Fréttablaðið - 12.10.2006, Blaðsíða 32

32 12. október 2006 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR:
Arndís Þorgeirsdóttir, Sigríður Björg Tómasdóttir og Trausti Hafliðason FULLTRÚAR RITSTJÓRA: Björgvin Guðmundsson og Páll
Baldvin Baldvinsson. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og
þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér
rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Ég sagði frá því á þessum stað um miðjan maí, hvernig
eistneska ríkisstjórnin brást við
þeim ótíðindum, að verðbólgan í
Eistlandi reyndist ögn - broti úr
prósentu! - meiri en svo, að
Eistum leyfðist samkvæmt
reglum Evrópusambandsins
(ESB) að taka upp evruna um
næstu áramót eins og þeir höfðu
ætlað sér. Hér var mikið í húfi,
því að Eistum liggur á: þeir eru
fegnir frelsinu og mega engan
tíma missa. Þeir hefðu að sönnu
getað falsað vísitöluna með því að
lækka virðisaukaskatt til að
komast í höfn á tilskildum tíma,
en þeir ákváðu að gera það ekki,
heldur bíða með evruna. Þeir
vissu sem var, að stjórnvöld geta
ekki dregið úr verðbólgu nema
skamma hríð með því að lækka
skatta. Nei, skattalækkun hefur
jafnan þveröfug áhrif til lengdar:
hún eykur eftirspurn í efnahags-
lífinu og kyndir því undir
verðbólgu. Eistar ráðast að rótum
hvers vanda, ekki að einkennun-
um.
Þessi reynslusaga rifjast upp
nú, þegar ríkisstjórnin hér heima
hefur lokins, loksins kunngert
ráðstafanir til að lækka matar-
verð. Auðvitað er engum blöðum
um það að fletta, að matarverð á
Íslandi er mjög hátt og miklu
hærra en í nálægum löndum, til
dæmis í Danmörku, og eru Danir
þó áskrifendur að sameiginlegri
landbúnaðarstefnu ESB í gegnum
aðild sína að Sambandinu síðan
1972. Verðmunurinn stafar að
mestu leyti af því, að búverndar-
stefna íslenzkra stjórnvalda
gengur mun lengra en búverndin
innan ESB, og er búverndin innan
ESB þó ærin og bíður gagngers
uppskurðar.
Hvað þarf til þess að lækka
matarverð? Til þess þarf að
ráðast að rótum vandans frekar
en útvortis einkennum hans.
Matarverð á Íslandi hefur verið
himinhátt í tvo mannsaldra vegna
djúpstæðrar óhagkvæmni í
landbúnaði, svo sem Halldór
Kiljan Laxness lýsti með hárrétt-
um rökum í nokkrum flugbeittum
blaðagreinum 1940-44. Matar-
verðið er enn of hátt eftir öll
þessi ár, þótt ýmsar framfarir
hafi að vísu átt sér stað bæði í
landbúnaði og matvöruverzlun.
Til að mynda er nú minni völlur á
kaupfélögunum, sem áður höfðu
yfirgnæfandi markaðshlutdeild í
matvöruverzluninni og léku
landsmenn grátt á þeim vettvangi
og víðar; flest eru horfin.
Óhagkvæmnin í íslenzkum
landbúnaði stafar enn sem fyrr
að mestu leyti af markaðsfirringu
í skjóli innflutningsverndar í
krafti ofurtolla, sem leystu blátt
bann við búvöruinnflutningi af
hólmi fyrir nokkrum árum. Þessi
vandi er að mestu leyti óleystur
enn. Ráðstafanir ríkisstjórnarinn-
ar breyta litlu. Hvernig stendur á
því?
