Tíminn - 11.08.1979, Blaðsíða 5

Laugardagur 11. ágúst 1979
5
Mistök mistakanna að halda ekki áfram við Kröflu:
Aframhaldandí boranir hagkvæm-
asti valkosturinn til orkuöflunar
fram til aldamóta
segir Gunnar Ingi Gunnarsson staðartæknifræðingur
Kröfluvirkjunar meðal annars í þessu Kröfluyfirliti
KRÖFLUVIRKJUN.
í eftirfarandi saman-
tekt vil ég reyna að
draga fram þau atriði,
sem ég tel máli skipta
Stöövarhúsin viö Kröflu.
við umræður um Kröflu-
virkjun.
Fyrst verður vikið að
ýmsum fram-
kvæmda— og rekstrar-
málum, þá um gagnrýni
og umbrotamál. Siðan
um raforkuflutning eftir
Byggðalinu, orkuspá,
oliusparnað og áætlanir.
Framkvæmda-og
rekstrarmál.
Rikisstjórnin ákvaö á sinum
tima byggingu Kröfluvirlqunar
og fól þaö Kröflunefnd og Orku-
stofnun, auk þess sem Rarik sá
um lagningu háspennulinunnar til
Akureyrar. Að minu mati var
þessi ákvörðun röng og hefði átt
aö fela einum aöila stjórnun
framkvæmda á svæðinu. Þarna
voru tveir aöilar aö byggja orku-
ver, annar stöövarhús og vél-
búnaö oghinn gufuveitu og
borholur, sitt I hvoru lagi þó þetta
séu óaðskiljanlegir hlutir I gufu-
orkuveri.
Enda kom þaö á daginn aö
Kröflunefnd gat staöiö nokkurn
veginn viðsina áætlun, enda fékk
hún þaö fjármagn, sem hún taldi
sig þurfa, en Orkustofnun gat
ekki staöiö viö sina áætlun m.a.
vegna þess aö strax áriö 1975
fékk hún ekki nema hluta af þvi
fjármagni sem hún taldi sig
þurfa. Af þessu má sjá aö strax
frá upphafi var gufuöflunarmál-
um ekki sinnt sem skyldi.
Ariö 1974 voru boraðar tvær
rannsóknarholur (þ.e. holur 1 og
2) viö Kröflu og áriö 1976 voru
boraöar holur nr. 3, 4 og 5, en á-
ætlun OS geröi ráö fyrir fimm
holum þaö ár.
Siöan geröist þaöáriö 1976 aö
vegna hættu á orkuskorti á
Noröurlandi, aö þá eru sendir I
Kröflu tveir stærstu borar lands
ins, reyndar þegar áliöiö var
sumars, m.a. vegna þess aö Jöt-
unn taföist i Eyjafiröi. Boraðar
vorusex holur i einni lotu og má
segja að i of mikiö hafi veriö
ráöist á skömmum tfma.
Ljóst er aö meö slikum fram-
kvæmdahraöa á borunum er ekki
hægt aö nýta reynslu og upp-
lýsingar frá borholu til borholu,
eöa frá svæöi til svæöis, þvi varö
árangur borana minni en skyldi.
Um áramótin 1976—77 var búiö
aö bora niu vinnsluholur á svæö-
inu, auk rannsóknarholanna
tveggja.
Holur nr. 6,7, 9 og 11 hafa verið
notaöar til raforkuvinnslu, auk
svo seinna holu 12, en ekki hefur
alla vega ennþá veriö hægt aö
nýta holur nr. 3, 4,5, 8 og 10, m.a.
vegna eftirtalinna atriða:
Hola nr. 3.
Gat kom á fóöringu á 70 m dýpi
og var holan kæfö og fyllt meö
möl.Talið er mögulegt aö gera
viö holuna.
Hola nr. 4.
Breyttist i „sjálfskaparviti”.
Taliö er aö ástæöur hafi veriö
lélegur tækjabúnaöur, óstööug
vatnsdæling aö bor og ranglega
brugöist viö.
Hola nr. 5.
Vegna atburöanna viö holu 4
var ekki hætt á þaö aö bora nr.
