnaði verið án atvinnu á
Norðurlandi eystra. Samkvæmt nýjum
tölum frá Vinnumálastofnun eru nú vel
á fimmta hundrað manns á Norður-
landi eystra á atvinnuleysisskrá og er
atvinnuástandið hvergi verra á landinu
öllu. Aðalsteinn Á. Baldursson er for-
maður Verkalýðsfélags Húsavíkur.
Afhverju er viðvarandi atvinnuleysi
á Norðurlandi eystra?
Það er erfitt að svara þessari spurningu
og ekkert einhlítt svar til við henni.
Samdráttur í sjávarútvegi, landbúnaði
og iðnaði leikur þar þó stórt hlutverk
en á sama tíma hefur lítið sem ekkert
komið í staðinn.
Hverjir eru án atvinnu?
Stærsti hópurinn er ófaglært verkafólk.
Þeir sem hafa háskólamenntun eiga
möguleika á fleiri störfum en ófag-
lærðir og ráða sig gjarnan tímabundið
í störf sem ekki liggja að þeirra mennt-
un eða þangað til þeir fá atvinnu við
sitt hæfi.
Hvað er til ráða?
Stór vinnustaður eins og álver mun
höggva verulega í atvinnuleysið á
svæðinu en eitt og sér dugar það
ekki til. Stjórnvöld þurfa einnig að
koma myndarlega að uppbyggingu
atvinnulífsins á svæðinu, til dæmis
með nýsköpun og flutningi opinberra
starfa eins og löngum hefur verið lofað
en lítið staðið við. Sveitarfélögin í land-
inu standa flest hver illa og eru ekki
í stakk búin til að taka á vandanum
og því verður ríkisvaldið að koma að
lausn mála.
SPURT & SVARAÐ
ATVINNULEYSI Á NORÐAUSTURLANDI
Álver mun bjarga miklu
AÐALSTEINN Á. BALDURSSON
formaður Verkalýðsfélags Húsavíkur
Ný lög í Suður-Dakóta eru
mikið hitamál í Banda-
ríkjunum þessa dagana.
Ástæðan er sú að þau banna
fóstureyðingar nær með
öllu, en samkvæmt 33 ára
gömlum hæstaréttarúr-
skurði Bandaríkjanna hafa
stjórnir einstakra ríkja
innan þeirra ekki heimild
til að banna fóstureyðingar.
Ásaka sumir ríkisstjóra
Suður-Dakóta um að vera
meira umhugað um pólitísk-
ar vinsældir sínar, heldur
en líf og heilsu kvenna.
Deilur um fóstureyðingar hafa náð
nýju hámarki síðustu dagana í
Bandaríkjunum eftir að Mike
Rounds, ríkisstjóri Suður-Dakóta,
samþykkti lög á mánudag sem banna
allar fóstureyðingar í fylkinu, nema
líf móðurinnar sé í hættu. Engar
undantekningar
eru gerðar vegna
þungana af völd-
um nauðgana eða
sifjaspella, eða
heilsu konunnar,
og læknar sem
framkvæma fóst-
ureyðingar geta
átt von á allt að
fimm ára fang-
elsi. Lögin eiga að
taka gildi 1. júlí, en líklegt þykir að
málaferli muni fresta gildistöku
þeirra.
Þetta er mikið hitamál í Banda-
ríkjunum, og segja margir andstæð-
ingar fóstureyðinga lögin of hörð.
„Að heimila ekki undanþágu vegna
nauðgana, sifjaspella eða heilsu
móðurinnar er of róttækt,“ sagði Pat
Haley, þingmaður repúblika í Suður-
Dakóta, sem kaus gegn lögunum
þótt hann sé annars fylgjandi banni
við fóstureyðingum. „Flestir þeir
sem ég hef talað við um þetta telja
þetta vera afar kjánalega löggjöf, og
þeir eru flestir andvígir fóstureyð-
ingum.“
Fóstureyðingar hafa verið lög-
legar í Bandaríkjunum síðan árið
1973, þegar Hæstiréttur Bandaríkj-
anna ákvarðaði, í málinu Roe gegn
Wade, að stjórnir einstakra ríkja
hefðu ekki umboð til að banna fóst-
ureyðingar. Nýjum lögum Suður-
Dakóta er ætlað að neyða hæstarétt-
inn til að endurmeta þann úrskurð,
að sögn Rounds.
