Tíminn - 28.08.1977, Blaðsíða 23

Sunnudagur 28. ágúst 1977
23
JÓNAS GUÐMUNDSSON:
HRAÐLE STIN
TIL PARÍSAR
Austurstöðin i Paris var troðfull af fólki þennan eftir-
miðdag og það var óvenju heitt i veðri. Hraðlestin frá Lux-
emborg hemlaði og smámsaman hægði hún ferðina, og við
fórum að taka til farangurinn.
Við vorum i þungu skapi, en hlökkuðum samt til þess að
fá sjóðheitt kaffi og eitthvað i svanginn. Klukkan var að
verða tólf, og að vitum okkar barst sérkennilegur ilmur,
sem ávallt er á járnbrautarstöðvum.
Sambland af lykt frá yfirbrunnum rafmótorum, útblást-
ur frá fitugum disilvélum, blandaðist lykt frá steiktu
kjöti og lauk frá veitingahúsunum, og menn gengu lauk-
stöppuna i ökla fyrir framan pylsusölurnar.
Dúfur flugu undir hvelfdum himni — úr hráu stáli og
skitugu gleri.
Við höfðum tekið daginn snemma. Hraðlestin til Parisar
lagði af stað frá Luxemborg klukkan átta um morguninn,
eða 8:15 eins og það heitir á nákvæmu járnbrautarmáli.
Morgunverðurinn á Continental — hótelinu byrjaði
klukkan átta, svo við ákváðum að fá okkur kaffi i lestinni.
Við höfðum oft ferðast með þessari lest áður. Þetta var
fin lest, og ef eitthvað var eftir af hinni frægu Austur-
landa- hraðlest, þá var það þar. Þjónar með gullborða á
öxlunum og meðornament á brjóstinu, seldu gómsæta rétti
og drykki á fyrsta plássi. Hvitu dúkarnir voru þykkir og
stifaðir —, en samt var verðinu i hóf stillt.
Við komum timanlega á járnbrautarstöðina i Luxem-
borg. Norðanáttin var isköld og hún feykti fánunum til —
geðvonskulega.
Himininn var úrillur.
Það var fátt manna á járnbrautarstöðinni. Svona
snemma dags eru þaö aðeins þeir, sem áttu brýnt erindi
burt og svo hinir, sem ekki höfðu klárað næsta dag á und-
an og reyndu að koma einhverju niður af mat með bjór og
kaffi áður en þeir héldu heim i háttinn.
Við fengum okkur sæti við borð i miðjum salnum og
pöntuðum molakaffi. Gömul gráklædd kona kom inn i sal-
inn. Hún virti fyrir sér mannfélögin tvö, þá sem kosið
höfðu að byrja þennnan dag snemma og hina, sem luku
deginum i gær of seint, þannig að dagarnir tveir sköruðu
hvorn annan.
Svo kom hún og settist við næsta borð við okkur.
Hún leit á okkur og stækkaði augasteinana brot úr and-
artaki án þess að breyta um svip.
Mátti hún setjast?
Við stækkuðumokkar steina lika, andartak.
Hún mátti setjast.
Næsta borðaröð var við vegginn. Þar sátu tveir menn og
ein kona. Stór feitur maður, rjóður og drukkinn hafði orðið
. Hann var að gefa nunnunni brennivin.
Þetta var mjög litil gömul nunna. Svartklædd og varla
stærri en átta ára drengur heima á Islandi. Rúmlega
metri, varla meira en það. Hún var með stóra tösku og
þegar hún renndi niður drykknum hvarf efri vörin undir
breitt nefið.
Hún brosti með augunum.
Nunnan drakk litið, en hlustaði með athygli á svallar-
ana. Hún tók lifandi þátt i gleði þeirra, full tillitssemi og
stundum hafði hún orðið lika og rödd hennar var óvenju
djúp.
öðru hverju tók stóri maðurinn innilega i höndina á
nunnunni. Var liklega að fá hana til þess að sverja nú að
segja engum neitt og svo sagði hann ábúðarfulla sögu og
hin tvö virtu þau fyrir sér með athygli.
En svo var okkur ekki til setunnar boðið við héldum af
stað út i lestina til Parisar og sólin byrjaði að greiða úfið
hár f jallkonunnar, sem vaxið var yfir augu og munn.
Nunnan litla stóð lika upp, en það undarlega var, að hún
var nákvæmlega jafnhá á stólnum i járnbrautarstöðinni í
Luxemborg, svo ég veit ekki einu sinni hvort hún stóð
nokkuð upp, hún aðeins sat ekki lengur og drukkni stóri
maðurinn kvaddi hana af hirðmannlegri reisn, eins og að-
eins drukknum mönnum er lagið. Hún tók upp töskuna
sina fulla af sálmabókum og hvarf inn i mannfjöldann,
sem nú var á stöðinni.
II
Klukkan var um það bil átta.
Við sátum i lestinni og það var hlýtt og notalegt inni.
Indverji i evrópufötum var þarna með konu sina. Hann
varallurá iði, hafði vist einhverja áhyggjur, en konan sat
kyrr með barnið.
Ný lest kom á stöðina og hundruð manna gengu hratt i
áttina til stöðvarinnar. Það var á leið til vinnu og I svip
þess mátti greina að þetta var oft á tiðum ekki neitt sér-
lega skemmtileg vinna, þvi augun voru liflaus.
