Tíminn - 01.04.1980, Blaðsíða 6

6
Þriöjudagur 1. april 1980

Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón SigurOsson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur Ólafsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmdastjórn og auglýsingar Slöu-i
múla 15. Simi 86300. — Kvöldsímar blaðamanna: 86562, 86495.
Eftir kl. 20.00: 86387. Verö I lausasölu kr. 230.- Askriftargjald kr.
4.500 á mánuði. Blaöaprent.
J
Alvarleg viðvörun
Slysið mikla sem varð fyrir nokkrum dögum á
norskum oliuvinnsluborpalli i Norðursjó hefur að
vonum vakið mikinn harm og óhug. Fjölmargar
fjölskyldur eiga nú mjög um sárt að binda, og
frásagnir þeirra sem af lifðu vekja almenningi
óhugnað i lýsingum af þvi hvernig slysið vildi til
og hversu hjálparlausir menn reyndust þegar hin
mikla smið tækni og visinda tók að hallast og
steyptist að lokum i úfið hafið.
Það er ekki undarlegt að þessi atburður hefur
rif jað upp fyrir mönnum þær miklu umræður sem
verið hafa i Noregi um þær hættur sem stafað
geta af oliuvinnslunni. 1 þeim umræðum var þó
fremur rætt og deilt um aðra hlið málsins, nefni-
lega þá hættu sem sifellt er fyrir hendi á veruleg-
um og jafnvel varanlegum umhverfis- og
náttúruspjöllum ef út af bregður i framkvæmd-
um og oliulind tekur að streyma óbeisluð. Ekki á
þetta sist við á norðlægum slóðum þar sem álitið
er að mjög erfitt geti reynst að hefta slikt flóð af
margvislegum ástæðum.
Þegar þetta er ritað er enn ekki vitað með
hverjum hætti slysið átti sér stað eða hver voru
upptök þess. Eftir fréttum að dæma eru forráða-
menn oliuvinnslunnar og framleiðandi oliupalls-
ins i raun og veru jafnundrandi yfir atburðinum,
vegna þess hversu rammger oliupallurinn var að
allri gerð og við það miðaður að standast álag og
veður. Er ekki að efa allt verður gert til að fá
ótviræða vitneskju um það sem gerðist i öllum
atriðum og að sú vitneskja verði siðan höfð til
mótunar frekari aðgerða.
En reyndar ber þessi hörmulegi atburður þvi
þó ef til vill fyrst og fremst vitni hve áhættan er
alltaf mikil þegar ráðist er i flóknar og viður-
hlutamiklar tæknilegar framkvæmdir. Svo virð-
ist sem áhættan og óvissan aukist i sama mæli og
þekkingin, hugvitið og tæknin sem framkvæmd
hvilir á.
Kjartan Jónasson
Erlent yfirlit
Framtíð Breta í Efnahags-
bandalaginu ráðin í vikunni
1 gær hófst i Brussel leiötoga-
fundur Efnahagsbandalagsins
og þegar þetta er skrifaö er ekk-
ert ljóst um atburöarásina þar.
Þvi hefur hins vegar verið spáö
aö til mikilla tiöinda kunni að
draga og framtiö Bretlands I
Efnahagsbandalaginu sé jafn-
vel i húfi.
Sambúö Bretlands og Frakk-
lands hefur siöustu vikurnar
veriö verri en um margra ára
skeiö. Svo sem menn munu
minnast stóöu Frakkar lengi i
vegi inngöngu Breta i bandalag-
iö og þeir eru nú haröastir and-
stæöingarnokkurrar tilslökunar
viö Breta sem krefjast lækkun-
ar á framlögum sinum til
bandalagsins. Hlutur Breta er
óneitanlega illur þar sem þeir
eru þriöja fátækasta land
bandalagsins en leggja þvi aftur
á móti mest til þegar framlög að
frádregnum tillögum eru skoö-
uð. Krefjast Bretar skilyröis-
lausrar lagfæringar á þessu og
mun máliö vafalaust veröa rætt
á leiötogafundinum.
