Fréttablaðið - 25.03.2007, Blaðsíða 11

Nú erum við aldeilis í klandri, hugsaði ég þar sem bátskænan
skoppaði á öldutoppunum og regn-
ið buldi á bátsverjum. Við vorum
stödd á Viktoríuvatni, ferðafélag-
ar frá Íslandi og Úganda, eftir við-
burðaríka heimsókn til Kalangala-
eyja. Á heimleiðinni hrepptum
við mikið þrumuveður sem gerði
þessa ánægjulegu heimsókn að
hinni mestu svaðilför. Ekki var
laust við að sjóveiki gerði vart
við sig og varð mér að orði að
starf utanríkisráðherra væri svo
sannarlega meira en fundasetur
og formlegar athafnir.
Að lokinni fyrstu heimsókn
minni til Afríku er margt sem
brennur á ferðalanginum. Í aðra
röndina er sárt að sjá þá neyð
sem víða ríkir í fátækustu lönd-
um heims, en í hina röndina fyllist
maður lotningu og virðingu fyrir
heimafólki, sem með sterkum
vilja og ótrúlegri lífsgleði reynir
að bæta líf sitt og barna sinna.
Það eftirminnilegasta við heim-
sóknina voru konurnar sem ég
hitti. Hvort sem þær voru ráð-
herrar, þingmenn eða konur að
berjast fyrir bættu lífi fyrir sig
og sína, fann ég að framtíð Afríku
býr í krafti kvennanna. Mér þótti
líka gaman að eftir því var tekið
að sendinefndin frá Íslandi var að-
eins skipuð konum og þetta varð
oft tilefni fjörugra umræðna um
stöðu kvenna almennt.
Stefnu ríkisstjórnarinnar um
aukningu framlaga til þróunar-
mála hefur verið fylgt eftir af
festu. Þróunarsamvinna er í dag
ein meginstoð utanríkisstefnu Ís-
lands. Á síðasta ári námu framlög
til málaflokksins 0,27% af verg-
um þjóðartekjum, samanborið
við 0,18% árið áður. Þetta er mikil
hækkun, sem þýðir að Ísland nálg-
ast það meðaltal sem önnur iðnríki
leggja til þróunarmála. En betur
má ef duga skal. Takmarkið er að
ná 0,35% markinu árið 2009 og að
mínu mati á ekki að staldra við þar,
heldur stefna áfram og uppfylla
markmið Sameinuðu þjóðanna um
að 0,7% þjóðartekna renni til þró-
unarsamvinnu. Því markmiði tel
ég raunhæft að ná árið 2015.
Nýverið lagði ég fram á Al-
þingi skýrslu um skipulag þróun-
arsamvinnu Íslands. Núverandi
fyrirkomulag hefur þjónað okkur
ágætlega í aldarfjórðung, en nýjar
leiðir og breyttar áherslur í al-
þjóðlegu þróunarstarfi kalla á að
við skoðum með gagnrýnum hætti
hvernig þessum málum verði best
háttað til framtíðar.
Utanríkisráðuneytið fer með
stefnumótun í þróunarsamvinnu
og Þróunarsamvinnustofnun Ís-
lands (ÞSSÍ) með yfirstjórn tví-
hliða verkefna í samstarfslöndum
Íslands. Báðir aðilar starfa með
frjálsum félagasamtökum og með
viðskiptalífinu og utanríkisráðu-
neytið fer með framkvæmd frið-
argæsluverkefna. ÞSSÍ er heim-
ilt að starfa með alþjóðastofnun-
um, en utanríkisráðuneytið hefur
fyrirsvar í málefnum þeirra.
Endurskoðunin leiddi því í ljós að
núverandi fyrirkomulag er flók-
ið og felur í sér verulega skörun
innan stjórnsýslunnar. Þegar horft
er til framtíðar þarf að forðast enn
frekari skörun og tvíverknað.
Á ferð minni til Úganda sá ég
hversu mikilvægt starf ÞSSÍ vinn-
ur þar í landi. Sú þekking á þró-
unarsamvinnu og málefnum þró-
unarlanda sem hefur byggst upp
innan stofnunarinnar er mjög dýr-
mæt og hana þarf að varðveita.
Það gerum við hins vegar ekki með
óbreyttu fyrirkomulagi,
þar sem starfsemi ÞSSÍ
er aðskilin störfum
utanríkisráðuneytisins.
Sú leið sem ég tel
skynsamlegasta fæli í
sér samruna ÞSSÍ og
utanríkisráðuneytisins.
Ennfremur yrði sett á
fót þróunarsamvinnu-
ráð, sem í sætu fulltrú-
ar Alþingis, félagasam-
taka, viðskiptalífs og
fræðistofnana. Þróun-
arsamvinnuráðið yrði ráðgjafar-
vettvangur fagaðila um stefnu og
áherslur í þróunarmálum, en svip-
að fyrirkomulag er algengt í ná-
grannalöndunum.
Með þessu fyrirkomulagi
fengist heildarsýn á
þróunarsamvinnu Ís-
lands. Veruleg sam-
legðaráhrif myndu
nást, m.a. hvað varð-
ar mannauðsstjórn og
fjársýslu. Auðveld-
ara yrði að framfylgja
áherslum Íslands vegna
alþjóðlegra skuldbind-
inga og sú þekking og
mannauður sem hefur
skapast á þróunarmál-
um myndi samnýtast
til heildstæðrar umfjöllunar um
málaflokkinn.
Jafnframt myndi breytt fyrir-
komulag einfalda samstarf stjórn-
valda við frjáls félagasamtök sem
verða sífellt virkari þátttakendur
á sviði þróunarsamvinnu og neyð-
ar- og mannúðaraðstoðar. Síðast,
en ekki síst, er ég þeirrar skoðun-
ar að mörg tækifæri felist í sam-
starfi við viðskiptalífið. Þörf þró-
unarlandanna fyrir fjárfestingu
og tækniþekkingu er mikil og við
eigum að virkja útrásarvilja og
nýsköpun íslensks viðskiptalífs
þróunarlöndunum til hagsbóta.
Á sama tíma vil ég efla at-
beina Alþingis enn frekar og um-
fjöllun þess um þróunarmál. Til
dæmis hefur borið á því að þró-
unarmál falli í skuggann af um-
deildari utanríkismálum þegar
reglubundnar skýrslur utanrík-
isráðherra eru ræddar á Alþingi.
Þessu þarf að breyta, t.d. með
auknu samráði við utanríkismála-
nefnd og að þróunarsamvinnan
verði rædd sérstaklega í þingsöl-
um a.m.k. einu sinni á ári.
Nú er skammt til þingkosninga.
Það kemur því í hlut nýrrar ríkis-
stjórnar og þings að taka endan-
lega afstöðu til þeirrar niðurstöðu
sem skýrslan geymir. Skýrslan
er innlegg í umræðu sem mikil-
vægt er að fari fram og leiði til
farsællar niðurstöðu sem sátt geti
ríkt um. Málefnið er svo sannar-
lega mikilvægt og fagleg sjónar-
mið eiga að ráða ferðinni. Skýrsl-
una má nálgast á vefsetri utanrík-
isráðuneytisins, þar sem einnig er
hægt að koma á framfæri ábend-
ingum og skoðunum um málefnið.
Höfundur er utanríkisráðherra.
Stuðningur Íslands er mikils metinn
Það eftirminnilegasta við
heimsóknina var konurnar
sem ég hitti. Hvort sem þær
voru ráðherrar, þingmenn eða
konur að berjast fyrir bættu
lífi fyrir sig og sína, fann ég
að framtíð Afríku býr í krafti
kvennanna.