Fréttablaðið - 12.09.2006, Blaðsíða 46

12. september 2006 ÞRIÐJUDAGUR22
timamot@frettabladid.is
Á þessum degi árið 1940 eltu
fjórir unglingar hund inn um
þröngan hellismunna nærri
Montignac í Frakklandi. Þar beið
þeirra ótrúleg sjón; fimmtán
til sautján þúsund ára gamlar
veggmyndir af ýmsum dýrum.
Myndskreytingarnar eru eitt
besta dæmi sem til er um lista-
verk frá fyrri hluta steinaldar.
Lascauz-hellirinn sem
myndirnar fundust í er tuttugu
metra breiður og fimm metrar
á hæð. Veggina skreyta um
sex hundruð myndir af dýrum
og táknum og um fimmtán
hundruð bergristur. Myndirn-
ar af dýrunum eru ótrúlega
nákvæmar. Þar má líta hesta,
dádýr, hirti, naut og einnig goð-
sagnakenndar verur. Aðeins er
mynd af einni mannveru og er
hún með fuglshaus og reistan
getnaðarlim.
Fornleifafræðingar telja að
hellirinn hafi verið notaður sem
miðstöð veiði- og trúarlegra
athafna í langan tíma.
Lascauz-hellirinn var opn-
aður almenningi árið 1948 en
honum var lokað árið 1963
af því að birtan frá lýsingunni
hafði deyft liti myndanna og
orðið til þess að þörungar
höfðu sest á nokkrar þeirra.
Eftirmynd var gerð af hellinum
þar í grenndinni og opnuð
almenningi árið 1983.
ÞETTA GERÐIST: 12. SEPTEMBER 1940
Steinristur finnast JESSE OWENS FÆDDIST Á ÞESSUM
DEGI ÁRIÐ 1913.
„Verðlaunagripir eyðast
með tíð og tíma en vinir
safna ekki ryki.“
Bandaríski hlaupagarpurinn Jesse
Owens bauð nasistum birginn þegar
hann vann fjögur gullverðlaun á
Ólympíuleikunum í Berlín 1936.
„Það eru vissulega gleðileg
tíðindi þegar þetta hafðist
loksins,“ segir Guðmundur
Andri Thorsson, bók-
menntafræðingur og rithöf-
undur, en hann ritstýrði
fjórða og fimmta bindi
Íslenskrar bókmenntasögu
sem kom út hjá Máli og
menningu í gær, nema síð-
asta kaflanum sem fjallar
um sagnagerð eftir 1970.
Íslensk bókmenntasaga
Máls og menningar telur nú
fimm vegleg bindi sem
saman mynda ítarlegasta
yfirlitsrit um íslenska bók-
menntasögu sem komið
hefur út á íslensku.
Fyrsta bindið kom út árið
1992 en þar voru íslenskar
miðaldabókmenntir teknar
fyrir og nú, fjórtán árum
síðar, eru íslenskum sam-
tímabókmenntum gerð skil
í fimmta bindi.
„Nálægðin í tíma er vita-
skuld farin að trufla okkur
þegar hér er komið sögu,
yfirsýnin minnkar eftir því
sem líður á 20. öldina og
hætt við að sumir höfundar
séu hér vanmetnir eða
ofmetnir,“ segir Guðmund-
ur Andri og undirstrikar að
með fimmta bindinu sé því
ekki verið að fella „neinn
stóra dóm“ yfir æviverki
samtímahöfunda.
Fimmta bindið fyllir þó
engu að síður upp í ákveðið
tómarúm þar sem haldgott
yfirlit yfir bókmenntir síð-
ustu áratuga nýliðinnar
aldar hefur ekki verið
aðgengilegt hingað til. „Það
hafa verið skrifuð drög að
bókmenntasögu 20. aldar-
innar, til dæmis í verkum
Kristins E. Andréssonar og
Stefáns Einarssonar, en þau
skrif ná ekki nema fram á
miðja síðustu öld.“
Rétt eins og í fyrri bind-
unum leggur hópur fræði-
fólks hönd á plóginn en í
hópi þeirra sem eiga efni í
nýju bókunum tveimur eru
auk Guðmundar Andra, Árni
Ibsen, Dagný Kristjánsdótt-
ir, Jón Yngvi Jóhannsson,
Magnús Hauksson, Árni Sig-
urjónsson, Magnús Þór Þor-
bergsson, Halldór Guð-
mundsson, Margrét
Tryggvadóttir, Silja Aðal-
steinsdóttir og Matthías
Viðar Sæmundsson.
„Þetta er fríður flokkur
fræðimanna og ég gerði
varla annað en að taka við
þessum frábæru ritgerðum,
lesa þær yfir og búa til
prentunar,“ segir Guðmund-
ur Andri. „Ég er til dæmis
svo eitthvað sé nefnt
afskaplega ánægður með
hvernig Dagný skrifar um
Þórberg Þórðarson og ég
held að sá kafli eigi eftir að
vekja athygli og sýna Þór-
berg í nýju ljósi.“ Þá segir
Guðmundur Andri mikinn
feng vera í ritgerð Matthí-
asar Viðars, heitins, sem
fjallar um módernismann í
íslenskum bókmenntum í
fimmta bindinu.