Raunar horfir mjög óvænlega
fyrir Bretum og bætir þar ekki
úr skák að máliö hefur magnaö
upp kalt striö milli Breta og
Frakka. Ekki minni maöur en
Jacques Chirac, formaður Ný-
Gaullistaflokksins, hefur nýlega
og opinberlega lagt þaö til aö
Giscard d’Estaing Frakklands-
forsetiog Helmut Schmidt telji i
sigkjark og reki Breta úr Efna-
hagsbandalaginu. Og ekki aö-
eins fjölmargir Frakkar heldur
fjölmargir aðrir meginlandsbú-
ar telja aö nú sé þaö sýnt aö
Bretar eigi ekki samleiö meö
Efnahagsbandalaginu. Þaö sé
eins og de Gaulle óttaöist, aö
Bretar yröu aöeins vikadrengir
Bandarikjanna i bandalagi sem
meöal annars var stofnaö til aö
styrkja einingu og sjálfstæöi
Evrópu gagnvart risaveldunum
tveimur.
Nýleg yfirlýsing járnfrúar-
innar bresku, Margaretar
Thatcher, um aö Bretar kynnu
að svikjast um aö greiöa viröis-
aukaskatt til Efnahagsbanda-
lagsins hefur gert lausn málsins
aökallandi en siöur en svo auö-
veldari. Stööugar árásir járn-
frúarinnar á landbúnaöarstefnu
bandalagsins hafa og hleypt
kergju i meginlandsþjóöirnar.
En fyrst og fremst sýna þessar
árásir járnfrúarinnar hversu
litla samleið Bretar eiga meö
Efnahagsbandalaginu eins og
þaö er nú upp byggt. Astæöan
fyrir illri afkomu Breta I banda-
laginu er að landbúnaöur er i
Bretlandi hverfandi sem hlut-
fall þjóðarframleiðslunnar en
stór hluti tillagna Efnahags-
bandalagsins rennur til niður-
greiöslna á landbúnaöarafurö-
um. Bretar njóta þvi augljós-
lega ekki góös af þessum tillög-
....og áskorandinn: breska
járnfrúin, Margaret Thatcher.
um. Og i annan stað eru mikil
framlög Breta þannig til komin
að Bretar flytja hlutfallslega
mjög mikið inn frá öörum rikj-
um en Efnahagsbandalagsrikj-
unum og tekna Efnahagsbanda-
lagsins er ekki hvaö si'st aflað
með tollum á þennan innflutn-
ing, sem eru augljóslega
hugsaöir til að stuðla aö aukn-
um viöskiptum Efnahags-
bandalagsrikjanna innbyrðis.
Samkvæmt skoöunum Efna-
hagsbandalagsríkjanna, og þá
ekki sist Frakka, eru Bretar
þannig i staö þess að reyna aö
aölaga sig meira aö þátttöku i
bandalaginu aö gera árásir á
grundvallarstoöir þess. Þeir
hafaekkiheldur viljað taka þátt
i gjaldeyrissamvinnu Efna-
hagsbandalagsrikjanna sem
miöaraöeinum gjaldmiöli. Þeir
hafa verið tregir til samninga
eöa samráös um fiskveiöar i
landhelgi og sölu á breskri
Norðursjávaroliu og helst leit-
ast viö að breyta eðli banda-
lagsins, frá þvi að miöa aö vax-
andi einingu Evrópu á öllum
sviöum stjórnmála og efna-
hagsmála til þess aö felast ein-
göngu i friverslunarbandalagi.
Spurningin sem þarf aö svara
áöur en Bretum eru veittar til-
slakanir viröist þvi vera sú,
hvort yfirleitt eigi aö stefna aö
þvi aö halda Bretum innan
bandalagsins. Svo viröist sem
Frakkar hafi þegar gert þessa
spurningu upp við sig og svarið
sé neikvætt. Ýmsar minni þjóöir
bandalagsins hafa heldur veriö
á þvi að semja um tilslakanir
viöBretaen hafa dregiðsig inn i
skelina á ný eftir að Giscard
lýsti þvi yfir aö kæmi til þess aö
framlög Breta yröu minnkuö,
mundu þeir sem nú græöa mest
á þátttöku i bandalaginu eöli-
lega veröa aö brúa bilið i fjár-
lögum bandalagsins. Þaö eru
auðvitað hinar minni þjóðir svo
sem Belgar, Hollendingar og
Luxemborgarmenn. Eina von
Breta virðist þvi vera kanslari
V-Þýskalands, Helmut Schmidt.
