Tíminn - 26.04.1977, Qupperneq 8

8
Þriöjudagur 26. april 1977
/
Málskot til
lögréttu á að
vera einfaldara
í sniðum en
málskot tiL
Hæstaréttar.
-
Málskot til lögréttu
Reglur frumvarpsins um
málskot til lögréttu frá héraös-
dómi eru all ítarlegar, en bera
þó keim af þeim reglum, sem
gilda nú um málskot til Hæsta-
réttar. Ekki er þvi ástæöa til aö
rekja þær í einstökum atriöum,
heldur visast i þvi sambandi til
IV. og V. kafla frumvarpsins.
1 heild má segja, aö reglurnar
um málskot til lögréttu séu
hvorki eins formfastar né viöa-
miklar og reglurnar um mál-
skot til Hæstaréttar. Þannig er
t.d. gert ráö fyrir þvi, aö nýjum
málsástæöum og sönnunar-
gögnum megikoma aö fyrir lög-
réttu, þótt þau hafi ekki séö
dagsins ljós I héraöi. Búast
mætti viö þvl, aö a.m.k. af og til
yröuteknar munnlegar skýrslur
af aðilum vitnum og matsmönn
um á dómþingum lögréttu. Sllkt
hefur aftur á móti ekki tiökazt á
dómþingum Hæstaréttar, þótt
lög standi þvi i sjálfu sér ekki i
vegi. Þrátt fyrir þaö taka
hæstaréttardómarar afstööu til
þess I dómum sinum, hvort at-
vik máls teljist sönnuö, en þaö
mun nær einsdæmi, aö
áfrýjunardómstóll, sem ekki
tekursjálfurskýrslur af aöilum,
vitnum og matsmönnum, skeri
úr um þaö, hvort næg sönnun
hafi komið fram fyrir tilteknu
málsatviki.
I frumvarpinu er ekki krafizt
ágripsgeröa I jafnrikum mæli
og gert er i lögum um Hæsta-
rétt. Þaö er aðeins i þvi tilviki,
að dómsforseti telji mál torvelt
yfirlits, t.d. vegna skjalafjölda,
umfangs eða margbreytilegra
atvika, aö heimilt er aö leggja
fyrir málsaðila eöa umboös-
menn þeirra aö taka saman
dómságrip.
Þá er lagt til, aö dómsúr-
lausnir lögréttu veröi nokkru
einfaldari en úrlausnir Hæsta-
réttar, t.d. komi aöeins fram
niöurstaöa I úrskuröi, án þess aö
forsendur séu raktar.
Breytingar á
meðferð einka-
mála i héraði
Ekki veröur hjá þvi komizt aö
gera stuttlega grein fyrir frum-
varpi þvi til breytingar á lögum
um meðferö einkamála i héraöi,
sem lagt hefur veriö fyrir Al-
þingi samhliöa frumvarpinu til
lögréttulaga — svo nátengd eru
þessi tvö frumvörp. Rétt er þó
að taka það fram, aö hægt væri
að lögtaka fyrrnefnda frum-
varpið meö smávægilegum
breytingum, án þess aö lög-
réttufrumvarpiö yröi lögfest.
Breytingarfrumvarpiö á lög-
um um meðferö einkamála i
héraði gerir I fyrsta lagi ráö fyr-
ir þvi, aö sáttanefndir veröi
lagöar niður. Þvi er ekki aö
leyna, aö sáttanefndir gegna
oröiö þýöingarlitlu hlutverki I
réttarkerfinu. Sárafá mál eru
lögö til þeirra og i fæstum þeirra
nást sættir. Þá ber þess aö gæta,
að dómurum er ætlaö aö leita
sátta og hefur sá háttur gefið
góða raun. Aö dómi réttarfars-
nefndar þykir þvl einfaldast aö
fella ákvæöi einkamálalaganna
um sáttanefndir niöur, en fela
dómurum I þess staö aö leita
sátta.
í öðru lagi er lagt til, aö tekin
veröi ppp svonefndur aöalflutn-
ingur mála. Fyrirmynd þessa
nýmælis er sænsk, en I þessum
nýja hætti felst þaö einkum, aö
skriflegra gagna skal afla áöur
en teknar eru munnlegar
skýrslur af aöilum, vitnum og
matsmönnum. Þessar munn-
legu skýrslur eru aftur á móti
teknar allar i einu lagi og munn-
legur málflutningur fer svo
fram strax á eftir. Rök fyrir
þessu nýja fyrirkomulagi eru
tvenns konar: Annars vegar
ætti þetta aö stuöla aö mun
hraöari málsmeöferö. Og hins
vegarhlýturþað að vera nokkur
kostur, aö mál sé flutt og þaö
siðan dæmt I beinu framhaldi af
munnlegri skýrslutöku, þar eö
þau atriöi, er þar koma fram,
ættu þá aö vera dómara og lög-
mönnum enn I fersku minni.
t þriöja lagi gerir réttarfars-
nefnd aö tillögu sinni, aö I dóms-
úrskurðum um formsatriöi
o.þ.h. skuli aöeins greind niöur-
staöa án nokkurra forsendna.
