Tíminn - 19.01.1979, Síða 8

8
mmm
Föstudagur 19. janilar 1979
á víðavangi
í gluggalausu húsi
t itarlegri grein sem birtist
i Morgunblaðinu nii fyrir
skemmstu ræðir Haiidór
Gunnarsson i Holti undir
Eyjafjöllum um þau vanda-
mál sem vift landbúnaftinum
blasa og um þær tillögur sem
fram hafa komift til úrbóta. t
grein Halldórs eru mörg
athyglisverö atrifti, og er þvi
rétt aft vekja athygli á þeim i
þeim alhUfta umræftum um
þessi mái sem orftift hafa I
Timanum aö undanförnu.
t upphafi greinar sinnar
rekur Halldór nokkuft umræft-
ur á bændafundi á Hvolsvelli I
desember sl. Hann tekur undir
þau mcginsjónarmift sem
landbúnaöarráftherra lét f ljós
I ræftu á fundinum:
1. Aft tryggja bændum tekj-
ur sambærilegar vift aftrar
stéttir. 2. Aft mifta framleiftsl-
una sem mest vift innanlands-
þarfir. Þó meft fullu Ulliti til
þarfa iönaftarins. 3. AO auka
fjölbreytni landbúnaftarins og
tengja byggftastefnu, meft þaft
í huga aft landbúnafturinn er
hlekkur i stórri keftju, þar sem
u.þ.b. þrjár fjölskyldur hafa
atvinnu af framleiftslu hvers
bónda.
Þetta er sá grundvöllur sem
ég hygg aft nær allir bændur
vilji standa á og byggja hús
landbúnaftarstefnunnar á”.
Aft mati Iialldórs felst eitt
helsta vandamál bænda i þvi
aft samtök þeirra eru skipt og
hafa ekki skipuleg tengsl sin i
mUlum. Hann telur aft sam-
band kjörinna fulltrúa bænda i
þessum samtökum vift um-
bjóftendur sina sé ófúllkomift,
og aft þær stofnanir sem aft
landbúnaftarmálum vinna
starfi samhengislaust, verk-
efnaskipting þeirra sé óljós og
svifi jafnvel I lausu lofti.
Um þetta segir hann:
„Þaft er fyrst og fremst
þetta vandamál, aft minni
hyggju, sem hefur gert þaft aft
verkum, aft öll okkar landbún-
aftarmál eru i dag I glugga-
lausu húsi þarsemúiroggrúir
af vitleysum og marg-
slugr.um rangindum”.
Annmarkar
t grein sinni gerir Haildór
Gunnarsson mjög rækilega
grein fyrir tillögum sjö-
mannanefndar og lagafrum-
varpi þvl sem ráftherra lagfti
fyrir Alþingi nú fyrir áramót-
in. Hann telur aft ýmislegt
megi finna aft bæfti fóftur-
bætisskatti og kvótakerfi og
framkvæmd þessara hug-
mynda:
„Hvernig myndum vift
mæta kjarnfóöurgjaidinu og
tekjutapinu, ættum vift mest
allt kaup okkar undir mjólkur-
framleiftslu? Vift myndum lik-
lega byrja aft reyna aft birgja
okkur upp meft fóöurbæti
— Þegar fófturbætirinn væri
uppurinn myndum vift aft
sjálfsögöu verfta aft minnka
framleiftsluna aft vetrinum, en
auka franile iftsluna eins og
hægt væri aö sumrinu, t.d.
meft þvi aft beita kúnum á
Halldór Gunnarsson
grænfóftur. Ef þetta yrfti svar
bænda vift þessari grein lag-
anna, vantafti mjólk aft vetrin-
um, en smjör, ostar og þurr-
mjólkurduft ykjust enn meira
á sumrin. — Nei, meft þessari
skjólu getum vift ekki flutt
birtuna inn f húsiö.
En, þetta á ekki aft fara
svona, segja lögin. Fjármagn-
iö, sem inn kemur, á aftbjarga
öllu vift. Þaft á aft jafna tekjur
bænda. Ég spyr: A kostnaö
hverra? Þeirra bænda sem I
dag búa skynsamlega og eru
meft miölungsbú. Þaft á sem
sagt aft hafa sömu aftferft hér
og meft sparifjármyndun ein-
staklinganna f dag, borga upp
verftbólguskuldina á kostnaft
þeirra sem ekki skuida.
Þaft á ekki aft nota eina
skjólu, heidur margar meö
þessari aöferft.