Hann hitti nýlega vin sinn Gis-
card og lagði til aö semja um til-
slakanir gegn tilslökunum en
fullvíst þykir aö hann muni, ef i
algjöran odda skerst, standa
með leikbróöur sinum Frakk-
landsforseta, sameinaöir vilja
þeir ráöa örlögum Evrópu og
hafa að undanförnu tekið mjög
sjálfstæöa stefnu á sviöi al-
þjóöastjórnmála. (sbr.
Afganistan og ólympiuleika).
Nú er lika svo komið aö Bret-
ar yfirleitt eru andvigari þátt-
töku i Efnahagsbandalaginu en
nokkru sinni fyrr. I nýlegri
skoðanakönnun lét 41% spuröra
þaö álit i ljós að aöild væri skaö-
leg en aðeins 29% töldu hana til
góös. í öðrum bandalagsrikjum
er hlutföllum öfugt farið.
Frakkahatur i Bretlandi er lika
með eindæmum um þessar
mundir og menn teknir að
ganga i samtök um aö versla
ekki viö Frakka né að feröast til
Frakklands.
Siðasta hótun jámfrúarinnar
um aö halda eftir um helmingi
framlaga Breta til bandalagsins
kallar á skjóta lausn þar sem
hún þar með hótar að setja
bandalagið á hausinn. Sú lausn
finnst og veröur helst aö finnast
i þessari viku ellegar framtiö
Breta i Efnahagsbandalagi
Evrópu er stefnt I voöa. Schmidt
var um helgina I London hjá
járnfrúnni og i tilboöi hans hef-
ur vafalaust falist aö um gagn-
kvæmar tilslakanir yröi aö
ræöa, Bretar gætu ekki leikiö
tveimur skjöldum I bandalaginu
mikiðlengur. Eins og áður segir
eru Giscard og Schmidt miklir
bandamenn og Giscard getur
engan veginn gengið til forseta-
kosninga aö ári gegn Jacques
Chirac án þess að vinna aö
minnsta kosti hálfan sigur i
þessu máli. Flest bendir þvi til
þess aðþaðsé Breta aögera upp
viö sig hvort þeir ætli aö taka
þátt eftir leikreglum megin-
landsþjóöanna.
Við oliuvinnslu, ekki sist á hafi úti, bætist það
að menn leggja sig i lifshættu við störfin og veru-
leg hætta skapast á þvi að stjórtjón geti orðið á
lifriki og umhverfi. Með þessu er þvi ekki haldið
fram að þjóðir eigi að neita sér um að nýta orku-
lindir sinar, eins og sumir ákafamenn hafa barist
fyrir. Sjálfsagt verður slysið á norska borpallin-
um notað i áróðri gegn oliuvinnslu yfirleitt á
norðurslóðum en meginatriðið er þó að allir geri
sér grein fyrir þvi að ekkert má út af bregða um
vandaðan undirbúning i þessum málum og verð-
ur þó aldrei komið i veg fyrir mikla áhættu.
í þessum málum er þvi, — eins og jafnan —, um
það að ræða að velja og hafna að vel athuguðu
máli: tæknilegar framkvæmdir og orkuvinnsla
sem leiða til batnandi lifskjara með mikilli
áhættu annars vegar, eða hins vegar minni fram-
farir og verri lifskjör með minni orku- og tækni-
nýtingu og með þeirri áhættu sem á þann veg er
tekin i samfélaginu.
Slysið mikla á Norðursjó hlýtur óefað að vekja
margar áleitnar spurningar um þessi mál öll og
vera alvarleg viðvörun við öllu fljótræði og ótta-
leysi.
JS
Schmidt og Giscard, samhentir leiötogar Frakklands og Þýskalands....