Tíminn - 01.02.1979, Qupperneq 6

6
Fimmtudagur 1. febrúar 1979
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson og Jón Sigurösson. Auglýsinga-
stjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjórn og auglýsingar Siöumúla 15. Sfmi
86300. — Kvöldsimar biaöamanna: 86562, 86495. Eftir kl.
20.00: 86387. Verö i lausasölu kr. 125.00. Áskriftargjald kr.
2.500.00 á mánuði. Blaöaprent
*
Erlent yfirlit
Hvað segja Rússar um
Bandaríkjaför Tengs?
Þeir reyna aö ræða hana I léttum tón
Stjórnarráð Islands
75 ára
Stjórnarráð íslands á 75 ára afmæli i dag. Stofnun
þess er tengd einum mesta stjórnmálalegum at-
burði i sögu íslands. Allt of oft gera menn sér ekki
fulla grein fyrir þvi, hversu mikill áfangi það var i
sjálfstæðisbaráttu íslendinga, þegar stjórnin flutt-
ist inn i landið og ráðherra embætti var sett á fót i
Reykjavik-Næstum strax fylgdu i kjölfar þess marg-
háttaðar umbætur á flestum sviðum þjóðlifsins. Um
það vitnar lagasetningin á næstu árum á eftir. Ef til
vill hefur það þó reynzt mikilverðast, að Islending-
ar voru orðnir miklu betur undir það búnir en ella
að mæta þeim vandamálum, sem fylgdu fyrri
heimsstyrjöldinni, og þeir urðu að leysa af eigin
ramleik, án þess að geta treyst á aðstoð Dana. Sú
reynsla hafði leitt það i ljós, að íslendingar væru vel
færir um að fara einir með stjórnina. Þetta jók ekki
aðeins sjálfstraust þeirra sjálfra, heldur einnig álit
Dana á getu íslendinga til að ráða málum sinum, án
danskrar forsjár. Þess vegna var næsti áfangi, sem
stiginn var með sambandslagasamningunum 1918,
stórum auðveldari báðum aðilum en ella.
Stjórnarráð íslands er i dag stærri og fjölmennari
stofnun en það var fyrir 75 árum. Þar er um eðlilega
þróun að ræða. En vel mætti minnast þess á þessum
timamótum, að þrátt fyrir mikilvæga forustu þess,
sem nær til allra sviða þjóðlifsins, hefur vöxtur þess
orðið mun hægari, hvað starfsmannafjölda snertir,
en flestra annarra opinberra stofnana. Að vissu
leyti stafar þetta af þvi, að viða hefur myndazt
heppileg valddreifing sem hefur stuðlað að þvi að
valdið drægist ekki óeðlilega mikið i hendur stjórn-
arráðsins. í þessu sambandi má t.d. minna á þátt
Búnaðarfélags íslands og Fiskifélags íslands i
stjórnkerfinu. Þetta nær einnig til landlæknisem-
bættisins. Sennilega hefur það verið misráðið, þeg-
ar fræðslumálastjóraembættið var lagt niður
skyndilega og litt hugsað. Það er hollt fyrir þjóð-
félagið og hollt fyrir stjórnarráðið, að ekki dragist
þangað of mikið vald og of mikil verkefni, en það
hafi þó aðstöðu til að sinna þvi aðhaldi og eftirliti,
sem þvi ber að hafa.
Þegar litið er til baka yfir þann mikla þátt, sem
Stjórnarráð íslands hefur átt i þjóðarsögunni á
undangengnum 75 árum,verður ekki annað sagt, en
að hann sé þvi til sóma. Oft hefur það að visu eða
einstök ráðuneyti eða einstakir embættismenn þess
sætt gagnrýni, enda geta flest verk verið umdeilan-
leg. En það hefur tryggt vissan stöðugleika og sam-
hengi, þegar stjórnarskipti hafa verið tið, og em-
bættismenn þess hafa yfirleitt verið hinum pólitisku
stjórnendum velviljaðir og ráðhollir. Bak við veggi
þess, hefur mikilvægt starf verið unnið, sem al-
menningur er eðlilega ófróður um. Þess ber vissu-
lega að minnast og það ber að þakka á þessum
timamótum.