Fer þessi skattur ekki út i
verftlagift? Nei, þaft er sér-
staklega tekift fram í laga-
frumvarpinu: „Gjöld þessi
skulu ekki leifta til hækkunará
búvöru”, og er þá sýnt aft
fjórfti ef ekki einnig fimmti
mánuftur mjólkurfram-
leiftanda verftur unninn af
þeim bændum kauplaust.
Og hvaft um hlutskipti auka-
búgreina i sambandi vift
kjarnfóöurgjaldiö? A ójöfnuft-
urrnn og ranglætift enn aft auk-
ast? A nýtt samsvarandi ,,út-
flutningsuppbótagjald” aft
renna frá þeim til nautgripa-
og sauftfjárframleiöenda?
Kvótakerfift hefur á sér
álika annmarka, einkum hvaft
varftar mjög hæpna eignatil-
færslu milli bænda. Aft þetta
kerfi verfti framkvæmanlegt,
fmnst mér ótrúlegt, þvi svo
margar undankomuleiftir frá
gjaldtöku virftist mér færar.
Þaft sem var aft minni hyggju
forsenda þessa kerfis, var aft
búvöruframleiftsla annarra en
bænda á lögbýlum væri
óheimil, nema meft leyfi land-
búnaftarráftuney tis . Þaft er
hinsvegar strikaft út úr laga-
frumvarpinu. Er þar meft
sýnt, aö bændur sem fyrir
verulegri tekjurýrnun verfta,
hafa ekki möguleika á aft nýta
sér sem skyldi margs konar
aukabúgreinar, sem nú eru
stundaðar af kappi I hjáverk-
um hjá mörgum þéttbýlisbú-
um. Hafa skulum vift I huga,
aft hér er um aft ræfta kvóta-
skatt af afurftamagni, 2%,
sem gæti verift af meftalbúi
um 13% tekjutap, sem þýddi i
raun fjórfta mánuftinn i kaup-
lausu brauftstriti þessarar bú-
greinar (Hjá sauöfjárbænd-
um)”.
Nokkrar tillögur
t nifturlagi greinarinnar
gerir Halldór Gunnarsson
nokkrar tiilögur til úrlausnar i
landbúnaftarmálunum:
„l.Forsenda allra breytinga
er, aö verftlagning allra land-
búnaftarafurfta sé ákveftin i
beinum samningum vift rikis-
stjórn.
2. ÖII landbúnaftarfram-
leiftsla sé ákvörftuft til grund-
vallarbús i tvenns konar ein-
ingum, — I aftalbúgreinum
(sauftfjár- og nautgripafram-
leiftsla) og I aukabúgreinum
(hrossa-, svina- og alifugla-
framleiftsla, garftávextb- og
framleiösla f fiskirækt og loft-
dýrarækt, svo og aörar bú-
greinar, sem hér kann aft
vanta I upptalningu).
3. Stuöningur rfkissjófts vift
landbúnaftinn sem atvinnu-
grein myndi þá miftast vift
upphæö nifturgreiftslna og út-
flutningsuppbóta (áætlaö um
24 milljarfta á þessu ári) og
greiftast f mánaftarlegum
greiöslum beint til þeirra
bænda sem næftu hámarks-
stærft grundvallarbús. A móti
kæmi, aft verö framleiftslunn-
ar á neytendamarkafti myndi
lækka i framleiftslu aftalbú-
greina um á aft giska 40% af
verfti til bænda, en i aukabú-
greinum liklega um 20% af
veröi tii bænda.
4. Til aft hafa áhrif til
minnkunnar i umframfram-
leiftslu, þyrfti aft koma til
lagaheimild, aft núgildandi
rikisframlög til landbúnaftar-
ins i þágu framleiftsluaukn-
ingar ásamt meft auknu fram-
lagi rikissjóös kæmu til aft
bæta verulega þá skerftingu
sem bændur myndu verfta fyr-
ir meft þvi aft minnka fram-
leiðslu sina.
5. Sýnt er, aft vissan aölög-
unartima þyrftu þessar breyt-
ingar aft fá. Ná þyrfti sam-
komulagi vift rikisstjórn um,
aft i þrjú til fimm ár fengju
bændur greitt fullt verft fyrir
afurftir sinar og myndi rikis-
sjóftur á þessum árum greifta
þann mun, sem væri á lækk-
uöu innanlandsverfti afuröa og
fáanlegu verfti í útflutningi
afurftanna. A0 þessum aftlög-
unartima liönum hygg ég aft
umframframleiftsla yrfti
hverfandi litil en ef hún yrfti,
þá mætti mæta því meft verft-
jöfnunargjaldi, eins ognú er, á
þá grein landbúnaftarins, þar
sem til þessa þyrfti aft taka.
6. Þetta kerfi myndi ekki
Framhald á 19. siftu.
