Tíminn - 20.11.1977, Blaðsíða 19

Sunnudagur 20. nóvember 1977
19
Ctgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Jón Sigurösson. Auglýsingastjóri: Stein-
grimur G'islason. Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmda-
stjórn og auglvsingar Siðumúla 15. Simi 86300.
Kvöldsimar bíaöamanna: 86562, 86495. Eftir kl. 20.00:
86387. Verö i lausasölu kr. 80.00. Askriftargjald kr. 1.500 á
mánuði.
Blaðaprent h.f.
Auka verður aðgát við
fj árlagagerðina
Siðan Alþingi kom saman hefur fjárveitinga-
nefnd unnið kappsamlega að fjárlagafrumvarp-
inu fyrir 1978. Samkvæmt frumvarpinu eru út-
gjöldin áætluð 123.1 milljarðar króna eða 34 mill-
jörðum hærri en i fjárlögunum fyrir 1977.
Tekjurnar eru áætlaðar 124.8 milljarðar króna.
Samkvæmt þessu verður greiðsluafgangur um
300 milljónir kr. en þá er búið að reikna með rúm-
lega þriggja milljarða króna afborgun á skuld
rikisins við Seðlabankann.
Siðan fjárlagafrumvarpið var lagt fram hafa
kjarasamningarnir við opinbera starfsmenn
komið til sögunnar en þeir auka útgjöldin um
nokkra milljarða króna umfram það sem fjár-
lagafrumvarpið gerir ráð fyrir. Til þess að mæta
þessum nýju útgjöldum þarf annað hvort að
lækka þau útgjöld sem nú eru i fjárlagafrum-
varpinu,eða að afla nýrra tekna. Hvort tveggja er
meira en vandasamt. Athugun fjárveitinga-
nefndar mun þegar hafa leitt i ljós, að flestir út-
gjaldaliðir hafa þegar verið skornir svo við nögl,
að erfitt er um frekari niðurskurð. Flestir eða all-
ir aðilar sem nefndin hefur rætt við munu hafa
lýst yfir þvi að niðurskurðurinn hjá þeim sé
orðinn alltof mikill og þvi brýn þörf fyrir
hækkanir. Allar óskir sem nefndinni hafa borizt
munu hafa gengið i hækkunarátt. Áreiðanlega
hefur nefndin ekki fengið neina tillögu um út-
gjaldalækkun frá þessum aðilum.
Þrátt fyrir þetta, verður að stefna að þvi að út-
gjaldaaukningunni vegna kjarasamninga opin-
berra starfsmanna verði að verulegu leyti mætt
með sparnaði á öðrum sviðum. Ef til vill geta
menn komið auga á einhverja tekjuöflun en tæp-
lega svo mikla að hún leysi allan umræddan
vanda.
Niðurstaðan verður þvi sú, að enn verður að
herða á aðgæzlustefnunni við gerð fjárlaganna
fyrir 1978. Það samrýmist lika þvi sjónarmiði að
aftur verði að stefna að þvi að draga úr verðbólg-
unni eftir þann f jörkipp hennar sem orsakazt hef-
ur af kjarasamningunum á þessu ári. Til þess að
draga úr vexti vérðbóigunnar að nýju verður að
koma i veg fyrir halla á rikisrekstrinum og of-
þenslu vegna opinberra aðgerða. Annars mun
verðbólgan æða áfram.
Þvi ætti að mega treysta að almenningur skilji
þann vanda, sem hér er fengizt við og styðji Al-
þingi og rikisstjórn i viðureigninni við alls konar
þrýstihópa, sem reyna að fá hækkuð framlög til
málefna sem þeir bera fyrir brjósti. Vissulega er
þar oft um mikil nauðsynjamál að ræða, en þau
verða ekki leyst öll i einu og margt verður þvi að
biða. Ef vel væri ætti það að auka veg rikisstjórn-
ar og Alþingis ef mannlega verður staðið að þess-
um málum og heildarhagur látinn ráða meiru en
sérsjónarmið. Þessættiþvi að mega vænta að al-
menningur fylgist vel með þessum málum og
hvernig Alþingi fjallar um þau. Þá er ekki siður
ástæða til að gefa stjórnarandstæðingum en
stjórnarsinnum gaum i þessu sambandi. Ætla
þeir að taka raunhæfa og ábyrga afstöðu til þess-
ara mála.eða að reyna að afla sér fylgis með þvi
að styðja kröfugerð þrýstihópanna? Vissulega
eiga kjósendur að veita þessu góða athygli.
Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Pegar íranskeisari
og Carter tárfelldu
Viðræður þeirra gengu samt vel
VIÐRÆÐUR íranskeisara
og Carters forseta, sem fóru
fram i Washington i siöastl.
viku, uröu sögulegri en ella,
sökum þess, aö hin venjulega
möttökuathöfn fyrir framjm
Hvita húsiö fór aö verulegu
leytiútum þúfur. tranar, sem
eru búsettir i Washington og
andstæöir eru keisaranum,
höfðu safnazt i hóp þar i
grenndinni og létu svo ófriö-
lega, aö lögreglan ákvaö aö
dreifa hópnum meö táragasi.
En táragasið barst einnig til
forsetans og keisarans og voru
þeir meira og minna tárfell-
andi meöan á athöfninni stóö.
Keisarinn mun ekki hafa orðið
fyrir sliku fyrr.
Annars er taliö, að viðræöur
þeirra hafi veriö hinar gagn-
legustu fyrir báöa aðila.
