Tíminn - 06.07.1979, Blaðsíða 6

6
Föstudagur 6. júli 1979
r
v
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þor-
arinn Þórarinsson og Jón Sigurösson. Auglýsingastjóri:
Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur, fram-
kvæmdastjórn og auglýsingar Siðumúla 15. Simi 86300. —
Kvöldsimar blaóamanna: 86562, 86495. Eftir kl. 20.00:
86387. Verð ilausasölu kr. 180.00. Áskriftargjald kr. 3.500 á
mánuði. Blaðaprent

Léttvæg orð
Að undan förnu hefur fátt vakið meiri undrun
manna en kostuleg skrif Alþýðublaðsins um Hæsta-
rétt íslands. Þessi skrif eru að sjálfsögðu gersam-
lega úr lausu lofti gripin, allar staðhæfingar stað-
leysur og án nokkurs tilefnis. Er almenningi ráð-
gáta hvað veldur slikum undrum.
Það er oft sagt að réttvisin mali seint, en eins og
sannast hefur hérlendis malar réttvisin örugglega.
Reynsla Islendinga hefur verið sú, góðu heilli, að
dómstólarnir eru fyllsta trausts verðir. Þetta kom
ekki sist fram nú fyrir fáum árum þegar háværar
kröfur risu hér um flýtiréttarfar og óvandaðan
málatilbúnað.
Hæstiréttur íslands hefur allt frá upphafi lagt
þyngstu áherslu á vönduð og öguð vinnubrögð og
rækilega könnun allra þeirra gagna sem fram koma
og allra málsatvika. Alla tið hefur og verið lögð á
það áhersla að dóminn skipuðu frábærir lögmenn,
vammlausir og vandir að virðingu sinni. Fram á
þennan dag hefur þetta tekist.
Sannleikurinn er reyndar sá, að endanlegir úr-
skurðir Hæstaréttar á grundvelli rækilegrar könn-
unar gagna og atvika hafa verið það bjarg sem rétt-
visi og mannréttindi hafa hvilt á. Þannig má minna
á, að enda þótt rannsóknarnauðsyn hafi krafist
frelsisskerðingar einstaklinga um hrið hafa þeir
getað sótt skaðabætur til islenska réttarkerfisins að
málslyktum.
Nú á undan förnum árum hafa að ýmsu leyti
skapast nýjar og áður óþekktar aðstæður i dóms-
málum. Margir voru þeirrar skoðunar að réttar-
kerfið myndi ekki standast þessa erfiðleika, og að
sönnu naut það takmarkaðrar athygli fjárveitinga-
valdsins. Undir öflugri og réttsýnni forystu Ólafs
Jóhannessonar var hafið starf að margháttuðum
umbótum og framförum á þessu sviði, og þessi
framsókn i dómsmálum heldur enn áfram.
Fjárveitingar hafa verið auknar, mannafla hefur
verið fjölgað, nýir dómstólar verið stofnaðir og
nýrri skipan komið á málefni rannsóknarlögregl-
unnar, svo að dæmi séu nefnd.Sú gagngera megin-
breyting hefur einnig verið gerð, að komið hefur
verið á aðgreiningu rannsóknarvalds og dómsvalds,
þannig að dómendur fella úrskurð sinn á grundvelli
fram lagðra gagna en vinna ekki sjálfir að rannsókn
mála. Með þessu hefur verið stefnt að enn þá vand-
aðari vinnubrögðum, rækilegri undirbúningi og
þeirri innri gagnrýni sem réttarrikið hvilir á.
Hver sannsýnn maður sér við athugun reynslu og
röksemda, að aðför að Hæstarétti íslands er
hneykslanleg. Hver sannsýnn maður hlýtur og að
geta séð i hendi sér að alhæfðir hleypidómar um
lögmannastéttina i heild eru óforsvaranlegir. Og
sérhver maður sér umsvifalaust að freklegt gelt að
viðkunnum sæmdarmanni og virtum fræðimanni,
Ármanni Snævar, forseta Hæstaréttar, er bókstaf-
lega fyrir neðan allar hellur. Almenningur er furðu
sleginn yfir sliku tiltæki.
Sjálfsagt er ástæðulaust að ýfast þrátt fyrir þetta.
Orð þess manns, sem alræmdur er fyrir þekkingar-
leysi um dómsmál og skilningsleysi um réttvisi,
verða léttvæg talin.
JS
Erlent yfirlit
Sundrang republikana
getur hjálpaö Carter
Sameinast þeir að lokum um Ford?
Reagan, ConnaUy, uaker og Ford
ÞÓTT vegur Carters forseta
sé ekkimikillum þessar mundir
að mati bandariskra kjósenda
ef dæma má eftir skoðanakönn-
unum, er engan veginn vist, að
republikönum veitist auðvelt aö
sigra hann I forsetakosningun-
um næsta haust, ef hann verður
aftur i framboði fyrir demó-
krata. Þaö hefur ekki gerzt
síðan 1932, aö þjóökjörinn for-
seti félli i kosningum, en þá átti
heimskreppan þátt I þvi að
Hoover beið ósigur fyrir Roose-
velt. Oliumálin geta að visu
skapað visst kreppuástand i
Bandarikjunum.en þó vart I lik-
ingu við það sem var 1932. Tak-
ist Carter að komast sæmilega
frá þeim getur staða hans verið
orðin allt önnur og betri næsta
haust.
