Tíminn - 11.01.1980, Blaðsíða 7

Föstudagurinn 11. janúar 1980
UMili
7
Hvenær endar
tuttugasta öldin?
Magnús
Sveinsson frá
Hvítsstöðum:
Ég býst vi6, a6 mörgum
finnist þessi spurning nokkuö
barnaleg. Fræösla i stæröfræöi-
legum hugtökum á aö vera þaö
mikil nú til dags, aö enginn geti
veriö i vafa um þetta. A siöustu
árum hefur miklu fé veriö variö
til fræöslumála. Tölur og mengi
hafa menn i hávegum, og svo
mikil áhersla er lögö á slika
fræöslu, aö sjálfsagt þykir, aö
börn innan viö tiu ára aldur
hefji nám i þessari reiknings-
list.
Nú vil ég alls ekki gera litiö úr
þessum fræöum. Þessi
reikningslist er nauösynleg
þeim, sem stunda framhalds-
nám i tölvisindum.
Þegar ég var barn aö aldri
laust fyrir 1920, þótti sjálfsagt,
aö allir kynnu litlu og stóru
margföldunartöfluna. Þá áttu
flest börn aö vita, aö talan 1 meö
sex núllum aftan viö (1 000 000)
var milljón, og aö talan 1 meö
tólf núllum aftan viö (1 000 000
000 000) var billjón. Þá var oröiö
milljaröur, talan 1 meö niu núll
aftan viö (1 000 000 000) óþekkt I
islensku máli, en þótti nauösyn-
legt, þegar tslendingar fóru aö
nálgast heimsmet i veröbólgu.
Ég minnist á þetta vegna
þess, aö ég hef oft oröiö var viö
þaö, að menn ruglast á þessum
tölfræöiheitum i ræöu og riti,
tala um billjón, þegar um þús-
und milljónir er aö ræöa, senni-
lega amerisk áhrif. Þá virðast
menn oft harla ófróöir, þegar
talaö er um megavött (þaö er
milljón vött)) — átta sig ekki á
þvi, hvaö oröiö merkir.
En sleppum þessu og snúum
okkur aö spurningunni: Hvenær
endar tuttugasta öldin? Raunar
er ekki komiö aö þvi. En menn
eru farnir aö tala um, aö áttundi
tugur þessarar aldar sé aö enda
um þessi áramót, þaö er á
gamlárskvöld 31. desember
1979. Þetta hefur komið fram I
blööum og ræöum manna.
Mundi til dæmis einhverjum,
sem les þetta, telja þaö góö skil,
ef hann lánaði manni tiu þús-
und, aö fá ekki nema niu þúsund
til baka? Tugur endar alltaf á
tölunni tiu og hundrað á tölunni
hundraö. Þetta vita menn.
Attundi tugur þessarar aldar
endar ekki fyrr en 31. desember
1980, og tuttugasta öldin ekki
fyrr en 31. desember áriö 2000
Þaö er einkennilegt, aö svona
hlutir skuli vefjast fyrir fólki.
Ég sá þaö nýlega i blaöi, aö
maöur, sem fæddur er 1. janúar
1900, telur sig fæddan i byrjun
þessarar aldar. Þaö, sem þó er
enn furöulegra er, aö menn,
sem vitað er, aö ekki eru meö
nein elliglöp, halda þvi blákalt
fram, aö nú sé áttundi áratug-
urinn að enda og aö nýr ára-
tugur byrji 1. janúar 1980.
Þeir, sem samið hafa bóka-
flokk „Aldirnar” eru þó á réttri
linu. Tuttugasta öldin byrjar
þar 1. janúar 1901.
Það liggur auövitaö i augum
uppi, aö eitt ár er eftir af átt-
unda tug þessarar aldar. Niundi
áratugurinn byrjar ekki fyrr en
1. janúar 1981, og siöasta ár ald-
arinnar er áriö 2000.
30. desember 1979
Magnús Sveinsson frá
Hvftsstööum.
Mannvinir
Vilhjálmur G. Skúlason: Undir
merki llfsins. Þættir úr sögu
lyfja- og læknisfræði.
Skuggsjá 1979.
240 bls.
Viö lestur þessarar bókar
kom mér oftsinnis I hug, hve
villandi auglýsingar geta verið:
ætli þaö séfjarrilagiaösegja að
þær séu eitthvert mesta böl
þeirra, sem bækur lesa, — og
þeir eru margir. Allan desem-
bermánuö dundu yfir landslýö-
inn auglýsingar um ágæti ým-
issa bóka, frá aöskiljanlegum
forlögum. Margar voru þessar
bækur þess viröi aö lesa þær,
Vilhjálmur G. Skúlason.
sumar ágætar, en ótrúlega
margarbölvaö rusl, hrein tima-
eyösla fyrir lesandann, hvaö þá
höfundinn.
Bók Vilhjálms G. Skúlasonar,
Undir merki lifsins, var ekki
auglýst ýkja mikið en engu aö
siöur er hér komin einhver
ágætasta bókin, sem út kom á
Islandi á þvi herrans ári 1979.