Þetta var mjög virðuleg járnbrautarstöð, enda byggð á
þeim timum, þegar járnbrautarstöðin var andlit hverrar
þjóðar, eins og flugstöövarnar eru núna, og við virtum
fyrir okkur steinflétturnar og flúrið, þykka stálbitana og
alla smárúðuðu gluggana og svo ók lestin af stað, svo und-
urmjúkt og stöðin rann burt i þann mund er ný gusa af sof-
andi fóki kom út úr grænni lest, sem numið hafði staðar.
Lestin ók hægt. Samt var þetta hraðlest og það small
notalega i teinunum, þegar hún ók yfir samskeytin.
Það var bezt að biða svolitið með að fá sér morgunverð,
og við sáum i anda fyir okkur þykka, hvitu dúkana og
munnþurrkurnar, sem minntu á þykkan þurran saltfisk
eins og þennan sem Ólafsvikur—Svanurinn sigldi með á
vorin. Sáum fyrir okkur þykkt stórgert hótelsilfrið i járn-
brautinni: það hlaut að vera hundrað ára, en við ákváðum
að láta kaffið biða um stund og virtum fyrir okkur útsýnið.
Græn f jöll vaxin grasi og trjám. Nú voru hundrað ár sið-
an. Þar sem áður voru akrar og beitilönd fundu menn allt I
einu járn i jörðu. Milljónir tonna — og þeir ráku kýrnar
burt og flettu þykkan svörðinn og byrjuðu að grafa járn.
Það var 1870.
Um langt skeið hafði Luxemborg einkum verið land rós-
anna, og fyrir fyrra stið seldu þeir fimm milljón plöntur
af rósum á ári til annarra landa, en nú er það allt breytt,
og þeir selja heiminum i staðinn fimm milljón tonn af stáli
— og landið breytir um svip.
Og jörðin tók á sig nýja mynd, um það leyti sem fyrstu
bændurnir béldu ofan i jörðina til þess að brjóta járn.
Landið varð svart og þeir önduðu að sér gasi og bruddu
gjall milli slitinna tanna,
Járngrýtið er brotið og mulið, slðan brætt og stálið kem-
ur út i sólskinið þanið og fjaðurmagnað, og virðir fyrir sér
jörðina, sem er svört..
Fimm milljón tonn, og nú er allt sjálfvirkt. Ofnunum er
stjórnað af tölvu, sölunni af kola- og stálsamsteypu
Evrópu og kirkjunni frá Róm.
Erlendt vinnuafl er notað i námurnar og við mættum
augum Portúgalanna, Spánverjanna, og augum Italanna
og Alsirbúanna, og þeir höfðu sömu augu og Islenzku hest-
arnir, sem seldir voru i kolanámurnar á Bretlandi um það
leyti sem hann Eirikur á Brúnum gaf konunginum hest-
inn.
Það fannst okkur.
Heimurinn hafði ekkert breytzt. Menn segja þaö aðeins
á mismunandi hátt. Segja það með blómum, segjaþað með
stáli og nú loks segja þeir það með seðlum, þvi hinu sam-
virka vélinda, þungaiðnaðinum er stjórnað af voldugri
fjölþjóðasamsteypu sem deilir og drottnar, langt út fyrir
þau mörk sem þeim i upphafi var sett.
Stálið er riki I rfkinu.
III
Járnbrautarlestir eru langar og mjóar. Það vita allir.
Samt gera menn sér i jarnbanalausum löndum sér ekki
grein fyrir þvi hve langar þær eru i raun og veru.
Næstum endalausar.
Við töidum nú tima til kominn að fara að snúa sér að
hinu hlaðna veitingaborði „austurlandahraðlestarinnar”,
sem þó var i raun og veru engin austurlandahraðlest,
heldur hraðlestin frá Paris til Frankfurt — með viðkomu i
Luxemborg — og öfugt.
Indverjinn, sem var vondur á taugum, konan hans, sem
var róleg og svarteygir lestarþjónarnir, sem við sáum sið-
ast, minntu okkur á hin fjarlægu lönd.
Ég fór að finna matarvagninn.
Ég gekk lengi. Gekk endalaust, þvi lestin var vist enda-
laus.
Það er mjög einkennileg tilfinning að leita að einherju i
járnbrautarlest. Hver vagn er sérstakur heimur og ef þú
nættír þér of langt, áttu það á hættu að verða klipptur frá.
Lestin gerir stuttan stanz. Nokkrir vagnar eru klipptir
frá,eiga aðfara eitthvað annað, og þótt hraðlestin til Par-
isar stoppi ekki, þá stoppar hún nú samt, tvisvar eða þris-
var, en hún gerir stuttan stanz. Pósti er fleygt, póstur er
tekinn og skipt er á nokkrum hræöum.
Það voru mjög fáir i þessari lest og ég byrjaöi að
greikka sporið. Loks var ég i fremsta vagninum.
No restaurant, sagði lestarvörðurinn og ég flýtti mér til
baka, og var undarlega þurr i hálsinum.
Fjórir timar I lest, og hvorki vott né þurrt og við virtum
fyrir okkur landið, sem var harla gott, þvi nú var þetta
land þar sem enginn hafði fundið neitt. Það var þvi grænt
áfram.
Við vorum lika þyrst og svöng áfram.
Arbed—Esch—Schifflange starfsstööin, nefnist þetta sót-
uga stálvigi.
Einu sinni var þarna gras, en svo fundu menn járngrýti
niðri I jörðunni, og hún var skorin upp og húðflett.