Starfsmenn einu fóstureyðinga-
miðstöðvar Suður-Dakóta lýstu því
yfir að þeir myndu spyrna við nýju
lögunum með málaferlum eða
undirskriftalistum, og lofuðu að
dyrum þeirra yrði ekki lokað. „Við
höfum fullan hug á að veita þess-
um lögum mótspyrnu,“ sagði Kate
Looby, forstjóri fóstureyðingar-
miðstöðvarinnar Planned Par-
enthood í Suður-Dakóta.
Málaferlin geta tekið mörg ár og
þykir líklegt að dómarar stöðvi full-
gildingu laganna þar til þeim lýkur
og að þau taki þá eingöngu gildi
vinni Suður-Dakóta málaferlin.
Margir telja tvo nýja dómara
hæstaréttarins, íhaldsmennina John
Roberts og Samuel Alito, líklega til
að styðja nýju lögin. George W.
Bush Bandaríkjaforseti skipaði þá
báða, en Bush sjálfur er yfirlýstur
andstæðingur fóstureyðinga. Þó
telja talsmenn helstu samtaka
Bandaríkjanna gegn fóstureyðing-
um, National Right to Life Committ-
ee, að þrátt fyrir nýju dómarana
muni samt fimm af níu dómurum
hæstaréttarins styðja ákvörðunina
frá árinu 1973. Jafnframt benti
Susan Hill, yfirmaður einu fóstur-
eyðingarmiðstöðvarinnar í Missis-
sippi, á að tímasetning lagasetning-
arinnar sé alröng, þar sem Bush
Bandaríkjaforseti hafi heldur lítinn
stuðning landsmanna sinna þessa
dagana og margir kjósendur eru
þegar óánægðir með repúblika.
Verið er að íhuga fóstureyðinga-
bann í Mississippi, Georgíu, Indi-
ana, Missouri, Ohio, Kentucky og
Tennessee, og þykir líklegt að niður-
staða þessa máls muni hafa mikil
áhrif á framgöngu mála í þeim ríkj-
um. En þar, jafnt sem í Suður-
Dakóta, telja margir lög Rounds of
hörð. Bæði stjórnmálamenn og tals-
menn helstu andstæðinga fóstur-
eyðinga hafa bent á að skynsam-
legra sé að gera konum óhægt um
við vik að sækja um fóstureyðingar,
frekar en að setja nær algjört bann
við þeim. Lög sem fyrirhugað er að
setja í Mississippi eru svipuð þeim í
Suður-Dakóta, en leyfa þó fóstur-
eyðingar sé þungunin afleiðing
nauðgunar eða sifjaspella. Stjórn
Georgíu íhugar að skipa læknum að
bjóða konum sem óska eftir fóstur-
eyðingum að sjá fóstrið í ómsjá, og í
Oklahoma gætu læknar þurft að
segja konum sem leita fóstureyðing-
ar eftir tuttugu vikna þungun að
fóstrin geti fundið til sársauka.
„Stuðningsmenn laganna trúa að
fóstureyðing sé röng því ófædd börn
eru mest berskjölduðu og hjálpar-
lausu einstaklingarnir í þjóðfélagi
okkar. Ég er þeim sammála,“ sagði
Rounds, sem jafnframt heimilaði að
ríkið setti upp bankareikning, þar
sem stuðningsmenn laganna geta
lagt inn fé sem ætlað er að greiða
fyrir málaferli ríkisins.
Looby sagði Rounds „vera meira
umhugað um stjórnmál en um frelsi
kvenna í Suður-Dakóta til barn-
eigna“.
