Tíminn - 12.04.1980, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 12. april 1980
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Jóhann H. Jónsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson, Jón Helgason og Jón Sigurðsson. Ritstjórnarfull-
trúi: Oddur ólafsson. Fréttastjóri: Eirfkur S. Eiriksson. Aug-
lýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Ritstjórnarskrifstofur, f ramkvæmdastjórn og auglýsingar
Sfðumúla 15. Simi 86300. — Kvöldsímar blaðamanna: 86562,
86495. Eftir kl. 20.00: 86387. Verð í lausasölu kr. 240.
-Askriftargjald kr. 4.800 á mánuði. Blaðaprent.
J
Youssef M. Ibrahim:
Erlent yfirlit
Bandaríkin setja traust sltt
á einn mann í Egyptalandi
Yfirburöir komi
i ljós
Mikilvægi samvinnufélaga ræðst af sérstöku eðli
þeirra og þeim skerfi sem sagan sýnir að þau hafa
lagt fram til framsóknar þjóðarinnar. Gildi sam-
vinnufélaga verður best metið af reynslunni af þvi
hve vel þau hafa leyst þau verkefni sem þau hafa
tekið að sér, hver aflvaki þau hafa reynst i félags
legu og efnahagslegu tilliti þann tima sem þau hafa
starfað.
Mikilvægi samvinnufélaganna sannar saga þjóð-
arinnar og byggðin sjálf viða um land. Gildi þeirra
birtist i öflugri framleiðslu- og þjónustustarfsemi
um land allt, sem er burðarás efnahagslifs og af-
komu þrátt fyrir mjög erfiðar aðstæður viða, og enn
fremur i félagsstarfi og framlagi til menningar-
mála sem hefur verið fólkinu ómetanlegt.
Haukur Ingibergsson skólastjóri ritaði grein i
timaritið Samvinnuna á sl. ári og fjallaði þar um
sannvirði i viðskiptum manna sem er meginmark-
mið samvinnustefnunnar. í grein sinni segir Hauk-
ur m.a.:
„Gundvöllur samvinnufélaganna er sá að menn
skipti við sin eigin félög og að félagið tryggi félags-
mönnum sinum vörur eða þjónustu á þvi verði sem
raunverulega þarf til að kosta, án þess að þar bætist
við milliliðagróði. Það er sannvirði varanna”.
Þetta er meginmarkmið samvinnuhreyfingar-
innar.Undir þessu sólarmerki hefur hún tekist það á
hendur að standa vörð um hagsæld i heimahögum
fólksins. Samvinnufélögin geta ekki fært auð úr
garði i annan stað, heldur ávaxtast þessi auður hjá
þeim sem skapa hann. Og i samvinnufélaginu eiga
þeir sjálfir auðinn og hafa tækifæri til þess að ráða
ráðum sinum um meðferð hans og ráðstöfun i krafti
þess að félögin lúta lýðræðislegri stjórn.
Með þvi að benda á þessi augljósu megineinkenni
samvinnufélaganna er einfaldlega lögð áhersla á
fyrirbæri sem hver maður getur staðreynt með
reynslu eða athugun. Með þessum orðum er ekki
verið að varpa rýrð á önnur rekstrarform, svo sem
einkarekstur bænda aða annarra einstaklinga eða
félaga, eða opinberan rekstur þar sem hann á við og
verður réttlættur. Veröldin er miklu viðáttumeiri og
fjölbreytilegri en svo að hún verði læst i eina og að-
eins eina formúlu, en sú mikla staðreynd dregur
ekki að sinu leyti úr sérkennum eða mikilvægi sam-
vinnuhugsjónarinnar.
Haukur Ingibergsson skólastjóri bendir á það i
grein sinni hversu þröngar skorður samvinnuhreyf-
ingunni eru sniðnar i þjóðfélagi okkar. Hann segir
m.a.:
,,Það má segja að almennt sé komið nokkuð fast
mat á það hvað sé sannvirði. Sannvirði er ákvarðað
með opinberum tilskipunum og samningum aðila
undir verndarvæng rikisvaldsins. Vegna hinnar fé-
lagslegu uppbyggingar og félagslegu viðhorfa sem
rikja i samvinnurekstri hefur samvinnuhreyfingin
haft áhrif á sköpun þessa „sannvirðis”.
Hinu er ekki að leyna að þessi viðtæku afskipti
rlkisvaldsins af verðlagi gera það að verkum að
yfirburðir samvinnurekstrarins eru ekki eins aug-
ljósir og þeir áður voru”.