Það er ekki úr vegi i þessu sambandi að drepa að-
eins á húsnæðismál Stjórnarráðsins. Ef vel ætti að
vera, ætti stofnun eins og Stjórnarráðið að vera að
öllu leyti i eigin húsnæði. Jónas Jónsson stefndi að •
þessu, þegar hann átti frumkvæði að byggingu
Arnarhvols og tryggði land við Lækjargötu fyrir
Stjórnarráðshús. Bjarni Benediktsson hafði mikinn
áhuga á þvi máli, þó að ekkert yrði úr framkvæmd-
um. Áður hefur á meiriháttar afmæli stjórnarráðs-
ins verið gefið fyrirheit um byggingamál þess.
Hvernig væri að hefjast handa i tilefni af afmæli
þess nú? Þ-1*- |
UM ÞESSAR mundir beinist
athygli fjölmiöla um allan heim
ekki aö ööru meira en heimsókn
Tengs hins kinverska til Banda-
rikjanna. Þó mun þessari heim-
sókn hvergi veitt meiri athygli
en i Moskvu, en valdhafar þar
óttast, aö Bandarikjaför Tengs
geti leitt tiLsamvinnu Kina og
Bandarikjanna gegn Sovét-
rikjunum, þrátt fyrir yfirlýsing-
ar Carters forseta um hiö gagn-
stæöa. Rússneskir fjölmiðlar
hafa þó gripiö til þess ráös aö
halda ekki uppi höröum ádeilum
i sambandi viö feröalag Tengs,
heldur reyna aö ræða um þaö I
léttum tón. Nokkurt sýnishom
um þetta er grein eftir einn af
fréttaskýrendum APN, Vitaly
Korionov sem Timanum hefur
borizt i islenzkri þýöingu. Þykir
rétt aö birta hér nokkra kafla úr
henni.
1 upphafi greinarinnar segir,
aö mikiö óöagot hafi rikt i
Washington aö undanförnu.
Ræöuritarar hafi keppzt viö aö
semja hátiöleg ávörp og sögu-
legum staöreyndum hafi veriö
hagrætt til aö spilla ekki hátiö-
legheitunum. Siöan er vikiö aö
þvi, aö bandarisk borgarablöö
hafi fram til skamms tima birt
heldur ófagrar lýsingar frá
Kina. Siðan segir:
„En skyndilega breyttist allt
eins og töfrasprota heföi veriö
veifaö. Mondale, varaforseti
Bandarlkjanna staöhæföi þaö I
byrjun nýja ársins, aö nú væri
að koma dögun nýrra og hag-
stæöari tima en nokkru sinni
fyrr I sögu kinversk-banda-
riskra samskipta. Og Deng
Xiaoping sendi Bandarikjafor-
seta hjartanlegar kveöjur og
sagöi, aö hin nýju samskipti
Kina og Bandarikjanna væru
„byggö á langtima pólitiskum
og hernaöarlegum sjónar-
miöum”.
Meö tilliti til þessara sjónar-
miöa, þá kærarikin tvö sig ekki
um aö eyöa tima I „smámuni”
eins og Taiwan, heldur veita
hvort ööru hagstæöustu kjör
sem gilda 1 millirfkja-
viöskiptum.
Frá þvf hefur nú veriö skýrt i
Washington, aö mælikvaröi
Carters og reglur varöandi
mannréttindi giltu ekki fyrir
Kina.
Hvaö um milljónir fórnar-
lamba gerræöis maóista? Hvaö
um þær milljónir manna, sem
kúgaöar voru á tfmum
„menningarbyltingarinnar”?
Slikir „smámunir” skipta engu
máli nú i dag.
Bandarisk blöö eru full af
fyrirsögnum einsog „Kína hall-
ar sér aö Bandarikjunum” og
„Kina segir: Bandarikjamenn
komiö aftur!”
Hooverstofnunin, er fæst viö
striös-, byltingar- og friöar-
rannsóknir, hefur birt rann-
sóknarskýrslu um vænlegan
árangur af hagnýtingu banda-
riskra visinda við ræktun kin-
verskra soyjabauna.
Vissir aöilar á sviöi viöskipta-
lifsins eru einnig ákafir vegna
Teng og frú koma til Washington
vonarinnar um, aö i vændum
séu mjög blómleg kin-
versk-bandarisk verslunarviö-
skipti. The Wall Street Journal
telur, aö bandarisk fyrirtadci
geti búist viö mjög miklum
hagnaöi af slikum viöskiptum.
