Tíminn - 10.01.1978, Side 8

8
Þriðjudagur 10. janúar 1978
I. Bændafundir
í rUmt ár hafa málefni land-
búnaðarins verið i brennidepli.
Siödegisblöð þjóðarinnar hafa
aftur og aftur fjallað um þessi
mál meö sérstæöri tölvisi, þar
sem hamrað er einhliða á gjöld-
um fjárlaga til landbúnaöarins,
en tekjum alveg sleppt. Þar sem
þessi málflutningur hefur einkum
birzt I leiðurum þessara blaöa,
hefur áróðurinn dunið yfir alþjóö I
gegnum útvarp, án möguleika til
andsvara á jafnréttisgrundvelli.
Þessi staðreynd, ásamt vissum
vandamálum atvinnuvegarins
sjálfs, sem bændur horfast I augu
viö, varð þess valdandi að bændur
komu saman og ræddu sln mál á
opnum bændafundum.
Fyrsti fundurinn var haldinn á
Hvolsvelli seinni hluta nóvem-
bermánaöar 1976, og slðan voru
haldnir fundir um allt land, allir
sóttir af miklum meirihluta
bænda I viðkomandi héruöum. A
þessum fyrstu fundum voru eink-
um rædd vandamál sölufyrir-
tækja bænda. Það urðu ekki
deildar skoðanir og bændur skipt-
ust ekki I stjórnmálaflokka, held-
ur kom þar fram sameinuö
bændastétt.
A s.l. ári var sýnt aö neyzla
landbúnaöarvara dróst saman
innanlands meö þeim afleiðing-
um að útflutningsuppbætur sam-
kvæmt fjárlögum nægðu ekki.
Eftir gildandi lögum veröa bænd-
ur að bera þann skaða einir. Út
frá þeirri staöreynd reyndu for-
ystumenn bænda á Stéttarsam-
bandsþingi að jafna niður fyrir-
sjáanlegum halla.
En það eru einnig önnur lög I
gildi. Aö bændur njóti sömu kjara
og viömiöunarstéttirnar. Núgild-
andi lög fara þvl ekki saman og
þvl þarf öðrum hvorum lögunum
að breyta.
Þegar stefna Stéttarsambands-
þingsins varð ljós, þ.e. hollusta
við stjórnmálaflokka I rlkisstjórn
og þá lagagreinina, sem ranglát-
ari var, komu bændur enn saman.
Bændafundir voru haldnir á
Suðurlandi, að Borg I Grlmsnesi,
á Kirkjubæjarklausti og á Hvols-
velli með þátttöku um 600 bænda,
sem mynduðu sérstæða sam-
stöðu. Þar var komin saman
sameinuð bændastétt.
Þaö væri með ólíkindum, ef
stjórnmálamenn myndu ekki
hlusta á sanngjarnar óskir
þessarar stéttar. Þaö væri óskilj-
anlegt, ef forystumenn bænda,
sem um málefni landbúnaðarins
fjalla, myndu ekki allir taka ein-
dregna afstöðu með sinni stétt,
eins og Gunnar Guöbjartsson,
formaöur Stéttarsa mbands
bænda hefur gert.
Vegna þeirrar framvindu sem
oröið hefur, svo og að ríkisstjórn-
in, sem um 90% bænda hafa stutt,
hefur nú vandamál landbúnaðar-
ins til sérstakrar meðferðar, eins
og sagt hefur verið, tel ég rétt aö
undirstrika samþykktir bænda á
þremur bændafundum á Suöur-
landi, jafnframt þvl sem ég leyfi
mér að leggja út frá þeim sam-
þykktum I anda þeirra umræöna,
sem á bændafundunum urðu.
II. Núverandi hagkerfi
landbúnaðarins hefur
gengið sél til húðar.
1 samþykktum bændafundanna
kom fram aö „núverandi hag-
kerfi landbúnaöarins hafi gengið
sér til húöar”.