Hryggjarstykkið í ráðstöfun-
um ríkisstjórnarinnar er lækkun
á virðisaukaskatti á matvælum og
öðru. Við þetta bætast óljós
fyrirheit um smávægilega
lækkun tolla á innfluttum mat. Ef
höfuðorsök hás matarverðs væri
skattheimta ríkisins, væri vit í
þessum ráðstöfunum. En vandinn
liggur annars staðar. Ríkisstjórn-
in ræðst ekki að rótum vandans,
sem er markaðsfirring í skjóli
tollverndar. Fyrirhuguð skatta-
lækkun á að skila sjö milljörðum
króna á ári til neytenda. Ríkis-
stjórnin er með öðrum orðum að
búa sig undir að eyða sjö millj-
örðum króna af skattfé almenn-
ings á hverju ári til að lækka
matarverð. Ríkisstjórnin hlýtur
til mótvægis að ætla sér að draga
úr þjónustu við almenning eða
hækka aðra skatta, svo að
kaupmáttur ráðstöfunartekna
almennings helzt þá væntanlega
óbreyttur. Það er með öðrum
orðum bara verið að flytja fé úr
einum vasa í annan. Fólkið í
landinu kemst með þessu móti af
með minni matarútgjöld og á þá
meira fé til annarra nota, en
summa útgjaldanna er óbreytt, úr
því að kaupmáttur heimilanna
helzt óbreyttur. Ríkisstjórnin er á
rangri braut. Hún þyrfti að draga
undanbragðalaust úr tollvernd
landbúnaðarins, svo að ódýr
innflutt matvæli ættu greiðari
leið inn í landið. Þá myndi
kaupmáttur heimilanna aukast til
muna frekar en að standa í stað.
Fólkið í landinu kæmist þá af með
minni útlát til matarkaupa og
hefði meira fé milli handa til
annarra nota. Summa útgjaldanna
myndi aukast, því að lækkun
matarverðsins kæmi að utan og
sprytti ekki af millifærslum hér
heima með gamla laginu. Við
þetta myndu bændur þurfa að
hagræða framleiðslu sinni til að
standast samkeppni eða finna sér
önnur verk að vinna.
Hversu langan tíma ættu
þessu umskipti að taka? Ekki
mjög langan, úr því sem komið er.
Bændur hafa haft nægan tíma til
að átta sig á breyttum viðhorfum
til búverndar. Hafi þeir ekki
notað hann sem skyldi til að búa
sig undir breytta hagi, þá má
kannski ræða það.
Keisarinn er kviknakinn
UMRÆÐA
Lækkun matvælaverðs
Það var merkilegt að fylgjast með við-brögðum Gylfa Arnbjörnssonar, fram-
kvæmdastjóra ASÍ, í fjölmiðlum við til-
lögum ríkisstjórnarinnar um að stórlækka
matvælaverð á Íslandi. Tillögurnar fela
meðal annars í sér að stórlækka virðis-
aukaskatt á matvæli, lækka tolla á inn-
fluttar kjötvörur og fella niður vörugjöld.
Hér eru á ferðinni aðgerðir sem maður
hefði haldið að einn helsti forsvarsmaður
launþegahreyfingarinnar á Íslandi myndi fagna,
enda er fyrirséð að kaupmáttur ráðstöfunartekna
almennings mun hækka verulega þegar þær verða
komnar til framkvæmda.
En það stóð á fagnaðarlátunum hjá framkvæmda-
stjóra ASÍ sem lýsti áhyggjum sínum af því að
aðgerðirnar myndu auka á þenslu í efnahagslífinu,
viðhalda hárri verðbólgu og vöxtum og líklega ekki
skila sér til neytenda í formi lægra matvöruverðs.
Má ráða af viðbrögðum Gylfa Arnbjörnssonar að
hann telji það gagnast skjólstæðingum sínum innan
ASÍ að skattar á matvæli yrðu hækkaðir?
