Tíminn - 23.04.1978, Blaðsíða 22

22
Sunnudagur 23. april 1978
UM 78% ÍBÚAAUKNINGAR Á ÍSLANDIFRÁ ALDAMÓTUM
Á HÖFUÐBORGARSVÆÐINU:
T!L HÖFUÐB ORGA FUNNA R
. mm
ALDARLANGA EÍNSTEFNU
JB —Reykjavikhefuri hart nær
eina öld verið vaxtarbroddur is-
lenzka þjóðfélagsins. Frá þvi
um 1880 má segja, að hún hafi
verkaðsem stór segull og dregið
að sér fólk úr öllum áttum, og
siðan um siðustu aldamót hafa
breytingar á búsetu lands-
manna einkennzt af hlutfalls-
legri aukningu ibúa Reykjavik-
ur og nágrennis miðað við aðra
landshlusta. Hefur um 78%
ibúaaukning á Islandi, á nefndu
timabili, orðið á höfuðborgar-
svæðinu. Stafarþettaekki af þvi
að náttúruleg fjölgun Reykja-
víkurbúa hafi orðið meira en
annars staðar, heldur koma hér
búferlaflutningar ti]. Beindust
þeir einkum til höfuðborgarinn-
ar framan af öldinni og fram til
um 1960að þróuninfer að snúast
við. Arið 1976 verður svo í fyrsta
sinn i sögunni fækkun á ibúa-
fjölda Reykjavikur. Má þvi
kannski segja, aö flóttanum til
höfuðborgarinnar sé lokið.
Er þessar niðurstöður að
finna i grein i Fjármálatiðind-
um. Greinin nefnist Fólksflutn-
ingar til Reykjavikur og er eftir
Bjarna Reynarsson. Höfum við
gert n.k. samantekt á helztu
atriðum þar í og birtist hún hér.
Ójöfn þróun i ibúa-
dreifingu
Eftir jafna og svipaða ibúa-
dreifingu á Islandi frá upphafi
þjóðveldisaldar fer aö bera á
myndun þéttbýlis á 19. öld. Og
tvo siðustu áratugi hennar hóf-
ust flutningar til hinna nýmynd-
uðu þéttbýlisstaða fyrir alvöru.
Um siðust aldamót bjuggu
76.308 manns á landinu öllu. Af
þeim bjó þá tæpur fjórðungur á
18 þéttbýlisstöðum, þar af rúm
8% i Reykjavik, er taldi um
6.600 ibúa.
Ef litið er á meginþætti fólks-
flutninga innanlands á árunum
1901-1960, kemur fram, að
Reykjavik hefur verið aðalað-
flutningsstaður landsins, og
fram til ársins 1960 óx enginn
staður til jafns við hann. Flestir
aðrir þéttbýlisstaðir hafa haft
tiltölulega litið aðdráttarafl, en
frá sveitunum hefur verið
stöðugur straumur brottflytj-
enda tii Reykjavikurog annarra
þéttbýlisstaða. Jafnvægi miili
dreifbýlis og þéttbýlis varð um
miðjan þriðja áratuginn.. Voru
þá rúmlega 108 þúsund ibúar á
landinu. íbúar Reykjavíkur
voru þá orðnir 25% þjóðarinnar.
Arið 1974 bjuggu hins vegar að-
eins 13.5% ibúa i dreifbýli.
Um 1920 höfðu þegar byggzt
upp um 30 fiskiþorp, flest með
færri en 100 ibúa. Það ár var
Reykjavik strax orðin um sex
sinnumstærrien Akureyri, næst
stærsti þéttbýlisstaðurinn, með
18.5% ibúa landsins eða 17,450
ibúa. Einum áratug siðar eru
ibúar Reykjavikur orðnir 25%
af heildinni. Nær þetta hlutfall
hámarki um 1960, þegar
Reykjavik varð átta' sinnum
stærri en Akureyri og bjuggu þá
cúmlega fjörutiu prósent lands-
manna i höfuðborginni.
Arið 1910 varð hlutfallslega
mest ársaukning i Reykjavik,
eða 9%. Þá fluttu því fleiri til
bæjarins sem upphafsstaður
þeirra var nær borginni , þó eru
flutningar frá kaupstöðunum
hlutfallslega meiri en úr sveit-
um. Fram til 1930 jukust
flutningar úr öllum" landshlut-
um. Arið 1930 höfðu um og
yfir 20% fæddra i sýslunum á
Suður - og Vesturlandi flutzt til
Reykjavikur. Flutningar úr
sveitum náðu hámarki í kring
um 1940 er um og yfir 30%
fæddra i sýslum á Suður- og
Vesturlandi höfðu flutzt til borg-.
arinnar. Frá öðrum sýslum I
landinu höfðu flutzt fleiri en 10%
þar fæddra, nema frá Eyja-
fjarðarsýslu og Þingeyjarsýsl-
um. Um 1950 var mjög farið að
draga úr flutningum til Reykja-
vfkur úr sveitum á Suður- og
Vesturlandi, en frá sveitum i
öðrum landshlutum fluttu hlut-
fallslega heldur færri en 1930.
Flutningar frá kaupstöðum
héldu áfrarn og jukust fram til
1950 eða jafnvel lengur. Var það
ár enn um helmingur lands-
manna fæddur i sveitum, en að-
eins fjórðungur bjó þá þar.
Reykjavik hafði þá eflzt lang-
mest allra staða við fólksflutn-
inga. Var flutningsjöfnuður
Reykjavikur 22.277 eoinstakl-
ingar. Flutningsjöfnuöur kaup-
staða var þá 6.676 ibúar og
kauptúna 2.968. En þá höföu
sveitir misst 3.939 fbúa.
Neikvæður
flutningsjöfnuður.
Eins og áður greinir
er þaðekkifyrr en um 1960, sem
þessi flutningsþróun stöðvast.
Og bað sem einkennir flutninga
landsmanna 1961-1976 er það að
brottflutningur Reylívikinga til
nágrannasveitarfélaganna tek-
ur við og flutningsjöfnuður
Reykjavikur verður sifellt nei-
kvæðari að undanskildu harð-
indatimabili 1967-1971 er
brottflutningur úr borginni
dróst saman og aðflutningur
jókst að sama skapi.
Heildarflutningsjöfnuður
Reykjavikur var aðeins
jákvæður 3 ár á ti'mabilinu
1961-76. Nátturuleg fjölgun
borgarbúa (fæðingar-dauðsföll)
þetta timabil var mest 1964 1304
einstaklingar og minnst árið
1975 eða 849. Náttúrleg fjölgun
borgarbúa fer heldur minnk-
andi.
Eftir 1971 veröur mikil aukn-
ing i brottflutningi frá Reykja-
vfk en aðflutningur stendur i
stað og hélzt það hlutfall svipað
um 5 ára timabil. Arin 1974-1976
var heildarflutningsjöfnuöur
Reykjavikur neikvæður. Mörg
byggðarlög og þéttbýlisstaöir
'nafa nú jákvæðan flutningsjöfn-
uð ggnvrt höfuðborgarsvæð-
inu og Reykjavik lagt til stærsta
'iiutann af vexti annarra sveit-
■ ilélaga á svæðinu, sem sjá má
af þvi, að áriö 1974 kom 67% aö-
fluttra til þessara sveitarfélaga
frá Reykjavik.