5 I fulla dýpt, fyrr en nýir
öryggislokar væru komnir.
Þegar svo átti aö dýpka holuna
næsta ár var kominn sveigur á
fóðurrör, þannig aö borstangir
komust ekki niöur. Holan er nú
notuö til aö mæla vatnsborös-
stööúna I jöröinni og gæti gefiö
nytsamlegar upplýsingar um
þaö.
Hola nr. 8.
Er hrein efri kerfis hola og þvi
of köld til nýtingar. Holan er
nýtanleg til ýmiss konar
mælinga, auk þess sem hún
gæti veriö gagnleg sem vatns-
gjafi vegna borframkvæmda.
Hola nr. 10.
Útfellingar viröastloka holunni
á skömmum tima en hún er
tveggja kerfis hola.
Þetta er I raun eina holan þar
sem ekki einhver augljós atriöi
koma I veg fyrir aö hún sé not-
hæf. Allar aörar holur hafa
si'nar „eölilegu'orsakir.
Út frá áöursögöu getur hver og
einn metiö borárangur viö Kröflu.
Ég tel aö skýringa sé aö leita m .a.
Imiklum framkvæmdahraöa áriö
1976.
Þá er þaö viöurkennt að háhita-
svæöi geta veriö mjög frábrugöin
hvert ööru og má segja aö ekkert
svæöi á íslandi (etv. I öllum
heiminum) sé eins og Kröflu-
svæöiö meö sin tvö kerfi, mikla
dýpt og mikinn hita. Þetta vissu
menn ekki um fýrir og vegna
mikils framkvæmdahraöa nýttist
ekki reynslan.
Hins vegar eru menn inni á
þessu nú og þvi meö miklu meiri
þekkingu til áframhaldandi bor-
ana.
Ég tel að eölilegur borfram-
kvæmdahraöi sé 3—4 holur á ári,
en þaö fer einnig saman með
hæfilegri sumarnýtingueins bors.
öllum má vera þaö ljóst aö gufa
fæst ekki án borana og þótt yfir-
borösrannsóknir séu mikilvasgur
þáttur I jaröhitaleit, þá breyta
þær engu um staðsetningu næstu
tveggja borhola, sem viö töldum
aö bora ætti nú i haust. Þvi er ekki
hægt aö fresta borframkvæmdum
á þeirri forsendu.
A hverju einasta hausti hafa
verið gerðar áætlanir fyrir fram-
kvæmdir næsta árs og lagöar fyr-
ir rikisstjórnina til ákvöröunar.
Fáar ákvaröanir hafa komiö og
flestar þegar langt er liöiö á sum-
ar.
Frá árinu 1976 hefur þvi ekkert
markvisst veriö unniö viö gufu-
öflun fyrir virkjunina og engin
langtimastefna veriö mörkuö.
„Krafla” er eitthvaö sem allir
vilja tala um en enginn bera
ábyrgö á.
Reksturinn 1978 varö mögu-
legur eftir aöhægt var aö herja út
dýpkun á holu nr. 9 og reksturinn
1979varö mögulegur eftir borun á
holu nr. 12, eftir viögerö á holu
11.
1 bæöi skiptin, þ.e. árin ’78 og
’79 eru þaö siöbúnar ákvaröanir
áranna á undan sem bjarga 6—8
MW rekstri hálft áriö ’78 og óvfet
hvaö lengi núna.
Meö slikum hringlandahætti og
ákvaröanaleysi tel ég aö eigi ekki
aö stjórna fyrirtæki og meö
þessum vinnubrögöum beri rlkis-
stjórnin alla ábyrgð á hvernig
málum er nú komiö viö Kröflu-
virkiun.
Gagnrýni.
Ýmsir menn hafa gagnrýnt
ýmislegt eöa allt varöandi
Kröfluvirkjun. Gagnrýni á fullan
rétt á sér, sé hún sett fram á
skipulegan rökstuddan hátt. Þaö
vill oft vanta aö svo sé og sumir
eru bara á móti.
Þannig viröist þaö t.d. vera
meö þær tvær holur sem bora átti
i haust. Ég hef aldrei fengiö þaö
fram, af hverju hætt var viö þær
og þætti gaman aö fá svar viö þvi.
