Tíminn - 30.12.1977, Blaðsíða 11

Föstudagur 30. desember 1977
11
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Jón Sigurösson. Auglýsingastjóri: Stein-
grímur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmda-
stjórn og auglýsingar Siöumúla 15. Simi 86300. "
Kvöldsimar blaöamanna: 86562, 86495. Eftif kl. 20.00:
86387. Verð i lausasölu kr. 80.00. Askriftargjal4 kr. 1.500 á
mánuöi. ! - Blaðaprent hTf.
Sigursæl barátta
Árin 1961-1970 voru dapurlegur timi i sögu land-
helgismálsins. Sókninni i landhelgismálinu, sem
var hafin með landgrunnslögunum 1948 og uppsögn
brezka samningsins frá 1901, var fylgt eftir með út-
færslu fiskveiðilögsögunnar i 4 milur 1954 og i 12
milur árið 1958. Með uppgjafarsamningnum, sem
viðreisnarstjórnin gerði við Breta i ársbyrjun 1961,
var sóknin stöðvuð. Viðreisnarstjórnin gerði ekki
neitt að gagni i landhelgismálinu á árunum
1961-1971. Samningurinn frá 1961, sem hafði ekkert
uppsagnarákvæði, stóð i vegi þess.
Það var ljóst á þvi, sem er rakið hér á undan, að
fyrsta sporið, sem stiga þurfti, var að ryðja úr vegi
samningnum frá 1961. Haustið 1970 hóf Timinn bar-
áttu fyrir þvi, að ógilding hans yrði aðalmál kosn-
ingabaráttunnar vorið 1971. 1 forustugrein, sem
birtist i Timanum 27. september 1970, var m.a.
komizt svo að orði:
,,Með útfærslu fiskveiðilandhelginnar 1. septem-
ber 1958 var vissulega stigið stórt spor, sem hefur
reynzt sjávarútveginum hið mikilvægasta. En
reynslan segir samt orðið ótvirætt, að betur má, ef
duga skal. Þess vegna þarf að hefjast kröftuglega
handa um nýja sókn i landhelgismálinu og sigrast
með einum eða öðrum hætti á þeirri torfæru, sem
nauðungarsamningurinn frá 1961 er”.
í framhaldi af þessu hóf Framsóknarflokkurinn
viðræður við Alþýðubandalagið um landhelgismálið
eftir að Alþingi kom saman um haustið 1970 með
það fyrir augum, að stjórnarandstaðan mótaði
sameiginlega stefnu I landhelgismálinu, sem hefði
ógildingu samningsins frá 1961 fyrir megintak-
mark. Siðan var leitað eftir þátttöku Samtaka
frjálslyndra og vinstri manna. Þessar viðræður
báru þann árangur að i marzmánuði 1971 lögðu
þessir þrir flokkar fram á Alþingi tillögu, þar sem
lögð var megináherzla á tvö atriði. í fyrsta lagi,
yrði stjórnum Bretlands og Vestur-Þýzkalands til-
kynnt, að vegna lifshagsmuna islenzku þjóðarinnar
gæti samningurinn frá 1961 ekki lengur talizt bind-
andi fyrir ísland. 1 öðru lagbyrði strax hafizt handa
um að færa fiskveiðilögsöguna út I 50 milur.
Kosningarnar vorið 1971 fóru á þá leið, að þeir
þrir flokkar, sem stóðu að þessari tillögu, fengu
meirihluta og mynduðu stjórn um framkvæmd
hennar. Á Alþingi 1972 náðist svo samkomulag allra
flokka um þessa stefnu og útfærslan I 50 milur á-
kveðin samkvæmt þvi. Bretar visuðu málinu til Al-
þjóðadómstólsins, þar sem þeir fengu hliðhollan úr-
skurð, en Islendingar höfðu hann að engu. Þá gripu
Bretar til herskipaverndar, en hún dugði þeim ekki
heldur.
Næsta skref íslendinga var svo útfærslan i 200
milur, sem núverandi rikisstjórn og stuðningsflokk-
ar hennar beittu sér fyrir og kom til framkvæmda
haustið 1975. Bretar gripu enn til herskipaverndar,
en sáu brátt, að sá hernaður myndi ekki bera ár-
angur, enda höfðu aðgerðir íslendinga haft mikil á-
hrif i þá átt að flýta þeirri alþjóðlegu þróun, að 200
milna fiskveiðilögsaga yrði almennt viðurkennd.
Fullur sigur íslendinga vannst svo við gerð Oslóar-
samningsins vorið 1976. íslendingar hafa nú orðið
viðurkennd og óskoruð yfirráð yfir 200 milna fisk-
veiðilögsögu.
Vissulega er þetta einn mesti sigur, sem hefur
unnizt i sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar. Baráttan,
sem var hafin haustið 1970, hefur sannarlega skilað
góðum árangri. Nú er það þjóðarinnar að standa vel
vörð um hann og tryggja þannig hag sinn og afkomu
á komandi árum. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Tilgangurinn með
ferðalagi Carters
Tekst honum að styrkja stöðu Giscards?
CARTER forseti hóf i gær
ferðalag til sex landa. Upphaf-
lega hafði verið ráðgert að
hann færi i þetta ferðalag i
nóvember, en þá var þvi frest-
að vegna heimamála. Þá var
jafnframt ákveðið að hann
heimsækti átta lönd. Tveimur
þeirra hefur verið sleppt úr
ferðaáætlun hans nú og styttir
það ferðalagið mikið. Þessi
lönd eru Nigeria og Venezú-
ela. Akveðið er að hann heim-
sæki þessi lönd siðar og senni-
lega fleiri lönd i Afriku og
Suður-Ameriku i leiðinni.