Tuttugasta öldin er öld
Halldórs Laxness í íslensk-
um bókmenntum og hann er
að sjálfsögðu áberandi í
báðum bindunum. „Laxness
gengur í gegnum þetta allt
og ferli hans er fylgt í sam-
hengi við annað sem var að
gerast í íslenskum bókmennt-
um og þjóðlífi frekar en að
hann sé afgreiddur á einum
stað í eitt skipti fyrir öll.“
Bindin fimm rekja sem
fyrr segir sögu íslenskra
bókmennta frá öndverðu til
okkar daga, allt frá Háva-
málum til Hallgríms Helga-
sonar þannig að segja má að
með útgáfu gærdagsins
séum við komin aftur á
byrjunarreit. Þegar Guð-
mundur Andri er spurður
hvort nú sé ekki rétt að bíða
í svona þrjú ár áður en tekið
sé til við sjötta bindi segir
hann að nær sé kannski að
bíða í svona 300 ár.
thorarinn@frettabladid.is
ÍSLENSKAR BÓKMENNTIR: SAGAN Í FIMM BINDUM
Framhald eftir þrjú hundruð ár
GUÐMUNDUR ANDRI THORSSON
„Þetta er skrifað á ljósu og lipru
máli og það er ekkert þarna sem
ætti að vefjast fyrir fólki.“
PÁLL OG ÞORGERÐUR Páll Valsson, útgáfustjóri Eddu, afhenti Þorgerði Katrínu Gunnarsdóttur menntamála-
ráðherra, fyrstu eintök Íslenskrar bókmenntasögu IV og V í menntamálaráðuneytinu í gær.
Elskulegur faðir okkar, tengdafaðir, afi og
langafi,
Ólafur Lúter Kristjánsson
tónlistarkennari, Eyjabakka 5, Reykjavík,
varð bráðkvaddur föstudaginn 8. september.
Jarðarförin auglýst síðar.
Kolbrún Kristín Ólafsdóttir Pétur Jökull Hákonarson
Kristján Björn Ólafsson Pála Kristín Ólafsdóttir
Erna Ólína Ólafsdóttir
barnabörn og barnabarnabörn.
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma
og langamma,
Valgerður Einarsdóttir
Hrafnistu, Reykjavík, áður til heimilis að
Gullsmára 10, Kópavogi,
sem lést á Landspítalanum Fossvogi þriðjudaginn
5. september, verður jarðsungin frá Kópavogskirkju
miðvikudaginn 13. september kl. 15.00.
Gylfi Norðdahl
Guðbjörg Haraldsdóttir Thorbjorn Nilson
Pálína Ósk Haraldsdóttir Þórarinn Óskar Þórarinsson
Helga Haraldsdóttir Kristján Björnsson
Sigríður Haraldsdóttir Óskar Jóhann Björnsson
Anna María Haraldsdóttir
Auður Haraldsdóttir Rúnar Birgir Sigurðsson
ömmubörn og langömmubörn.
Ástkær eiginkona mín, móðir, stjúpmóðir,
tengdamóðir, dóttir og amma,
Anna Hafsteinsdóttir
Brekkuskógum 1, Álftanesi,
lést á Líknardeild Landspítalans laugardaginn
9. september.
Ársæll Karl Gunnarsson
Gunnar Karl Ársælsson Sigurlaug Sverrisdóttir
Sólrún Ársælsdóttir Ingólfur V. Ævarsson
Ingibjörg Birna Ársælsdóttir
Rakel Ársælsdóttir Rúnar Snæland Jósepsson
Ingibjörg B. Þorláksdóttir Hafsteinn Sigurþórsson
og barnabörn.
Elskulegi faðir okkar, tengdafaðir, afi og
langafi,
Egill Hjartarson
andaðist á Droplaugarstöðum laugardaginn 9. septemb-
er.
Hjörtur Egilsson Erna Hannesdóttir
Kristín Egilsdóttir Þorsteinn Aðalsteinsson
Finnur Egilsson Guðbjörg Einarsdóttir
Ingunn Egilsdóttir
Ástkær móðir okkar,
Lena Berg
Hlíðargötu 62, Fáskrúðsfirði,
lést á hjúkrunarheimilinu Uppsölum 7. sept. síðastlið-
inn.
Jarðarförin auglýst síðar.
Eiríkur Stefánsson
Rúnar Stefánsson
Gestur Stefánsson
Sigurður Stefánsson
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma,
langamma og langalangamma,
Sólveig Guðmundsdóttir
Hjúkrunarheimilinu Sunnuhlíð, Kópavogi,
áður til heimilis að Álfhólsvegi 38, Kópavogi,
lést fimmtudaginn 7. september, 2006.
Jarðarförin auglýst síðar.
Örn Óskarsson Annakarin Wallin
Rós Óskarsdóttir Helgi Helgason
Ásdís Óskarsdóttir Jón Hermannsson
Ævar Óskarsson
Steinunn B. Valdimarsdóttir
Kjartan Valdimarsson Þóra Grímsdóttir
Brynjar Valdimarsson Sunneva Hafsteinsdóttir
barnabörn, barnabarnabörn og barnabarnabarnabörn.
Þakka hlýhug og samúð vegna fráfalls
móður minnar
Ingunnar Sveinsdóttur
Norður-Fossi, Mýrdal.
Guðmundur Arason
Maðurinn minn, faðir okkar, tengdafaðir,
afi og langafi,
Einar Sigurjónsson
hárskerameistari, Sólvangsvegi 3,
Hafnarfirði, (Einar rakari)
lést á Sólvangi sunnudaginn 10. september.
Útförin fer fram frá Fríkirkjunni í Hafnarfirði
þriðjudaginn 19. september kl. 13.00.
Bryndís Elsa Sigurðardóttir
Steinþór Einarsson Sylvie Primel
Guðný Elísabet Einarsdóttir Einar Eyjólfsson
barnabörn og barnabarnabörn.