Það eru ekki nema örfáir dagar síðan
Samfylkingin kynnti tillögur sínar til
lækkunar matvælaverðs á Íslandi. Þær
tillögur ganga lengra en boðaðar aðgerð-
ir ríkisstjórnarinnar. Einhverra hluta
vegna sá framkvæmdastjóri ASÍ ekki
ástæðu til að setja fram gagnrýni á tillög-
ur Samfylkingarinnar með sama hætti og
hann gerði gagnvart tillögum ríkisstjórn-
arinnar. Ætli ástæðan geti verið sú að
Gylfi Arnbjörnsson er sem stendur fram-
bjóðandi í prófkjöri Samfylkingarinnar í
Reykjavík?
Það er mikilvægt að forsvarsmenn
launþegahreyfingarinnar á Íslandi séu trúverðugir
í málflutningi sínum. Gylfi Arnbjörnsson verður að
gera það upp við sig þegar hann kemur fram í fjöl-
miðlum hvort hann ætlar að gæta hagsmuna Sam-
fylkingarinnar eða launþegahreyfingarinnar.
Afstaða hans til tillagna ríkisstjórnarflokkanna um
lækkun matarverðs ber þess merki að hann sé í
verulegum vafa um hvorri kápunni hann eigi að
klæðast.
Höfundur er alþingismaður og býður sig fram í 4.
sæti í prófkjöri Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
Tvö andlit Gylfa
SIGURÐUR KÁRI
KRISTJÁNSSON
Lækkun matvæla-
verðs
Í DAG |
ÞORVALDUR GYLFASON
Bændur hafa haft nægan tíma
til að átta sig á breyttum við-
horfum til búverndar.
N
ú er unnið að stofnun sérstakrar deildar hjá Ríkis-
lögreglustjóra til að rannsaka hryðjuverk og skipu-
lagða glæpastarfsemi. Margir hafa velt fyrir sér
umfangi starfsemi þessarar deildar og talað um
stofnun íslenskrar leyniþjónustu. Á síðustu vikum
hefur umræða um eftirgrennslana- eða leyniþjónustustarfsemi
lögreglu lifnað við í kjölfar birtingar greinar prófessors Þórs
Whitehead um málið í tímaritinu Þjóðmálum. Fullvissa Jóns Bald-
vins Hannibalssonar um að sími hans í utanríkisráðuneytinu hafi
verið hleraður svo seint sem árið 1993 er enn einn vinkill í málinu
og vekur raunar furðu.
Ljóst er að þjóðin á heimtingu á greinargóðum upplýsingum um
umfang starfsemi sem kenna má við leyniþjónustu. Þeir sem þessi
starfsemi hefur beinst að hljóta að krefjast þess að fá upplýsingar
um hvaða upplýsingum kann að hafa verið safnað, hverjir tóku við
þeim og hvað var gert með þær.
Vissulega má taka undir með Birni Bjarnasyni dómsmálaráð-
herra að affarasælla sé að horfa fram á veginn en um öxl. Sömu-
leiðis er ljóst að kalda stríðinu er lokið og kemur vonandi aldrei
aftur. Hitt er annað mál að til að sátt og traust geti ríkt um starf-
semi deildar hjá Ríkislögreglustjóra sem fer með rannsóknir sem
flokka má sem leyniþjónustustarfsemi verða upplýsingar um hler-
anir og njósnir á árum kalda stríðsins að koma upp á yfirborðið.
Hvert var umfang þessarar starfsemi? Hver stóð fyrir henni?
Hver tók ákvörðun um það með hverjum var fylgst? Hver tók við
upplýsingunum? Hvað var gert við þær? Hvenær lauk þessari
upplýsingasöfnun eða er henni hugsanlega ekki lokið?
Steingrímur J. Sigfússon, formaður Vinstrihreyfingarinnar -
græns framboðs, hefur bent á þá leið sem farin hefur verið í Nor-
egi. Þar var ákveðið að rannsaka ofan í kjölinn þá njósnastarfsemi
sem fram hafði farið á árum kalda stríðsins. Komist var að þeirri
niðurstöðu að gróf mannréttindabrot hefðu átt sér stað og að menn
hefðu orðið fyrir óréttmætri innrás í einkalíf sitt. Niðurstaðan var
sú að þeir sem fylgst hafði verið með fengu upplýsingar um gögnin
sem safnað hafði verið og greiddar voru skaðabætur vegna þessa.