United States Steel, Kaiser,
Alcoa, Joy manufacturing og
fleiri bandariskir hringar, sem
keppa hver viö annan, hafa sent
menn til Kina i von um aö slá
keppinauta sína út I baráttunni
um kinverska markaöinn”.
KORIONOV heldur áfram að
rekja þetta og segir:
„Fikn bandarisku hringanna
hefur aukizt viö þaö, aö
Washington Post fullyrti ný-
veriö aö liklegt væri aö Kína
myndi f anda samvinnunnar viö
Bandarikin samþykkja skatta-
frumvarp.er tryggöi bandarísk-
um olíufyrirtækjum sömuskatt-
friöindi og þau njóta um heim
allan á kostnaö bandariskra
skattgreiöenda.
1 reynd eru bandarisk olfu-
fyrirtæki nú farin aö berjast um
aö fá bita af kinversku land-
grunnssneiöinniþarsem sögö er
oliuvon, þótt litil sé. Baráttan
hefur harðnaö eftir heimsókn
bandariska orkumálaráöherr-
ans, James Schlessinger til
Kina, en hann hét Kfnverjum
aöstoð viö eflingu olfuiönaðar
sins.
Fjandskapuri garö Sovétrikj-
annaer sá „aögöngumiöi” sem
kfnverskir leiötogar hyggjast
nota til þess aö tryggja sér aö-
gang aö samúö og stuöningi
hinna herskárri heimsvaldaafla
i Bandaríkjunum. Peking-
stjórnin bannfærir spennu-
slökunarstefnuna, sem Sovét-
rikin styðja eindregiö. Maóistar
reyna með öllum ráöum aö
sannfæra bandariska stjórn-
málamenn um, aö upptaka ná-
inna tengsla milli Bandarikj-
anna og Kina sé i þágu póli-
tiskra og hernaðarlegra hags-
muna bæði Bandarikjanna og
Kfna.
Þær hreinskilnu yfirlýsingar,
sem birtar voru i áheyrn hóps
bandariskra öldungadeildar-
þingmanna, sem nýlega eru
komnir úr heimsókn frá Kina,
segja sina sögu. Deng Ziaoping
hvatti löggjafana til þess aö efla
„hernaöarlega nærveru”
Bandarikjanna i Asiu og á
Kyrrahafi og að hjálpa til viö
endurvopnun Japans. Hann full-
vissaöi þá um, aö Kina „væri
reiöubúið til þess að kaupa
vopn, ef Bandarikin byöu, þau
fram”. öldungadeildarþing-
mennirnir voru snortnir af hinni
„nýju raunhyggju” Kina gagn-
vart Taiwanyer Deng lýsti þvi
yfir, aö hann væri ánægöur meö
þaö ef Taiwan fengi” svipaöa
stööu og Hong Kong og Macao”.
KORIONOV heldur þvi fram,
að kinverskir leiötogar ræöi
öðru visi i sinnhóp. Hann segir:
„Aö sjálfsögöu segja maóist-
ar allt annaö um Bandarikin i
„sinn hóp”. T.d. sagöi Huang
Húa, utanrikisráöherra Kina I
ræöu er hann hélt yfir fulltrúum
frá hernum og starfsliöi utan-
rikisráöuneytisins: „Hvaö sem
ööru liður, þá eru Bandariki.i
risaveldi... Pappírstlgrisdýriö
hefur jafnvel kjarnorkutennur.
Þess vegna,þótt þaö geti ekki
gleypt neinn lifandi, þá getur
þaö valdið ugg”.
Hvaö Bandarikjamenn
varöar, þá kalla þeir einnig
hlutina sinum réttu nöfnum,
þegar þeir ræöa sin á milli um
hinn nýfengna samstarfsaöila,
en engu aö siður bæta þeir við:
Þvi ekki aö nota Kína, ef þaö
býöur svo ákaft fram þjónustu
sína? Aætluninni má alltaf
breyta á einn eöa annan veg,
þegar allt kemur til alls”.
Grein sinni lýkur Korionov
meö þvi aö vitna til kinversks
spakmælis sem segir, aö erfitt
sé aö veiöa tvo ála, jafnvel meö
tveim höndum. Þetta eigi vissir
stjórnmálamenn, bæöi i Kina og
Bandarikjunum eftir aö reyna.
Teng Hsiao-ping
Þ.Þ.