Þetta er saga af mannvinum,
sem böröust haröri og oft erfiöri
baráttu til þess aö öörum mætti
liöa betur. Saga af visinda-
mönnum, sem margir hverjir
störfuðu viö erfiö skilyrði, voru
misskildir af þeim, sem helst
heföu getaö stutt þá, en tókst þó
aövinnaafrek i þágu alls mann-
kyns.
Höfundur getur þess I inn-
gangi aö fram tilþessa hafilitiö
lesefni veriö fáanlegt á islensku
um þau sviö, sem þessi bók
fjallar um. Úr þvl vildi hann
bæta. Þessi ummæli lyfjafræði-
prófessorsins eru hverju oröi
sannari og aö minni hyggju
hefur honum tekist aö bæta úr
brýnasta skortinum á lesefni af
þessu tagi. Full þörf væri þó á
ööru riti um svipaö efni og af
nógu mun aö taka. Sannleikur-
inn er sá, aö saga visindanna
hefur aldrei veriö sögö á is-
lenska tungu nema i mjög ein-
földum og stuttum ritum ætluö-
um börnum.
1 upphafi bókarinnar rekur
höfundur I stuttu máli sögu lyf ja
og lækninga og skýrir frá þvi,
hvernig notkun frumstæöra
töfralyfja þróaöist smám sam-
an upp i hávisindalega lyf jagerö
nútimans. Siöan tekur hann aö
greina frá nokkrum helstu vis-
indamönnum á sviöi lyfja- og
læknisfræöi. Flestir munu
kannast viö franska visinda-
manninn Pasteur, en frá honum
er sagt á greinargóöan hátt.
Miklu færri munu kannast viö
menn á borö viö Paul Ehrlich,
fööur þeirrar greinar, sem al-
mennt kallast kemótherapia,
Gerhard Domagk, fööur súlfa-
lyfjanna, og ekki mun á allra
vitoröi saganafþví, hvernig eöa
hverjir urðu til þess aö vinna
bug á malariu. Frá öllu þessu er
sagt I bókinni, en þó þóttu mér
tvær greinar, eöa kaflar, bestar.
Þar er fyrst aö nefna frásögnina
S.A. Waksman, en hann fann
lyfiö streptómycin, sem hefur
læknaö milljónir af berklum og
varö fremur ööru til þess aö
sigra hvita dauöann. Hin grein-
in er um Alexander Fleming og
Oxfordvlsindamennina, sem
fundu upp penicilliniö. öll
baráttusaga þessara visinda-
manna er einstök, en þó á marg-
anhátt dæmigerð fyrir þaö þol
og þá þrautseigju, sem frum-
herjar visindanna þurfa aö
hafa til aö bera I heimi, þar sem
allir vilja njóta ávaxtanna af
starfi þeirra, en fáir eru reiöu-
búnir aö styöja þá fyrr en
árangurerkominn i ljós. Og svo
mun sjálfsagt veröa á meöan sú
hugsun, sem stjórnar auglýs-
ingaflóöinu á jólaföstunni,
gróöahugsjónin, ræöur rikjum.
Eöa hversumarga visindamenn
mætti styöja til starfs fyrir þaö
fé, sem variö er i óþarfar aug-
lýsingar þennan eina mánuö?
Höfundi ber þakkir fyrir þarft
og vel unniö verk. Skuggsjá
gefur bókina út og er allur
frágangur hennar til sóma og
ágætprýöiaö teikningum Eiriks
Smith.
Jón Þ. Þór.
Pryor og Pauk í
Austurbæjarbíói
FRI — Gwenneth Pryor pianó-
leikari og György Pauk fiöluleik-
ari munu leika á sjöttu tónleikum
tónlistarfélagsins á þessu starfs-
ári en þeir verða haldnir i Austur-
bæjarbiói og byrja kl. 2.30.
A efnisskránni er sónasta fyrir
fiðlu ng pianó i E-dúr eftir Bach,
sónata op. 24 eftir Beethoven,
sónata eftir Schumann auk nokk-
urra fallegra laga eftir Kreisler
og Korsakov.
bókmenntir
F.FUJM TÍMANN1 | Styrkið Tímann
Sjálfboðaliðar hringi i sima 86300 eða 86538, Siðumúla 15 Reykjavik, á venjulegum skrif- stofutima. ^ Þeim sem senda vilja framlög til blaðsins er bent á að giró- seðlar fást í öllum pósthúsum, bönkum og sparisjóðum. Söfn- unarreikningurinn er hlaupa- reikningur nr. 1295 i SamvinniK bankanum. Fyllið út þennan seðil og sendið til Tímans i í pósthólf 370, Reykjavík x — í Ég undirritaður vil styrkja Timann með þvi að greiða i aukaáskrift ' □ heila n hálfa Ó mánuði Nafn
Hpimilisf
l’
Sími