Nú er því ekki haldið fram hér að fylgst hafi verið með íslenskum
borgurum á sama hátt og gert var í Noregi en það er yfirvalda
dómsmála í landinu að sýna fram á að svo hafi ekki verið. Í mörg-
um Evrópulöndum hefur ólögleg njósnastarfsemi komið upp á
yfirborðið og ekki ástæða til annars en að ætla að eitthvað í þá
veru hafi einnig átt sér stað hér á landi.
Áður en upplýst hefur verið um það getur þjóðin ekki treyst
þeirri deild innan lögreglunnar sem á að fara með rannsóknir sem
eiga skylt við leyniþjónustustarfsemi.
Starfsemi í átt að leyniþjónustu:
Nauðsynlegt að
traust ríki
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR
Ljóst er að þjóðin á heimtingu á greinargóðum upp-
lýsingum um umfang starfsemi sem kenna má við
leyniþjónustu.
Skuldaklukkan tifar
Bryndís Ísfold, frambjóðandi
í prófkjöri Samfylkingarinnar í
Reykjavík, gerir góðlátlegt grín að tali
sjálfstæðismanna í borgarstjórn um
skuldir Reykjavíkurborgar. „Þeir sem
hafa haft úthald og nennu í að reyna
að halda þræði í þessari kjánalegu
umræðu þeirra ættu að líta inn
á vef borgarstjórnaflokks
sjálfstæðismanna og
fylgjast með því hvernig
skuldaklukkan tifar
enn og ekkert bendir
til þess að verið
sé að hægja á
útgjöldunum,“
bendir Bryndís á.
Skuldirnar nemi
rúmum 74
tmilljörðum
króna. „Gott ef hún tifar ekki hraðar
núna enda nóg af nýjum útgjöldum.“
Stefnunni framfylgt
„Við viljum lækka tekjuskatt um
4 prósent á kjörtímabilinu. Við
viljum afnema eignaskatt algjörlega.
Við viljum lækka um helming
virðisaukaskatt á matvæli, bækur,
húshitun og rafmagnskostnað
og öðru sem tilheyrir lægra
virðisaukaskattsþrepinu,“ sagði
Davíð Oddsson, þáverandi formaður
Sjálfstæðisflokksins, á landsfundi
2003. „[K]enningin segir að heppilegra
og hagkvæmara sé á alla lund að
skattalækkanir eigi sér stað þegar þarf
að ýta undir hreyfingu í þjóðfélagi, en
ekki þegar spenna er sem mest,“ sagði
Davíð Oddsson Seðlabankastjóri í
Viðskiptablaðinu í gær.
Dýrabindi dýralæknis
Samfylkingarmennirnir Jón
Gunnarsson og Einar Már Sigurðsson
gerðu góðlátlegt grín að bindi Árna
M. Mathiesen fjármálaráðherra
í umræðum um fjáraukalög á
Alþingi í fyrradag. Á bindi Árna
voru myndir af hrossum. Spurði
Einar hvort það væri í tilefni þess
að fjárveitingar til hrossamála væru
stórauknar í frumvarpinu.
Árni sagðist eiga mörg
bindi með myndum af
dýrum; spendýrum og
fuglum. Einar Már væri
velkominn í heimsókn
að skoða bindin
fyrst hann hefði
svona gaman af
dýrabindum.
bjorgvin@frettabladid.is
���������
���������������������������������������������������
�������������������������� ����������������������������
�������������������������������������������������������������������
������������������ �������������������������������������������
�������������������������������������� �������������������������
������������������������������������������������������
��������������������������������������������
������������������������������ ����