Stjórnarráðið 75 ára
Forsætis
ráðuneytið
ESE —Eins og greint hefur ver-
ift frá I Tímanum hefur verið
ákveðið i tilefni af 75 ára afmæli
Stjórnarráðsins að gefa blaða-
mönnum kost á að sækja hin
ýmsu ráðuneyti heim og kynn-
ast þar þeim vinnubrögðum
sem viðhöfð eru á hverjum staö
fyrir sig. Væntanlega veröur
þetta til þess að lesendur veröi
orðnir eitthvað fróðari um
starfshætti Stjórnarráðsins er
afmælisdagurinn rennur upp 1.
febrúar n.k.
Sjö manna starfslið
Það kom i hlut þeirra Guð-
Guftmundur Benediktsson virftir
fyrir sér myndir af nokkrum
þeirra rlkisstjórna er starfaft
hafa. Timamynd Róbert
mundar Benediktssonar, ráðu-
neytisstjóra i forsætisráðuneyt-
inu, og Björns Bjarnasonar,
skrifstofustjóra, að verða fyrst-
ir til þess að taka á móti okkur
blaðamönnunum á göngu okkar
milliráöuneytanna, og nutu þeir
við það aöstoðar Magnúsar
Torfa Ólafssonar blaðafulltrúa
rikisstjórnarinnar.
A fundinum i forsætisráðu-
neytinu var m.a. rakin saga
ráðuneytisins, auk þess sem
gerð var grein fyrir þvi starfi
sem þar fer fram.
I Stjórnarráðshúsinu við
Lækjartorg, þar sem forsætis-
ráöuneytið er til húsa, ásamt
skrifstofu forseta Islands, vinna
samtals 7 manns á vegum for-
sætisráðuneytisins og getur þaö
varla talist of mikið.
Þó kom fram i máli þeirra
forsætisráðuneytismanna að
þeir telja sig vel geta annaö
þeim störfum sem þeim eru ætl-
uð og þrátt fyrir aö hvorki sé
hátt til lofts né vitt til veggja i
húsinu, kallar fátt á aukinn
húsakost.
Saga forsætisráðuneyt-
isins
I hinu merka riti sinu,
Stjórnarráö Islands 1904-1964,
segir Agnar Kl. Jónsson, sendi-
herra, að það sé nokkuð óljóst
hvenær visir að forsætisráðu-
neytinu hafi fyrst orðiö til, þvi
að þegar þriggja ráöherra
stjórnin tók við völdum 1917,
hafi mál þau, sem féllu undir
valdssvið forsætisráöherra sem
sliks, verið afgreidd i dóms- og
kirkjumáladeild, enda fór for-
sætisráöherra þá og næstu ár
jafnframt með mál þeirrar
deildar. 1938 baðst Haraldur
Guðmundssor. lausnar sem at-
vinnumálaráðherra I ráðuneyti
Hermanns Jónassonar. Harald-
ur hafði jafnframt farið með
utanrikismál, en þegar hann lét
af störfum, féllu utanrikismál
undir forsætisráðherra, Her-
mann Jónasson, og taldi hann
sig þá þurfa á sérstökum starfs-
manni að halda til þess að
annast ýmis bréfaskipti og önn-
ur störf fyrir forsætisráöherra.
Þar með var afgreiösla þeirra
mála og afgreiðsla
utanrikismálanna aðskilin.
Verksvið
I reglugerðinni um Stjónarráð
Islands frá 1969 segir, að for-
sætisráðuneytið fari með mál er
varöa: Stjórnskipan lýðveldis-
ins og stjórnarfar almennt, em-
bætti forseta Islands og em-
bættisbústað, rikisráö Islands,
Óiafur Jóhannesson forsætis-
ráftherra og Guftmundur Bene-
diktsson ráftuneytisstjóri I skrif-
stofu ráftherra I Stjórnarráöinu.
Timamynd Róbert
Alþingi, skipun ráðherra og
lausn, skiptingu starfa milli
ráðherra og ráðuneyta, rikis-
stjórn og Stjórnarráð íslands i
heild, þ.á m. ráðstöfun skrif-
stofuhúsa og gestahúsa ríkis-
stjórnarinnar, fána Islands og
ríkisskjaldarmerki, hina
islensku fálkaorðu og önnur
heiðursmerki, Þingvelli og
Þingvallaþjóögarð, embætti
húsameistara rikisins, embætti
blaðafulltrúa rikisstjórnarinnar
og Efnahagsstofnun og verkefni
hennar, en auk framangreindra
mála heyra Þjóðhagsstofnun,
Framkvæmastofnun rikisins og
málefni Norðurlandanna undir
forsætisráðuneytið.