Annaö kemur hér einnig til
greina, en það er óeining
republikana um forsetaefnin.
Þegar hafa sjö menn beint eða
óbeint gefið kost á sér sem for-
setaefni,sem allir erutaldir geta
komið til greina og munu keppa
hart i prófkjörunum, að ótöldum
nokkrum öðrum, sem fyrirfram
þykja vonlausir um aö ná út-
nefningu. 1 hópi þessara sjö
manna er enginn,sem ber það
langt af hinum, að hann þyki
sjálfsagður. Baráttan milli
þeirra er þvi likleg til að veröa
löng og ströng.
Margir fréttaskýrendur telja
að Ford, sem var ekki kosinn
heldur tilnefndur sem forseti af
þinginu, hefði haft mikla mögu-
leika til að ná kosningu 1976, ef
ekki hefðu orðið jafn hörð átök
milli hans og Reagans í próf-
kjörunum. Þaö þykir einnig
ósennilegt, aö Nixon hefði náð
kosningu 1968, ef demókratar
heföu gengið samhentir til
kosninganna, en mikil óeining
reis I rööum þeirra I sambandi
viö prófkjörin.
Veröi það reyndin hjá repu-
blikönum nú, að þeir veröi mjög
ósammála um forsetaefnin og
skiptist I harðsnúnar fylkingar
um þau, getur þaö tryggt Carter
sigur í forsetakosningunum,
þrátt fyrir litlar vinsældir.
EINS OG ER virðist útilokað
að spá því hvert forsetaefni
republikana verður. Ronald
Reagan, fyrrum rikisstjóri I
Kaliforniu, hefur mest fylgi
samkvæmt skoöanakönnunum,
en þaö virðist fara minnkandi
sakir aldurs hans, enda er hann
kominn fast að sjötugu. Hann
hefur lika fengið skæðan keppi-
naut, sem keppir við hann um
hægra fylgið, þar sem er John
Connally, fyrrum ri"kisstjóri
fyrir demókrata I Texas.
Connally er ekki aðeins yngri
en Reagan, heldur enn meiri
ræðuskörungur og á ýmsan hátt
litrlkari persónuleiki. Hann var
i flokki demókrata, þegar hann
var rikisstjóri i Texas, og sat
sem gestur við hlið Kennedys
George Bush
forseta.þegar hann var myrtur.
Siðar gekk hann I flokk repu-
blikana og var fjármála-
ráöherra i stjórn Nixons. Hann
þótti reynastvel sem rikisstjóri
og fjármálaráðherra og getur
þvistátaðaf reynslu sinni. Hann
er mikill fylgjandi hins svo-
nefnda frjálsa markaöskerfis og
harðsnúinn andstæðingur
kommúnista. Orðrómur hefur
gengið um, aö hann muni reyna
að fá Alexander Haig sem vara-
forsetaefni sitt, ef hann hlýtur
útnefningu.
Þriöja forsetaefnið, sem sæk-
ist einkum eftir fylgi hægri
manna er Bob Dole öldunga-
deildarþingmaöur frá Kansas,
en hann var i' framboði 1976 sem
varaforsetaefni republikana.
Fjórði hægri maðurinn, sem
hefur gefið kost á sér sem for-
setaefni, er Phil Crane, sem á
sæti í fulltrúadeild Bandarikja-
þings fyrir kjördæmi i" Illinois.
AF ÞEIM mönnum, sem þeg-
ar hafa gefiðkost á sér til fram-
boðs fyrir republikana verður
helzt að telja John Anderson
heyra til frjálslyndari armi
þeirra, en hann á eins og Crane
sæti I fulltrúadeildinni fyrir
kjördæmi i Illinois. Þótt Ander-
son sé talinn mætur maður, en
það gildir um Crane einnig,
þykir hann ekki sigurvænlegur i
prófkjörunum. Þingmenn i full-
trúadeildinni hafa yfirleitt ekki
reynzt það.
Miklu meiri eru taldir mögu-
leikar Howards Baker, sem tal-
inn er standa heldur nær frjáls-
lyndari arminum en hinum
hægri. Baker er oröinn vel
þekktur. Hann nýtur verulegs
álits sem formaöur þingflokks
republikana í öldungadeildinni,
en sumir fréttaskýrendur segja
að hann muni tæpast þykja nógu
forsetalegur.
Oðru máli gegnir um George
Bush, sem hefur svipaða póli-
tiska stöðu og Baker, en þykir
svipmeiri persónuleiki. Hann
átti um skeið sæti I fulltrúa-
deildinni sem þingmaður fyrir
kjördæmi i Texas og þótti vel af
sér vikið, þegar hann náði
kosningu þar, þvl að hann er
noröurrikja-maður að uppruna.
Bush hefur gegnt ýmsum
ábyrgðarstörfum, m.a. verið
yfirmaður CIA og sendifulltrúi
Bandarikjanna i Peking. Hann
er eini yfirstjórnandi CIA, sem
hefur komiztklakklaust frá þvi.
Ýmsir fylgismennFords forseta
munu fylkja sér um hann.
Ford mun ekki taka þátt i
prófkjörunum, enhefur látiðorð
að þvi liggja, að verði mikil
sundrung á flokksþinginu, sem
endanlega velur frambjóðanda,
kunni hann að takast framboðiö
áhendur.efþingiðfer þessá leit
við hann. Ef til vill, veröur þaö
þrautalendingin.
Þ.Þ.