Var þaö etv. vegna þess aö f jár-
lög rikisins voru aö fara úr bönd-
unum? Eöa er þaö eitthvert
gamalt mein frá þvi aö Kröfhi-
nefnd sá um byggingu stöövar-
húss? Og hvað geröi hún svona
vitlaust þá? Ekki sá hún um bor-
framkvæmdir.
Eöa er þaö núverandi yfirstjórn
(Rarik), sem er ómöguleg, og
gildirþaöþá einungisi mále&ium
Kröfluvirkjunar?
Nei, ég tel aö þó þaö hafi ein-
hver vandamálveriöá timum KN
og OSséuþau úrsögunni núna og
þau vandamál eru léttvæg miöaö
viö vandamáliö sem skapast af
stefnu—og ákvaröanaleysi rikis-
stjórnarinnar.
Umbrotamál.
lbeinu framhaldi af áöursögöu,
koma umræðurnar um jaröum-
brotin viö Leirhnjúk. Þar er um
færri áþreifanlegar stæröir aö
ræöa og þvi' er mönnum fr jálsara
„aö hafa bara skoöun”.
Eftirfarandi atriöi ættu menn
þó aö hafa i huga er þeir hindra
frekari gufuöflunarframkvæmdir
viö Kröfluvirkjun á slikum for-
sendum:
a) Háhitasvæöi eru flest i eöii
sinu virk svæöi.
b) Gufuafisstöövar eru þvi ein-
ungis staösettar á virkum svæö-
um.
c) Engar áþreifanlegar sann-
anir eru fyrir þvi aö mannvirki
viö Kröfluvirkjun hafi skemmst i
undangengnum umbrotum.
d) Málefni og umræöur um
Kröfluvirkjun hafa oftast veriö
rædd, meö hálfan hugann upptek-
inn af þvi aö hér sé allt aö fera
undir hraun, enda hafa fjölmiölar
og ýmsir gert i þvi aö halda um-
brotaumræðum á lofti.
e) Bjarnarflag er sýnilega
meira umbrotasvæöi en Leirbotn-
ar en þar hefur veriö boruö ný
hola i sumar auk þess sem tvær
holur hafa veriö hreinsaöar. Þá
var gefið vilyröi fyrir borun ann-
arrar holu I haust úr oliusparnaö-
arpakkanum. (Er þaö annars
oliusparnaöur aö bora eftir gufu
fyrir Kisiliöjuna?)
Varöandi öll þessi umbrotamál
er gott aö vera vitur eftir á og
geta sagt: „Sjáiö þiö, sagöi ég
ekki.” Enda höfum viö hér á
svæöinu heyrt allar hugsanlegar
útgáfuraf jaröumbrotum: Hraun
getur flætt neöanjaröar frá Leir-
hnjúk noröur 1 Gjástykki, suöur i
Bjarnarflagogetv. lengra. Hraun
getur komiö upp hvar sem er allt
frá sunnan viö Hverfjall og norö-
ur I öxarfjörö og fyllt alla dali og
gil. Þaö getur komiö sprengigos
og fimm metra öskulag falliö á
stuttum tima, einhvern timann
einhvers staöar. Sem sagt, þaö er
nánast ekkert sem getur ekki
gerst og má meö sanni segja aö
sumir hafi baktryggt sig vel.
Þrjár stofnanir hafa meöhönd-
um ýmis konar rannsóknir á
þessu sviöi. Rannsóknirnar eru
fyrst og fremst visindalegs eölis
og kærkomiö tækifæri fyrir jarö-
visindamenn. Þaö eina hagnýta,
og þaö ber aö viröa, sem komiö
hefur út úr þessu fyrir hinn al-
menna borgara, Kisiliöjuna og
Kröfluvirkjun, er aö hægt er aö
segja meö nokkurri nákvæmni
hvenær næstu umbrot veröa. Hef-
ur þaöekki siöur gildi fyrir fólkiö
i Mývatnssveit og Kisiliöjuna, en
fyrir Kröfluvirkjun.