Ég vil leyfa mér að vekja at-
hygli á 5 eftirfarandi atriðum þvl
til sönnunar:

Heyskapur á Þóroddsstöðum í ölfusi.
hún tekið mið af þessu sama:
Stækkið búin ennþá, ennþá meira
og framleiðiö þeim mun meira.
Svo hart hefur þessi stefna ver-
iðrekin undanfarin ár, að bændur
hafa nauðbeygðir orðið að stækka
bú sln, oft umfram fjárhagsgetu
og oftar umfram starfsgetu,
vegna þess að þeir hafa fengið ár-
lega minna fyrir afurðir af sömu
bústærð. í prósentum hefur
grundvallarbúiö stækkað um 56%
á síðustu 16 árum. Þetta er ekki
lltil auknlng, sem jafnframt hafur
kallað á aukinn vélakost, ný úti-
hús eða viöbyggingu útihúsa og
aukna vinnuhagræðingu, allt án
aukinni tekna, nema stækkunin
væri umfram þessa grundvallar-
bústækkun. Þetta þýðir, að eftir
þvl sem t.d. kúabóndinn hefur
fengið meiri mjólk, þá hefur aö-
eins mjólkurfatan stækkað.
Allir ræktunar- og bygginga-
styrkir og öll lán I landbúnaðinum
hefa miðað við þetta sama, allt
fram á þennan dag: Ræktiö
meira, byggið stærra og fram-
leiöiö meira.
Halldór Gunnarsson, Holti undir Eyjafjöllum:
Um málefni lan(
1.1 fyrstu lögunum um Fram-
leiösluráð 1947 var sett ákvæði,
um að tekjur bænda yrðu sam-
bærilegar tekjum annarra vinn-
andi stétta. Meö því áttu tekjur
bænda að verða lögbundnar og
bændastéttin að hljóta jafnrétti
við aðrar vinnandi stéttir með
lögum.
Þrátt fyrir þessi lög, hefur
vantað nær öll ár síöan um 25 til
30% upp á að kaup bóndans næði
launum viðmiöunarstétta. A síð-
asta ári er talið af Hagstofu Is-
lands, að vantað hafi 32% upp á
að bændur næðu þessu lögbundna
kaupi, sem þýðir að bóndinn vinn-
ur tæpa fjóra mánuði ársins
kauplaust.
2. Veröskráningu landbúnaðar-
afurða er nú i höndum Sex-
mannanefndar. Af framanrituðu
er ljóst að sú nefnd er með öllu
óábyrg. Framvindan hefur orðið
sú, að Framleiðsluráð, sem var
stofnað til að verðleggja landbún-
aðarafurðir, kemur þar ekki
nærri, aþöðru leyti en þvi, að það
færað kjósa einnfulltrúa af sex i
þessa umtöluðu nefnd.
Meö stofnun Framleiðsluráös
var t.d. stefnt að því, aö viss
sveigjanleiki væri I veröskrán-
ingu landbúnaöarvara eftir
markaöshorfum hverju sinni.
Þetta hefur ekki oröiö I verð-
skráningu Sexmannanefndar til
mikils óhagræðis fyrir landbún-
aðinn I heild.
3. Þegar fyrst komu upp vanda-
mál I landbúnaðinum gagnvart
umfram framl., og verð á innan-
landsmarkaði, var hækkað vegna
þess þá, fóru neytendur I Sex-
mannanefnd I mál við Fram-
leiðsluráð 1958. Þaö mál vannst
bændum I hag, bæði fyrir undir-
rétti og Hæstarétti. Hins vegar
vildu stjórnvöld þá ekki una sllkri
framvindu og sömdu viö bændur
um breytingu á Framleiðsluráðs-
lögunum I þá átt, að veröjöfnun-
argjaldi yrði ekki bætt á innlenda
veröið, heldur yrðu greiddar út-
flutningsuppbætur, sem næmu allt
að 10% af heildarverömæti land-
búnaðarframleiöslunnar hverju
sinni.