Spádómarnir um árangur-
inn af þessu ferðalagi Carters
eru misjafnir. Sumir frétta-
skýrendur telja, að það sé
fyrst og fremst farið i auglýs-
ingaskyni. Carter þurfi á aug-
lýsingu að halda vegna þess,
að honum hefur gengið heldur
illa heima fyrir á fyrsta valda-
ári sinu. Einkum hefur sam-
búð hans og þingsins verið
erfið og Carter hefur ekki
komið fram nema litlu af þvi,
sem hann hafði fyrirhugað.
Sjálfur taldi hann, þegar hann
hóf ferðalag sitt, að hann hefði
sett markið of hátt og myndi
hann læra af þvi. Vafalaust
verður ferðalagið til að vekja
athygli á Carter og umtal um
hann. En það mun þó hafa
meiri þýðingu. Viðkomandi
þjóðhöfðingjar munu meta
það að fá forseta Bandarikj-
anna i heimsókn. Það er ekki
siður auglýsing fyrir þá.
Þannig getur ferðalag Carters
óbeint orðið til þess að bæta
samskipti Bandarikjanna og
þeirra landa, sem Carter
heimsækir, þótt viðræður hans
við forustumenn þessara
landa verði ekki sérstaklega
merkilegar og engar ákvarð-
anir teknar að þessu sinni.
Þær geta hins vegar undirbúið
jarðvegiisn og haft þannig
áhrif siðar.
ÝMSIR fréttaskýrendur
skipta ferðalagi Carters i þrjá
áfanga. Það vekur athygli, að
hann velur Pólland sem fyrsta
áfangastað sinn. Það þykir
sýna, að Carter vilji árétta, að
hann vilji hafa sérstök tengsl
við kommúnistarikin i Austur-
Evrópu. Sovétrikin getur hann
ekki heimsótt meðan ekki
iiggur fyrir árangur af við-
ræðunum um takmörkun
Carter forseti
kjarnorkuvopna. Ef til vill
hefði verið eðlilegast, að hann
heimsækti Rúmeniu,frekar en
önnur Austur-Evrópuriki, þvi
að hún fylgir óháðastri utan-
rikisstefnu. Það hefði hins
vegar ekki verið vel séð af
stjórnendum Sovétrikjanna.
Frá þvi sjónarmiði er hyggi-
legra af Carter að heimsækja
Pólland, sem hefur stórum
betra samkomulag við Sovét-
ríkin en Rúmenia. Auk þessa
eru stjórnarhættir þar frjáls-
legri en i Rúmeniu, t.d. varð-
andi trúmál. Þá má ekki
gleyma þvi, að i Bandaríkjun-
um eru margir af pólskumætt-
um og meta það, þegar Pól-
verjum er sómi sýndur. Meðal
þeirra er Brzezinski, aðal-
ráðunautur Carters i alþjóða-
málum og öryggismálum, en
hann er með Carter i ferðalag-
inu.
HEIMSÓKN Carters til lrans
og Saudi-Arabiu er vel skiljan-
leg frá bandariskum hags-
munalegum sjónarmiðum.
Þessi tvö riki ráða mestu um.
oliuverð i heiminum, en
Bandarikin eru mjög háð þvi,
Gtscard forsett
eins og hinn mikli halli á utan-
rikisverzlun þeirra er gott
dæmi um. Þaö er þvi mikil-
vægt fyrir Bandarikjaforseta
að eiga vinsamleg skipti við
valdamenn þessara landa.
Þar valda bandariskir hags-
munir þvi, að Carter verður að
gera hlé á mannréttindabar-
áttu sinni meðan hann gistir
þessi lönd. Hvorki transkeis-
ari eða konungur Saudi-Ara-
biu eru sammála Carter i
þeim efnum. Auk oliumálanna
þarf Carter svo að ræða við
valdamenn Saudi-Arabiu um
deilu Araba og tsraelsmanna,
þvi að þeir geta haft veruleg
áhrif á gang þeirra mála.
Það má færa heimsókn
Carters til Indlands undir
sama áfanga og heimsókn
hans til trans og Saudi-Arabiu.
Það er mikilsvert fyrir
Bandar íkin að ná vinsamleg-
um skiptum við hina nýju
stjórnendur Indlands, þvi að
sambúð Indlands og Banda-
rikjanna hafði versnað i
stjórnartið Indiru Gandhi, og
hún leitað aukinnar samvinnu
við Sovétrikin. Hinir nýju
valdamenn Indlands munu þó
vafalitið fara sér gætilega i
þessum efnum, þvi að enn er
mikilsvert fyrir þá að hafa
nána samvinnu við Sovétrikin.
Þannig heimsótti Desai for-
sætisráðherra Sovétrikin fyrst
allra landa eftir að hann varð
forsætisráðherra.
HEIMSÓKN Carters til Paris-
ar og Brússel er þriðji áfangi
farar hans. Koma Carters til
Brússel er árétting þess, að
Bandarikin telja samstarfiö,
sem fer fram á vegum At-
lantshafsbandalagsins og
Efnahagsbandalagsins, mikil-
vægt fyrir Bandarikin. Þó
mun Carter sennilega telja
heimsóknina til Parisar enn
þýðingarmeiri. Henni er tvi-
mælalaust ætlað að géra veg
Giscard forseta sem mestan
og styrkja hann i væntanleg-
um þingkosningum. Banda-
rikjastjórn finnst það áreiðan-
lega ekki neitt fýsilegt að fá
kommúnista i stjórn i Frakk-
landi, en ekkert er liklegra, ef
Giscard og stuðningsflokkar
hans tapa þingkosningunum,
sem fara fram i marz næst-
komandi. Það er hins vegar
eftir að sjá, hvort heimsókn
Carters styrkir Giscard i
glimu hans við Evrópukomm-
únismann. Þ.Þ.