Auövitaö er þaö Ijóst aö hafa
veröur þessi umbrot i huga viö
mat á stööu mála I sveitinni en
ekkertnýtt er fram komiö nú sem
útiloka ætti frekari boranir.
Flutningur eftir
Byggðalinu.
Byggöalinan frá Grundartanga
noröur og austur aö Hryggstekk
er nú 523 km löng. Orka er tekin
útá fimm stöðum þ.e. Brennimel,
Vatnshömrum, Laxárvatni, Ak-
ureyri og Hryggstekk.
Flutningsgeta linunnar er
töluvert háö þvi aö launaflsflæöiö
geti veriö sem réttast. Einnig er
spennustýring linunnar nauösyn-
leg til aö tryggja viöunandi
rdcstrarástand.
Kröfluvirkjun er mjög vel staö-
sett I kerfinu varöandi þessi at-
riöi, og eru allir sérfræöingar um
linurekstur sammála um þaö aö
rdcstur Byggöalfnunnar sé allur
miklu auöveldari meö Kröflu-
virkjun i gangi.
Rarik hefur, fyrir ekki mjög
löngu siöan gert áætlun um þaö,
aö veröi ekki hægt að reikna meö
Kröfluvirkjun i gangi, þurfi aö
reisa á næstu tveimur árum um-
fangsmikil þéttivirki á Akureyri
og I Hryggstekk, sem á verölagi
næsta árs kosta 2,3 milljarða.
Væri rekstur Kröfluvirkjunar
tryggöur þarf aö visu á næstu ár-
um aö setja upp þéttivirki, en þau
gætu veriö mun einfaldari og ó-
dýrari.
Varöandi orkuflutning má þaö
lika ljóst vera aö kostnaöur viö
hann getur veriö töluveröur. Eftir
aö Byggöalinan hefur nú veriö i
rekstri um nokkurn tima, ættu
raunverulegar tölur um töpin aö
liggja fyrir hjá Rarik. T.d. hvað
fór mikil orka, yfirákveöiö tima-
bil, noröur frá Vatnshömrum og
hvaö kom mikið inn á Laxárvatni
á sama tfma? Hvaö er t.d. meðal-
talskostnaöur yfir ákveöiö tima-
bil, noröur frá Vatnshömrum og
hvaö kom mikiö inn á Laxárvatni
á sama tima? Hvaö er t.d. meöal-
talskostnaöur yfir ákveöiö tima-
bil, aö flytja 1 MW frá Geithálsi
og aö Hryggstekk?
Orkuspá og
oliusparnaður
Samkvæmt orkuspá orkuspá-
nefndar (spá A) vantar um 143
Gwst. áriö 1980 og 275 Gwst 1981.
Hér er gert ráö fyrir aö vél 1 i
Hrauneyjarfossi komi inn um
áramót 1981-82, Vestfiröir tengist
kerfinu I byrjun árs 1980 og aö
Kröfluvirkjun sé ekki i gangi.
Ef gert er nú ráö fyrir þvi aö
hægt væri aö framleiöa þessa
orku meö oli'u mundi þaö kosta á
verölagi 1980:
143 Gwst x 50 kr/kwst x 1,35 =
9.652 milljaröa 1980
275 Gwst x 50 kr/kwst x 1,35 =
18.562 milljaröa 1981
(Ath. 1 Gwst = 1 . 10.6 kwst.)
Ef fariö væri eftir áætlun um
boranir viö Kröflu, þ.e. 2 holur
1979, 3 holur 1980 og 4 holur 1981
gæti framleiöslugeta Kröfluvirkj-
unar oröiö 60 Gwst 1980 og 100
Gwst. 1981.
Nú er orkuskorturinn nær ein-
göngu yfir vetrartimann, segj-
um 6 mán. og á þvi t&nabili kem-
ur framleiösla Kröfluvirkjunar
beint fram sem oliusparnaöur:
Fyrir 1980:
30 Gwst. x 50 kr/kwst. x 1,35 =
2.025 Mkr.
Fyrir 1981:
50 Gwst. x 50 kr/kwst. x 1,35 =
3.375 Mrk.
reiknað á verölagi næsta árs.
A svipaöan hátt má reikna út aö
Framhald á bls 19