Ddmstólar höfðu dæmt bænd-
um þann sjálfsagöa rétt,að fá sitt
verðfyrir afurðirslnar, þannig að
þeir næöu lögbundnu kaupi.
Samkomulag um útflutningsupp-
bætur átti aldrei að geta hindraö
það grundvallaratriöi. Eins var
ekki búizt við, aö rlkisvaldið
myndi hindra sölu kjötframleiðsl-
unnar meö þvl aö leggja á 20%
söluskatt og auka þannig stórlega
á þörf útflutningsuppbóta. Það
eitt út af fyrir sig, má segja að sé
brot á geröu samkomulagi frá
1960.
Það sem á hefur skort, að
bændur næðu sínu lögbundna
kaupi, allt frá árinu 1960, þegar
útflutningsuppbætur komu fyrst
til, er til muna meira en allar
greiddar útflutningsbætur á þess-
um tíma. Væri þaö fært til gengis
krónunnar I dag, væri hér um
marga milljarða að ræða og eðli-
legt að spurt sé: A bændastéttin
ekki rétt á þeirri upphæö sam-
kvæmt lögum?
4. Allt frá þvl aö niöurgreiöslur
á kindakjöti komu fyrst til og
fram á þennan dag, hafa þær ver-
ið ákveðnar af ríkisstjórn, annaö
hvort einhliöa eða fsamningum
við verkalýðsforystuna. Aldrei
hefur verið leitað til Framleiðslu-
ráðs eða bændastéttar um niður-
greiðslurnar, eða hvernig það
yrði landbúnaðinum til hagsbóta.
Með jiessum hætti hafa niður-
greiðslur skapað sveiflur I land-
búnaöarframleiðslunni, sem oft
hafa komið bændum mjög illa.
Þeir hafa lagt út i kostnaðarmikl-
ar framkvæmdir viö að breyta
búskaparháttum sinum, miðað
við það sem væri arðbærast i það
og það sinnið, en ekki borið annað
úr býtum en kostnaðinn einan.
Einnig hafa niðurgreiðslurnar
komið óréttlátlega niður á bænd-
um og aukið á aðstöðumun milli
búgreina.
Af þessum ástæðum hafa bænd-
ur talið, að niðurgreiöslurnar
væru stuöningur við neytendur,
en ekki viö bændur. Hins vegar
væri öðru vísi á litið, ef leitað væri
til Framleiðsluráðs og bænda-
stéttarinnar, um hvernig ætti að
haga niðurgreiðslunum til beinna
hagsbóta fyrir landbúnaöinn.
5. Stefnan I landbúnaöarmál-
um, sem rlkisstjórn og Búnaðar-
félag Islends marka t.d. meö
ráðunautaþjónustu, er skýr og af-
dráttarlaus: Bændur, framleiðiö
meira, stækkiö búin og aukið fit-
una.
Ef önnur stefna hefur komiö
fram I landbúnaöarnálum, hefur
III. Um verðjöfnunar-
gjald og fóðurbætis-
skatt.
Bændafundirnir mótmæltu
framkomnum hugmyndum frá
Stéttarsambandsþingi um lausn á
núverandi vanda landbúnaðarins,
fyrst og fremst vegna þess, að
bændur bera ekki ábyrgð á þeirri
stöðu, sem fram er komin i dag,
eins og áður er að vikið.
Veröjöfnunargjald á kjöti og
allt að 25% fóöurbætisskattur get-
ur aldrei oröiö annaö en kjara-
skerðing fyrir bændur. Verðjöfn-
unargjaldið eitt jafngildir þvl aö
fjárbóndinn þurfi að vinna
fimmta mánuðinn kauplaust við
sitt bú. Talið er að fóöurbætis-
skatturinn geti þýtt tveggja
miljarða króna tekj'utap hjá
mjólkurbændum, sem áreiöan-
lega yrði fimmti ef ekki einnig
sjötti mánuðurinn þeirra I kaup-
lausri vinnu við búið.
