Tíminn - 30.04.1975, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 30. april 1975.
TÍMINN
9
Þjóðleikhúsið:
SILFURTÚNGLIÐ
eftir Halldór Laxness
Tónlist: Jón Nordal
Leikmynd: Sigurjón
Jóhannsson
Lýsing: Magnús
Axelsson
Leikstjórn: Briet
Héðinsdóttir og
Sveinn Einarsson
Aðstoðarmaður leik-
stjóra: Jón Júliusson
Þjóðleikhúsið er 25 ára. — Frá
þvi að við mundum eftir okkur
hafði það staðið autt fullt að
draugum og myrkri, og maður
greikkaði sporið ósjálfrátt á sið-
kvöldum, ef maður átti leið yfir
stiginn, sem liggur milli þess og
Landsbókasafnsins. Ýmsar
hrollvekjandi sögur flögruðu
kringum húsið.
Næst fréttum við að húsið
væri orðið að herstöð. Brezki
herinn hafði lagt það undir sig,
og húsið hélt áfram að vera
dularfullt, og það hvarf hverja
nótt f ógnvekjandi rökkrinu i
Skuggahverfinu. •
Vígsla Þjóðleikhússins
Svo kom allt i einu vor. Við
höfðum eignazt þjóðleikhús, og
nú átti að vigja það, og enn
spunnust sögur.
Segja má að þá hafi rikt meiri
eftirvænting en nokkru sinnifyrr
og strákatorfan ræddi þetta hús
lengi. Nú var ekki talað um
drauga, heldur ýmislegt annað.
Þeir gátu kveikt plateld, látið
heil hús brenna á sviðinu, og
þeir gátu látið rigna og snjóa.
Um há sumarið gátu þeir látið
snjóa á leiksviðinu! Þetta voru
nefnd „fiff” i Vesturbænum.
Já, eitt vorkvöld átti að vigja
húsið. Fyrsta sýningin var fyrir
boðsgesti einvörðungu, og það
var enginn boðinn úr Verkó
nema hann Sigurður Guðnason,
sem sat á þingi.
Já, Siggi Guðna var sá eini, og
viðyrðumaðspyrjahann um öll
fiffin á morgun, og kvöldið lagð-
ist yfir með ljúfsárum trega og
regni. Þetta var liklega i fyrsta
skipti, sem við öfunduðum
einhvern af þvi að sitja á þingi.
Hann Siggi Guðna var mjög
lengi að ganga i vinnuna niður i
þing og heim aftur næstu dag-
ana, þvi menn þurftu að spyrja
um eitt og annað, hvernig farið
var að þvi að brenna hús inni i
Þjóðleikhúsinu og hvort það
hefði snjóað. Já, það brann og
það snjóaði.
Já, fólkið hafði áhuga á þessu
húsi, sem dregið hafði verið út
úr myrkrinu og hernáminu. Ég
held næstum að hver einasti
fslendingur hafi séð Nýársnótt-
ina þá, lika Fjalla-Eyvind,
tslandsklukkuna og Gullna hlið-
ið, þegar það kom.
óli og Lóa (Sigmundur örn Arn-
grimsson og Anna Kristin Arn-
grimsdóttir).
Leikmyndateiknari og leikstjórar: Sigurjón Jóhannsson, Briet Héðinsdóttir og Sveinn Einarsson.
SILFURTÚNGLIÐ
Á ÖÐRU KVERTÉLI
Helvitið i Þjóðleikhúsinu þótti
miklu betra en helvitið i Iðnó, og
sama var að segja um himna-
rikið, og eldurinn i Köbenhavn
þótti svakalegur.
Snjókoman var talin slöpp.
Nýtt Silfurtúngl annað
kvartél
Ég hef einhvern tima heyrt,
að maður gleymi aldrei fyrstu
leiksýningunni, sem hann sér á
sviði. Það er liklega rétt. Hún
stendur fyrir þér ljóslifandi,
þótt fölur skuggi gleymskunnar
hylji I köldum faðmi si'num öll
hin stykkin, sem þú hefur séð.
Um ísíendinga gegnir dálitið
öðru máli. Við, sem höfum aldur
til, munum ekki einasta fyrstu
sýninguna, heldur lika fyrstu
sýningar Þjóðleikhússins, — svo
mikill viðburður var opnum
hússins. Ekki bara eldinn, þeg-
ar húsin brunnu, snjókomuna og
allt það, heldur lika orðin og
leikendurna.
Silfurtúnglinu, á fyrsta
kvartéli árið 1954, vorum við
hinsvegar flest búin að gleyma.
Það var týnt, eins og leikfang i
brúðuhaug á barnaheimili.
Svo mikið man maður samt,
að ljóst er, að við höfum fengið
nýtt verk — endursamið verk
eftir að búið var að máta það á
þjóðina fyrir tveim áratugum.
Vikjum nú ögn að þvi.
Þegar Silfurtúnglið var sýnt
árið 1954, var litið á leikinn sem
innlegg i herstöðvamálin.
Þetta var pólitiskur leikur, þar
sem á táknrænan hátt var lýst
aðsteðjandi hættu, sem sifellt
vofir yfir smárikjum, sem láta
bjóða sér upp á striðsmarsa
stórveldanna. Það gefur auga
leið, að um minna mátti nú
muna en svona leik, til þess að
bókmenntafræðingar landsins
færu að sjá alls konar ofsjónir.
Það verður lika að segjast eins
og er, að á fyrsta kvartélinu var
leikurinn torskildari, en hann er
nú i hinni endurfluttu gerð, og
þvi auðveldara þá að taka
ofsjónir fram yfir staðreyndir,
til þess að segja almenningi til
vegar.