Og sömuleiöis, aö dómar veröi
stórlega styttir frá þvi, sem nú
er, þannig aö þeir veröi eftir-
leiöis samdir meö aöila máls
eina i huga. Málsatvik, máls-
ástæöur og lagarök eru aöilum
yfirleitt kunn, en þaö hefur i för
með sér, aö hin eiginlega at-
vikalýsing I dómum félli niöur,
en eftir stæöi rökstuöningur
dómara fyrir niöurstööu sinni.
t fjóröa lagi gerir frumvarpiö
ráö fyrir þvi, aö nokkrir sér-
dómstólar, þ.á.m. sjó- og verzl-
unardómur og ýmsir fasteigna-
dómar, veröi lagöir niöur.
Flestir lögfræöingar eru and-
vigir sérdómstólum, nema gild
rök búi aö baki slikri skipan.
Astæöurnar eru margar, m.a.
sú, aö óvissa getur rikt um þaö
fyrir hvaða dómstól skuli leggja
tiltekiömál. Þá eru sérdómstól-
ar nær óhjákvæmilega skipaöir
fleiri dómurum en einum, hvort
sem um er aö ræöa hin stærri
eöa smærri mál. Þetta leiöir
aftur til þess, aö málsmeöferö
fyrir sérdómstólum dregst oft
og einatt á langinn.
Fleiri atriði mætti tina til, en
þess gefst þvi miöur ekki kostur
aö sinni. En öll atriði frum-
varpsins stefna aö þvi aö gera
dómskerfiö einfaldara og máls-
meöferö hraöari en tiökazt hef-
ur.
Kostirnir fleiri en gall-
arnir.
Engin dul skal dregin á þaö,
aö skiptar skoöanir eru um
ágæti þeirra frumvarpa, er gerö
hefur veriö grein fyrir að fram-
an. Flestir þeir, sem látiö hafa
álit sitt I Ijós, eru þó sammála
um þaö, aö frumvörpin stefni
bæöi I rétta átt, þótt e .t.v. mætti
breyta þeim I einstökum atriö-
um. Slikt er eölilegt, enda yröi
án efa seint hægt aö gera þau
svo úr garði, aö allir væru
ánægöir.
Sú gagnrýni hefur heyrzt, aö
kostnaöur aukizt til muna viö
lögtöku frumvarpsins til lög-
réttulaga. Þetta er eflaust rétt.
En þá ber aö Hta á þaö að dóm-
Hæstiréttur aö störfum.
stólarnir hafa, eins og sakir
standa, alls ekki undan. Sem
dæmi mætti nefna þá staöreynd,
aö málsaöilar I venjulegu einka-
máli þurfa aö biöa I eitt til eitt
og hálft ár frá þvi máli er stefnt
til Hæstaréttar og þar til dómur
gengur. Þetta er aö sjálfsögöu
ófært, ekki sizt i verðbólgu
þeirri, sem geisað hefur hér á
landi aö undanförnu. Og þess
sjást m.a.s. merki, aö löggjaf-
inn sjálfur, þ.e. Alþingi, sé far-
inn að vantreysta dómstólunum
til aö skera úr réttarágreiningi,
meö þvi aö fela stjórnvöldum
þaö hlutverk.
Með lögréttufrumvarpinu —
og reyndar frumvarpinu til
breytinga á einkamálalögunum
— er stefnt að þvi aö snúa þess-
ari þróun viö. Öliklegt er aftur á
móti, aö lagabreytingar einar
nægi til aö gera dómstólana
hæfari til aö sinna upphaflegu
hlutverki sinu, heldur veröur
jafnframt að koma til fjölgun
dómara og annarra starfs-
manna viö dómstólana, svo og
bættur aöbúnaður og tækjakost-
ur þeirra.
Frumvarpiö til lögréttulaga á
siöast en ekki sizt aö létta álagi
af Hæstarétti. Sem fyrr segir
tekur þaö drjúgan tima aö fá
mál leitt til lykta hjá þessum
æösta dómstóli landsins. Þvi er
þó ekki um aö kenna, aö hæsta-
réttardómarar sitji aögeröa-
lausir, öðru nær. Málafjöldinn
er einfaldlega oröinn svo mikill,
að ekki er hægt aö ætlast tií
þess, aö dómstóll á borö viö
Hæstarétt ráði með sæmilegu
móti viö allan þann fjölda. Þess
vegna ber brýna nauösyn til aö
létta álagi af réttinum og er
stofnun tveggja dómstóla i lik-
ingu viö lögréttur aö likindum
farsælasta lausnin á þeim
vanda. Meö tilkomu þeirra er
fyrst hægt aö búast viö þvi, aö
Hæstiréttur geti sinnt fyllilega
þvi hlutverki. sem æösta dóm-
stól landsins ber, þ.e. aö kveöa
eingöngu upp dóma I vanda-
sömustu og viöamestu dóms-
málum, sem upp spretta I þjóö-
féláginu.
SÍÐARI HLUTI
Frumvarp til
lögréttulaga
.
A að gera dómstólum
landsins kleift að sinna
hlutverki sínu, m.a. með
því að létta álagi af
Hæstarétti

Eiríkur Tómasson, aðstoðarmaður dómsmálaráðherra:
Sáttanefndir
verði lagðar
niður, enda
orðnar
þýðingarlitlar í
réttarkerfinu.
-
Fjölga verði
starfsliði við
dómstólana og
bæta aðbúnað
þeirra samfara
fyrirhuguðum
lagabreytingum
- J
Sjó- og verzl-
unardómur —
svo og nokkrir
fasteignadómar
— verði lagðir
niður til að ein-
falda dómskipan
-
Munnlegur
málflutningur
fari fram í
beinu
framhaldi af
munnlegri
skýrslutöku.