Keisarinn fór fram á aö fá
meiri vopn frá Bandarikjun-
um og mun Carter hafa lofað
aö athuga máliö, en annars er
hann andvigur aukinni vopna-
sölu. Keisarinn hefur variö
miklum hluta oliugróöans til
vigbúnaöarog er her trans nú
yfirleitt talinn hinn öflugasti I
Asiu, þegar Kina og Sovétrikin
eru undanskilin. Sumir telja
þetta stafa af þvi, aö keisarinn
óttist Rússa, en aörir telja
hann hafahugá að færa útriki
sitt og ná auknum yfirráöum
við Persaflóa, þar sem eru
ýmsar auðugustu oliulindir
jaröarinnar. M.a. vegna hins
mikla vigbúnaöar hefur Iran
verið framarlega i hópi þeirra
oliuframleiöslurikja, sem lagt
hafa mesta áherzlu á hækkun
oliuverösins. Taliö er, aö Cart-
er hafi lagt fast aö keisaran-
um að láta ekki koma til telj-
andi veröhækkana á olfu aö
þessu sinni, og hafi keisarinn
haft góð orð um,aö taka þaö til
greina. Viöræöur þeirra eru
sagöar hafa veriö hinar vin-
samlegustu.
KEISARI Irans, Mo-
hammed Reza Pahlavi, er 58
ára aö aldri, og hefur veriö
keisari i 36 ár. 1 byrjun
þessarar aldar hófu Rússar og
Bretar samtimis aö skipta sér
afmálum trans og uröu ásátt-
ir um þaö 1907 aö skipta land-
inu i milli sin I áhrifasvæöi, en
hafa ekki önnur bein áhrif á
stjórn landsins. Þaö geröist
svo á árunum 1921-1925, aö
vaskur liösforingi.Reza Khan,
brauzt til valda og steypti þá-
verandi keisaraætt af stóli.
SSar tók hsnnsér keisaranafn
og gekk undir nafninu Reza
iranskeisari I fullum skrúöa
Shah. A slðari heims-
styrjaldarárunum þótti margt
benda til, aö hann væri hlið-
hollur Þjóöverjum, og ákváöu
Bretar og Rússar þvi 1941 aö
hernema landiöog skipta þvi i
áhrifasvæöi á milli sin. Jafn-
framtvéku þeir Reza Shah frá
völdum og létu rúmlega tvi-
tugan son hans taka viö
keisaraembættinu. Fram til
þess tima haföi veriö litið á
hann sem hálfgeröan glaum-
gosa og ólikan fööur sinum,
sem haföi veriö hinn mesti
framkvæmdamaður og rutt
ýmsum merkum umbótum
braut. Meöan styrjöldin stóö
yfir og fyrstu árin eftir hana.
lét hann ekki heldur mikiö að
sér kveöa, enda völd hans tak-
mörkuö af ýmsum ástæöum.
Siöustu tvo áratugina má hins
vegarsegja.að hann hafifarið
meö nær algerta’rsöisvald og
reynzt á margan hátt fram-
takssamur og dugandi stjórn-
andi. Sumir telja, aö hinn
mikli herbúnaður, sem hann
hafur beitt sér fyrir siöustu
árin, stafi ekki aöeins af
ástæöum, sem áöur eru
greindar, heldur minnist hann
þeirra tima, þegar tran var
hernumið, og vilji hann ekki
láta þá sögu endurtaka sig. A
ýmsan hátt hefur hann lika
fylgt óháöri utanrikisstefnu,
þótt samvinna hans hafi verið
nánari viö vestrænu þjóöirnar.
ÞAÐ M UN álit keisarans, aö
áriö 1971 hafi gerzt stærsti
atburöurinn i stjórnartiö hans,
en þá var minnzt þess, aö 2500
ár voru liöin frá stofnun
Persarikis, en tran er arftaki
þess. Hátiöahöldin, sem fóru
fram I sambandi viö þaö, voru
einhver hin iburðarmestu,
sem sögur fara af. Keisarinn
taldi það ekki gert aö ástæöu-
lausu, þar sem riki hans væri
elzt allra þeirra rikja, sem nú
eru I heiminum. Þaö kom sér
Ve! fyrir keisáráijT; vlú betta
tækifæri aö olian er Iran góö
tekjulind. Hún hefur lagt
grundvöll aö þvi, aö siðan 1950
hafa þjóðartekjur á mann
aukizt úr 56 dollurum i 2200
dollara. Fjarri fer hins vegar
þvi, aö þessari miklu auölegö
sé skipt réttlátlega milli ibú-
anna, þvi aö meginþorri
þeirra er blásinauöur. Af hálfu
keisarans hefur þó eitthvaö
veriö gert til aö bæta hag al
mennings. Þannig hefur flest-
um stórjöröum veriö skipt
milli bænda, og margar verk-
smiöjur eru reknar á þeim
grundvelli, að verkamenn fá
20% af aröi þeirra, auk fastra
launa.
Oft hafa giftingarmál
keisarans veriö mikiö um-
ræöuefni blaöanna. Hahn
skildi viö tvær fyrstu konur
sinar, þviaöþærgátu ekki aliö
honum son. Fyrsta kona hans
var egypzk prinsessa, og er
dóttir þeirra gift Iranska
sendiherranum I Washington,
enhanner frægur fyrir veizlur
sinar. Þriöja kona hans,
Farah Diba, sem er 19 árum
yngri en keisarinn, hefur aliö
honum son, sem er oröinn 16
ára. Sagt er að hún hafi mikii
áhrif á mann sinn og hafi þok-
að systrum hans til hliðar,
sem áöur hafi verið áhrifa-
miklir ráðunautar hans.
Þ.Þ.
transkeisari tárfellir fyrir framan Hvita húsiö. Keisaraynjan er á
bak við hann