Peter Brownlie, yfirmaður
Planned Parenthood í Kansas og
Missouri, sagðist upp á síðkastið
hafa heyrt mikið frá fólki sem yfir-
leitt sýnir fóstureyðingum lítinn eða
engan stuðning. „Þetta er fólk sem
trúir að ríkisstjórnir eigi ekkert með
að skipta sér af svo persónubundn-
um ákvörðunum og er felmtri slegið
yfir framgangi mála,“ sagði
Brownlie.
Dæmi hæstirétturinn Suður-
Dakóta í hag, þykir líklegt að yfir 20
ríki Bandaríkjanna myndu banna
nær allar fóstureyðingar, önnur
myndu halda lögum sínum eins og
þau eru í dag, og enn önnur myndu
herða lög sín þar um.
Fóstureyðingar bannaðar
MIKE ROUNDS
FÓSTUREYÐINGAR Kona heldur á skilti sem á stendur: „Þeir sem framkvæma fóstureyðing-
ar bjarga lífum kvenna.“ Konan var á baráttufundi fyrir réttindum kvenna á alþjóðlegum
baráttudegi kvenna á miðvikudag í Chicago.NORDICPHOTOS/AFP
GEGN FÓSTUREYÐINGUM Unglingar mótmæla fóstureyðingum í Washington í janúar í ár,
33 árum eftir að fóstureyðingar voru heimilaðar í Bandaríkjunum. NORDICPHOTOS/AFP
Svona erum við
Grágæsin er algengasta gæsategundin á Íslandi
og nú er hún komin til landsins eftir vetursetu
á Bretlandseyjum. Gæsin kemur yfirleitt til lands-
ins um mánaðamótin mars-apríl, flestar koma
þó í síðari hluta aprílmánaðar og er hún því
tímanlega á ferðinni núna.
Hvernig lifir grágæsin á Íslandi?
Grágæsin verpir á láglendi um allt Ísland. Varpið
stendur fram í maí og verpir grágæsin fjórum til
sex eggjum. Grágæsirnar lifa á jurtum og sækja
í ræktað land, sérstaklega á haustin, bændum
oft til mikillar armæðu enda telja þeir sig margir
verða fyrir miklum skaða af þeirra völdum.
Hve margar eru grágæsirnar?
Grágæsin hefur verið talin árlega í Bretlandi og
er stofninn talinn um 80 þúsund fuglar á vetrar-
stöðvum eftir að veiðitíma er lokið hér á landi.
Grágæsum hefur þó fækkað upp á síðkastið og
er gæsin á válista en þó er talið að stofninn hafi
verið vanmetinn á síðustu árum og er ekki vitað
hvar ákveðinn hluti stofnsins hefur vetursetu.
Eftir að skráning skotveiða hófst hér á landi árið
1995 kom í ljós að stofninn var stærri en áður
hafði verið talið. Farmynstur grágæsarinnar virð-
ist líka hafa breyst þannig að þær hafa vetursetu
víðar en í Skotlandi og Norður-Englandi, meðal
annars í Færeyjum og Noregi.
Getur fuglaflensa borist með grágæsinni?
Fuglaflensan hefur ekki enn borist til Bretlands
þannig að ekki ber grágæsin fuglaflensuna frá
Bretlandi til Íslands. Ekki er vitað til þess að
fuglaflensan hafi borist til Noregs en hún er
komin til Svíþjóðar. Það er þó ekki víst að það
skapi neina sérstaka hættu að sinni þó að búast
megi við að sýktir farfuglar berist til landsins.GRÁGÆSIN
FBL-GREINING: GRÁGÆSIN KEMUR TIL ÍSLANDS
Engin sérstök hætta á fuglaflensu
> Algengustu nöfnin árið 2002
Heimild: Hagstofa Íslands
4.
50
4
4.
22
5
Fj
öl
di
5.
53
8
4.
22
4
3.
84
5
5.
19
1
Fj
öl
di
Nafn: Jón Sigurður Guðmundur Guðrún Anna Sigríður
Karlar: Konur: