Tíminn - 20.03.1980, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 20. mars 1980
7
Stríðið
bændum
Þaö er i sjálfu sér ekki neitt
viö þvi aö segja þó aö stjórn-
málablöö reyni aö afla sér fylgis
meö æsingaskrifum fyrir
grunnfærnasta og þröngsýnasta
fólkiö. Hitler sagöi aö áróöur
yröi aö miöa viö þá sem væru
flestir. Hins vegar er hver sú
þjóö illa kominn sem lætur leiö-
ast af slikum áróöri. í lýöfrjálsu
landi veröum viö þó aö þola að
hrörnandi flokkur leiti sér fylgis
meö rægimálum og æsingum
gegn vissum stéttum og hópum.
En rétt er manni að gera at-
hugasemdir við slikan málflutn-
ing.
Stefna Alþýðu-
blaðsins
Alþbl. hefur veriö hressilega
skrifaö undanfariö.Með þvi aö
fáir lesa það fá aöstandendur
þess ööru hvoru ini hjá Dag-
blaöinu. Helstu stefnumál
þeirra nú er aö gera hlut sveita-
fólks sem verstan. Reyna þeir
aö telja lesendum sinum trú um
aö bændur sitji yfir hlut þeirra
og „skattborgarar” séu pindir
og sárt leiknir vegna sveita-
fólks.
Svo langt gengur þessi sultar-
söngur ritstjórans aö þegar þvi
.er hreyft aö jafna nokkuö hit-
unarkostnað húsa meö milli-
færslu æpir hann um aukna
gjaldabyröi á þjóöina.
Hvað er þeim
metnaðarmál?
Hér vil ég segja litla dæmi-
sögu ef þaö mætti veröa til aö
hjálpa skilningi ritstjórans, svo
aö notað sé orðalag sem Helgi
Hálfdánarson haföi i barnalær-
dómi slnum. Hugsum okkur að
presturinn í Selárdal heföi sent
þrjá vinnumenn sina i kaupstaö
á Bildudal einhvern tima á öld-
inni sem leið. Þeir heföu átt aö
ganga heim og færa heimilinu
nokkurra björg. Þegar þeir eru
aö leggja af stað vill svo til aö
einn þeirra er með hundraö
punda byröi en hinir aðeins 20
pund hvor. Þá Ieggur kaupmað-
ur til aö þeir taki hvor um sig til
viðbótar 10 pund til aö létta dá-
litið þyngstu byröina.
Heföi Jón Baldvin Hannibals-
son veriö annar vinnumann-
anna meö létta pokann trúi ég
þvi ekki að hann heföi hrópaö:
Nú ætlar bölvaöur karlinn aö
bæta 20 punda bagga á Selár-
dalsheimilið. Þaö ofriki og ó-
jöfnuö skal aldrei þola.
Þvert á móti held ég, ef Jón
Baldvin er eitthvað likur þvi
fólki sem hann er kominn af, að
hann heföi sagt: Tíu pund er
skammarlega litiö. Ekki má
það minna vera en viö tökum sin
25 pundin hvor og er þó ekki
fenginn fullur jöfnuður.
Og þó er þaö staöreynd aö
Alþbl. hefur sagt aö rikisstjórn-
in ætli aö auka gjaldabyröi
þjóöarinnar um þá fjárhæö sem
fara á til aö jafna milli manna
hitunarkostnaöinn. Svo mjög er
þeim sem þar halda á penna
horfinn þegnskapur, samkennd
og drenglund. Eru þetta þá ein-
hverskonar umskiptingar?
Ógæfulegt er, ef þeir sem þessar
manndyggöir eru horfnar, fá aö
ráöa feröum og stefnu. Hvert er
þeirra metnaöarmál?
Ríkisvaldið
skammtar
bændum
Nú eru 45 ár slöan afuröa-
lög voru sett. Um þau var ein-
hver haröasta pólitisk barátta
sem um getur hér á landi. Hins
vegar hafa þau unniö sér þá viö-
urkenningu og vinsældir aö viö
grundvelli þeirra vill enginn
hrófla.
Slöan afuröasölulögin voru
sett hefur rlkisvaldiö haft hönd i
bagga um verðlag afuröanna.
Um þaö bil 10 árum siðar voru
sett lög um sexmannanefnd.
Slöan hafa kjör bænda verið á-
kveöin meö geröardómi. Lagt er
til grundvallar aö bændur beri
úr býtum likt og vinnandi
alþýöa yfirleitt. Þó ábyrgist
rikisvaldiö ekki fullt verö nema
fyrir takmarkaöa framleiðslu
umfram þaö sem selst innan
lands. Þvi hafa bændasamtökin
á seinni árum óskað eftir löggjöf
sem veitti þeim vald til aö
stjórna framleiöslunni.
Segja má aö bændur hafi
samning viö rikisvaldiö þannig
aö þeir séu I ákvæöisvinnu.
Verði þeir fyrir óhöppum eða
geri mistök bitnar þaö á þeim
sjálfum. Hafi þeir lag á aö ná
góöum árangri meö litlum til-
kostnaöi er þaö þeirra hagur.
Auki stéttin i heild framleiöni
sina er þaö ekki hennar hagur,
heldur neytenda, þvl aö ákvæö-
unum er þá breytt þannig aö
skila veröur meiri framleiöslu
fyrir hvert dagsverk. Hins
vegar eiga launakjör bænda aö
laga sig eftir þvi hvaö viö-
miöunarstéttirnar bera úr být-
um. Þannig hljóta almennar
kauphækkanir aö hækka af-
uröaveröið.
Á sveitafólk
rétt á orlofi?
Eitt af þvl sem nú er gert aö
ádeiluefni er sú hugmynd aö
rlkissjóöur beri kostnaö af þvi
aö bændur fái orlof eins og aörir
menn.
Svo segir i lögum aö allir sem
starfa i þjónustu annarra eigi
rétt á orlofi, tvo daga virka fyrir
hvern unninn mánuö og er þaö
lágmark. Auk þessa má geta
þess að starfsmaöur rikisins
skal halda fullum launum svo
lengi sem veikindadagar hans
veröa eigi fleiri en 90 á 12 mán-
uðum. Fyrir starfsmenn sem
veriö hafa I þjónustu rikisins I
10 ár lengist timabilið 1120 daga
og eftir 15 ára þjónustu I 180
daga. Þannig skilst mér aö sá
Halldór
Kristjánsson:

sem þjónaö hefur rikinu I 15 ár
geti haldiö fullu kaupi þó að
heilsa hans leyfi honum ekki að
vinna nema 74 daga á ári.
Allt hlýtur þetta að vera til
hliösjónar og viömiöunar i landi
jafnréttisins. Eigi bændur aö
hafa orlof og launakjör likt og
almennt er um vinnandi fólk
veröur aö gera ráö fyrir þvi i
kjarasamningi þeim sem rikið
gerir viö þá. Og þá er ekki nema
tvennt til: Annaöhvort verður
orlofsgreiöslan aö koma fram i
hækkuöu afuröaverði eöa rikiö
að annast hana og verður hún þá
I reynd aukin niöurgreiösla.
Hér þurfa menn þvl aö svara
spurningum:
A sveitafólk nokkurn rétt á or-
lofi?
Þeir sem svara því neitandi
þurfa einskis að spyrja framar
og engu aö svara. En hinir, þeir
sem lita á sveitafólk eins og
manneskjur og unna þvi orlofs,
verða aö hugsa lengra og svara
næstu spurningum.
A orlofskostnaöurinn aö
leggjast á afuröaveröiö? Eöa er
þaö hagkvæmt að rikissjóöur
taki þennan kostnaö á sig?
Hér verður engri þessara
spurninga svaraö.
Ávextir verð-
bólgunnar
Landbúnaöarvörur eru niöur-
greiddar víöa um heim svo aö
erfitt er aö finna eölilegt verö-
lag þeirra til viömiöunar. Nú
flytjum viö inn niöurgreitt
kjarnfóöur svo aö segja má meö
oröalagi Alþbl. aö efnahags-
bandalag Evrópu gefi okkur
fóöurvörur.
Þaö er oflangt mál til að ræöa
I þessari grein hverjir eigi sök á
verðbólgunni, en vandfundinn
mun þar sá syndlausi til aö
kasta fyrsta steininum á bænd-
ur hennar vegna, hversu hátt
sem hrópað er um þá kröfu aö
bændur skuli grýttir hennar
vegna. Það hefur þótt óhætt aö
semja um kaupgjald og fiskverð
svo hátt aö krónutölu aö allir
vissu aö engin leiö var aö standa
viö það ööru vlsi en aö minnka
krónurnar. Bitunum skal fjölg-
aö um 12 eöa 15% — en þeir
veröa bara minnkaöir aö sama
skapi. Meö gengissigi má lengi
bjarga útflutningnum i bili en
það veröur allt erfiöara meö
innlenda markaöinn. En þetta
er i stuttu máli sagan um erfiö-
leika landbúnaöar á tslandi.
Ekki öll sagan, en kjarni
hennar.
Hverjir lifa
á landbúnaði?
Annaö veröur aö nefna hér.
Enginn veit hve margir lifa á
landbúnaöi. Þó má fullyröa aö
tala bændafólksins sé mun
lægri en tala annarra sem þaö
framfærir. Allir hinir fá sitt
samkvæmt taxta. Vöntunin
bitnar öll á bændafólkinu.
Þaö er bagalegt aö ekki skuli
vera vitaö hversu margt fólk
missir atvinnu sina fyrir hverja
10 bændur sem hættu eöa vegna
þess samdráttar sem yröi I
framleiöslu viö þaö. Þjóöhags-
lega er þetta mjög þýöingar-
mikiö. Þaö er mjög aökallandi
aö einhver vitneskja liggi fyrir
um slíkt ef viö viljum vita hvaö
viö erum að gera.