Fjallar um vinnu utan
heimilis
Silfurtúnglið fjallar i raun og
veru um mjög einfalda hluti.
Það fjallar einfaldlega um
vinnu utan heimilis. Um það,
hvort „hundhversdagsleg
manneskja er reiðubúin að láta
fara með sig á óvenjulegan
hátt” (99) og þann boðskap sem
segir: „Ef náttúran hefur gefið
manni eitthvað umfram aðra
menn, þá á maður það ekki
leingur sjálfur. Heimurinn á
það.” (43) Sá sem sett hefur
saman dálitla visu, dálitið lag,
hættir að vera manneskja og
verður að númeri. Tilboðin um
vinnu utan heimilis streyma
inn, og leikurinn snýst þá um að
velja og hafna.
Þetta er auðskilið mál. Allir
skilja þennan leik i nýju
kvartéli, og verðmætamat okk-
ar skýrist til muna. Hitt skiptir
almenning svo minna máli,
hvernig menningarfrömuðum
landsins gengur að reyra leikinn
niður i hina samnorrænu
spennitreyju, sem þeir hafa
flutt inn sér til viðurværis.
Orðinu ofaukið?
Um breytingarnar, sem gerð-
ar hafa verið á Silfurtúnglinu,
verður ekki fjallað hér að öðru
leyti en því, að nú nýtur það sín
langtum betur. I leikhústizku
nútlmans, þar sem handrit virð-
ast einkum talin til trafala og
snjall texti telst naumast skipta
öllu máli lengur við uppsetningu
leikhúsverka, þá sannast hið
öndverða og gagnstæða hér. Lif-
andi orð, málfar, sem i senn er
skáldlegt og einfalt lifir lifi sinu
I leiknum, og fylgir þér svo eftir
út úr leikhúsinu. Texti verksins
fýkur sem sé ekki af þér i fyrstu
vindrokunum utan við leikhúsið,
heldur fer með þér heim, og
þegar þú ert háttaður oni rúm
hjá konunni, leggst hann yfir
brjóst þitt og veldur þér vöku.
Gunnar Dal skáld sagðist
aldrei fljúga, þvi sálin kæmi
ekki yfir hafið fyrr en eftir tvo
daga, og hann gat ekki afborið
þessa sálarlausu daga, eftir að
flugvélin var lent hinum megin
við hafið.
Eitthvað þessu likt gerist á
öðru kvartéli Silfurtúnglsins, —
leikurinn heldur áfram, lengi
eftir að sýningunni lýkur og
byrjar kannski fyrst eftir að þú
gengur út i myrkrið og storminn
að lokinni sýningu.
Við óskum Halldóri Laxness
til hamingju með þennan leik.
Leikstjórn og leikendur
Vikjum svo að Þjóðleikhús-
inu.
Sviðsetningin — leikstjórnin
Isa (Ingunn Jensdóttir) og Mr. Peacock (Hóbert Arnfinnsson).
— var fagmannlega unnin og
hnitmiðuð. Hugsanlegt er þó að
„absúrd” uppsetning hefði
hentað betur. Sönglög passa
ekki endilega við kvæði, þótt
bragliðir fari saman i ljóði og
lagi. Ljóð og lag verða að fljúga
i svo til sömu hæð. Sama gildir
um leikaðferðir.
Ýmsir háleitir hlutir i skáld-
skap þessa verks njóta sin illa i
hversdagsleika og „raunveru-
leika” uppfærslunnar. Þó skal
það játað, að margt nýtur sin
vel i þessari hógværu túlkun
Þjóðleikhússins á verkinu, og
ýmsir leikarar ná sinu bezta,
svo sem LÖA (Anna Kristin
Arngrimsdóttir), FEILAN Ó.
FEILAN forstjóri (Erlingur
Gislason), og ISA saungmær
(Ingunn Jensdóttir).
LAUGI (Valur Gislason) var
skemmtilegur og „kiljanskur”
með hænsn sin og svani.
RÖRI (Guðmundur Magnús-
son) komst betur til skila en áð-
ur. Róri er hins vegar stilbragð,
fremur en persóna. Liking, sem
á einfaldan hátt gerir saman-
burð á morði og samningi um
söng.
Yfir leiknum er öryggi
(sýningunni sem heild), og
áhorfendur áttu allan timann i
önnum. Einna glæfralegast var
lokaatriðið, þar sem bókstaf-
lega mátti engu skeika, en
hófsöm túlkun i leik og leik-
stjórn skilaði þvi atriði með
prýði, og leikurinn fór með þér
heim út i myrkrið, sama myrk-
ur og gleypti Lóu og Róra, eftir
að búið var að drepa yndið.
Um aðra leikendur er það að
segja, að þeir gerðu flestir hlut-
verkum sinum góð skil. Má þar
nefna ÓLA (Sigmund örn Arn-
grimsson) og MR. PEACOCK
(Róbert Arnfinnsson).
Um hinn siðarnefnda er það
að segja, að það virðist svo sem
sama hvaða viðfangsefni
leihúsið fær honum, hann stend-
ur fyrir sinu — og vel það. Hitt
er svo annað mál, að það verk-
aði dálltiö'truflandi að sjá hann i
þessu hlutverki, eða alheims-
forst jórann, þvi Róbert lék OLA
i fyrri sýningu verksins i Þjóð-
leikhúsinu. Það rifjar of mikið
upp fyrir þeim er sáu fyrsta
kvartél leiksins og veikir stöðu
hans i verkinu.
Jónas Guðmundsson.
F"eilan ó. Feilan, forstjóri I Uni-
versal Consert Inc. (Erlingur
Gislason).