Að auki er hvorug þessara ráð-
stafana til þess fallnar, aö breyta
núverandi landbúnaöarstefnu til
hagsbóta fyrir bændur og neyt-
endur, sem hlýtur að vera for-
senda breytinga, hverjar svo sem
þær verða.
IV. Um áróðurinn gegn
landbúnaðinum
Bændafundirnir mótmæltu
rakalausum áróðri gegn bændum
og landbúnaði, sem fram hefur
komið næstum dag eftir dag und-
anfarna mánuði og útvarpaö hef-
ur verið I lestri frá leiöurum dag-
blaöa. Þessum illskeytta áróðri
hefur ekki verið hægt að svara á
sama vettvangi og þvl má álykta
að fjöldi fólks sé farinn aö trúa aö
satt sé.
Þessi áróður er næstum ekki
svaraverður, svo rætinn eða
Kristinn Snæland:
„Blúss á ferð”
Flateyri — K.Sn. Guðmundur
Sveinsson, vinur minn, segir I
Tlmanum þann 30/12 frá tilraun
mins sérlega vinar og félaga
Guðbergs Guönasonar á Flat-
eyri til þess að koma nokkrum
hópi fólks suður á þann um-
ferðapunkt eða krossgötu sem
Keflavikurflugvöllur , nefnist.
I fyrsta lagi vil ég leiörétta
það hjá Guðmundi Sveinssyni,
að Guðbergur gengur alls ekki
almennt undir nafninu „Beggi
blúss”, en hins vegar munum
viö — hvorki Bergur né ég —
neita þvl, að alloft er hann
kallaður „Bila-Bergur”, en það
er virðingarheiti, enda hefur
Bergur margoft sýnt það, að þá
er bæöi almenningur og vega-
gerð telur alla vegi ófæra, þá
eru honum þeir hinir sömu vegir
færir.
Allir landsmenn og þá ekki
sízt þeir, sem við slæma vegi og
færð mega búa, eiga oft sitt und-
ir þeim komið, sem af fórnfýsi
og óendanlegum dugnaði berj-
ast viö ófærö sem öllum öörum
væri ofvaxið að vinna á.
Guðbergur Guönason er
þeirrar gerðar, aö hann hefur
ánægju af tvennu, — annars
vegar er hann hvers manns
hugljúfi vegna þess að öllum
vill hann greiða gera og rétta
hjálparhönd. Hins vegar hefur
Bergur gaman af að eiga góða
bila og komast á þeim lengra og
oftar I slæmu færi en aðrir
menn.
I sambandi við akstur er
Bergur þannig, að hver maður
má teljast góður ökumaður,
sem kemst meö tærnar þar sem
Bergur hefur hælana. Staö-
reyndin er sú, að Guðbergur
Guðnason hefur einstakt lag á
akstri bifreiða við allar hugsan-
legar aðstæður og munu vissu-
lega fáir, a.m.k. á Vestfjörðum,
komast þau torleiöi, sem Bergi
eru fær. Ferðalag það, sem er
tilefni þessara skrifa, hófst
vegna þess að fólki á Isafiröi lá
á að komast suður á Keflavlkur-
flugvöll til þess að ná I flugvél til
Danmerkur. Ekkert útlit var
fyrir flugveður suður fyrir þann
tlma sem viðkomandi fólk þurfti
að vera mætt á Keflavikurflug-
velli. Af þeim ástæðum var
kannað hvort hugsanlegt væri
að aka landleiðina suður. öllum
sem til þekkja var ljóst, að aö-
eins einn maöur gæti ekið suður
á þessum árstlma, þ.e.a.s.
Bergur, og af sinni alkunnu
hjálpfýsi og ævintýraþrá tjáði
hann sig fúsan til þess aö gera
tilraunina. Þessi tilraun fór þó
svo, að efst I Hrafnseyrarheiði
varð Bergur að snúa frá, bæði
voru snjóflóð á veginum og eins
var nliöarhalli of mikill i sköfl-