Ábyrg stétt
ograunsæ
Segja má aö bændastéttin hafi
tekið á þessum málum meö á-
byrgö og raunsæi. Hún hefur
beðiö um löggjöf svo aö hafa
mætti nokkra stjórn á fram-
leiðslunni en veriö synjaö um
þaö. Hún er reiöubúin aö endur-
skoöa framleiöslumálin og leita
nýrra úrræöa ef henni væri veitt
tóm til þess. Þaö fæst vitanlega
ekki meö þvl aö gera verulegan
hluta bænda gjaldþrota. Sam-
fara þvi yröi alvarleg byggöa-
röskun og tilfinnanlegt atvinnu-
leysi. Slikt glapræöi væri áfall
fyrir þjóöina I heild. Við lítum á
þetta sem þjóömál sem ekki er
einkamál neinna, enda þótt
bændastéttin eigi mest i húfi.
Að brjóta
stéttina andlega
Alvarlegasta hliö þess á-
róöurs aö bændur séu ómagar,
byrði á þjóöinni, dragbitur á
hagvexti o.s. frv. er sú sem veit
aö sjálfsviröingu sveitafólksins.
Enginn veit hve mikil og viötæk
þau áhrif eru en vlst eru þau
alltof mikil. Svo miklum
árangri hafa þau náö i þvi aö
brjóta niöur siöferöilegan styrk
og sjálfsvirðingu bændastéttar-
innar. En þá fyrst munu þau öfl
sem fjandsamleg eru bænda-
stéttinni hrósa sigri er þeim
tekst aö lama hana meö þvi að
ræna hana trúnni á hlutverk sitt
og gildi. Þar er nú hættan mest.
Þetta er miklu alvarlegra en
fjárhagslegir öröugleikar i bili,
þó aö slæmir geti veriö.
Fylkjum oss I flokki þjóöa
fram aö lögum guös og
manns
kvaö Einar Benediktsson. Sam-
kvæmt þeim iögum ber
tslendingum aö nytja og vernda
land sitt. Stundum þarf aö
breyta til og taka að nokkru upp
nýja hætti við landnýtingu. Svo
er einmitt ástatt nú. Þaö tekur
sinn tima, en engum er þar bet-
ur treystandi en bændastéttinni
sjálfri.
Margs þarf búiö viö og margt
þarf aö gera. Hér verður ekki
fariö I meting milli stétta né
kalsyröum kastaö aö nokkrum
starfshópi. En bændastéttin má
ekki taDa trúnni á land sitt, hlut-
verk né þýðingu. Þó aö nú sé
nokkur veöraþytur i lofti á viss-
um slóöum skulum viö trúa þvi
aö auöna Islands sé sterkari en
glapræði skammsýnna hávaöa-
manna sem nota timabundna
erfiöleika til aö vega aö sjálfs-
viröingu Islenskra bænda.
Flöskumjólk á ný í
Vestur-Þýskalandi
Fregnir frá Vestur-Þýska-
landi herma, að nú sé til athug-
unar þar I landi aö taka á ný upp
notkun flaskna fyrir mjólk I staö
vaxborins pappa eöa polyetylen
i þeim umbúðum, sem nú eru
notaöar og er fleygt eftir eina
notkun meö fylgjandi kostnaöi
af sorphreinsun, sorpeyöingu
eöa sorphaugum.
Ekki er þó gert ráö fyrir aö
nota hinar gamalkunnu þungu
elerflöskur fvrir miólkina
heldur nýja tegund flaskna úr
gerviefni (makrolon), og vega
þær aöeins 10% miöaö viö hinar
gömlu glerflöskur, sem talið er
hægt aö nota aö meöaltali I 25
skipti, en hina nýju tegund á að
vera hægt aö nota 1100 skipti. Af
bllhlassi meö mjólk I hinum
nýju flöskum er gert ráö fyrir aö
innihaldiö nemi aö þunga 94%
og umbúöir 6%, en miðaö viö
eldri gerö flaskna voru hlutföll-
in 59% innihald og 41% umbúöir.
Hinar nýju flöskur munu
kosta helmingi meira en gler-
flöskur, en m.a. vegna fjór-
faldrar endingar er áætlaö mun
hagstæöara aö nota þær. Sagt
er, aö umbúöir, sem notaðar
hafa verið aö undanförnu, kosti
1 Pf. (kr. 2,26, og er liklega átt
viö eins litra umbúöir), en nýju
flöskurnar muni kosta 0,3 Pf.
(kr. 0,68).
Samkvæmt fréttum virtist
eiga aö taka hinar nýju
mjólkurumbúöir I notkun á
sölusvæöi Köln/Dusseldorf nú I
vor og reyna þær I eitt ár, áöur
en lengra væri haldiö, en tölu-
veröur áhugi er sagöur tengdur
tilrauninni.
Hinar nýju flöskur eiga aö
standast högg og hreinsun meö
venjulegum efnum og áhöldum.
G.F.T.