Mergurinn málsins er einmitt þessi: Aðeins at-
hafnafrelsi, jafnrétti ólíkra rekstrarforma og eigin
ábyrgð félaga og einstaklinga á ákvörðunum sínum
leiðir í ljós hvernig keppt er að markmiðunum og
hvar yfirburðina er að finna.
JS
— Anwar el-Sadat
Strætisvagnarnir streitast á
milli biðstöðvanna i Karió yfir-
fullir af fólki á leið til vinnu
sinnar. Þessir vagnar — eins og
fjölmargt annað — eru gjöf
Bandarikjanna til egypsku
þjóðarinnar. A þeim er merki
Þróunarstofnunar Bandarikj-
anna, handabandið, en það fjár-
magn sem hún hefur siðustu ár-
in dælt til Egyptalands er meira
en stofnunin hefur áður varið til
aðstoðar við nokkurt eitt rfki.
Hvort sem það verður til góðs
eða ills hefur amerisk-egypska
„hjónabandið” verið innsiglað
með stöðugum straumi sérfræð-
inga, verkfræðinga, þing-
manna, vopna og hvers konar
aðstoðar frá Bandarikjunum til
Egyptalands. Og með þessu
hjónabandi hafa Bandarikin
fengið Anwar el-Sadat forseta
Egyptalands fjöregg hagsmuna
sinna i Mið-Austurlöndum til
gæslu.
Fyrir nokkrum dögum tók
Sadat enn dirfskufulla ákvörðun
er hann bauð til sin öðrum
manni, sem i eina tið gætti fjör-
eggs Bandarikjanna i þessum
heimshluta. Egypskir borgarar,
sem búa yfir svolitlu illkvittnu
skopskyni, stóðust ekki freist-
inguna. Þeir lýstu þessum at-
burði svo, að nú væri nýi keisar-
inn að faðma gamla keisar-
ann. Bandariskir og evrópskir
sendifulltrúar fóru greinilega
hjá sér við samlikinguna og
þoldu illa athöfnina. Gagnrýn-
endur Sadats hafa haldið þvi
fram að næg væru vandamál
Egypta fyrir þó þeir færu ekki
að veita skjól hinum fallna keis-
ara íran, Mohammed Riza
Pahlevi, sem öll önnur riki hafa
skirrst við að hýsa, þar á meðal
Bandarikin. I heildina tekið
viröist þó egypska þjóðin hafa
sætt sig við þá skýringu Sadats,
að hún ætti keisaranum skuld að
gjalda er hann hjálpaöi Egypt-
um um milljónir dollara i formi
oliu og fjárhagsaðstoðar árin
1973 og 1974, þegar egypskt
efnahagslif var hvað kvaldast af
afleiðingum striðsins við Israel.
Sú tilfinning var almenn meðal
borgara Egyptalands, er þeir
litu keisarann fölan og veiklu
legan, er hann kom til Kairó frá
Panama, og sem fjórum dögum
seinna gekkst undir krabba-
meinsskurðaðgerð, að hann
væri hrjáð gamalmenni sem
ætti skiliö að fá að deyja 1 friði.
Þar fyrir utan virtist sem
mönnum stæði á sama um að
hann væri kominn, og að hann
dveldist á hersjúkrahúsi i ný-
tiskulegu úthverfi Kairó virtist
ekki skipta máli.
Önnur málefni eiga hug
Kairóbúa allan, svo sem há
húsaleiga, skortur á matvælum
og hverskyns þjónustu og
sterkur orðrómur um vaxandi
spillingu i embættismannakerf-
inu. Að ógleymdum friðarvið-
ræðunum og hver ósköpin hafi
orðið af vináttu þeirra Sadats,
Jimmy Carters og Menachem
Begins, forsætisráðherra ísrael.
Ari eftir að friðarsamningur-
inn var undirritaður af þeim
þremenningum við yfirmáta
hátiðlegt tækifæri fer nú uggur
Egypta mjög vaxandi er gallar
hans verða ljósir, skuldbinding-
ar og afleiðingar. Egyptar eru
farnir að finna til innilokunar-
kenndar i Arabaheiminum og i
þriðja heiminum yfirleitt þar
sem flestir vinir þeirra voru áð-
ur. Fulltrúar Egyptalands hafa
veriö hraktir á brott frá öllum
fundahöldum Arabarikja,
Arababandalaginu, Afriskum
bandalögum og Samtökum
óháöra rikja. ,
Sadat tekur á móti keisaranum
Margendurtekin loforð Sadats
um að árið 1980 yrði framfara-
árið mikla virðast ekki ætla að
rætast. Nýja árið hefur heilsað
með 30% verðbólgu, merkjum
um vaxandi harðstjórn og þeirri
staðreynd að Egyptar eru nú
nær algjörlega háðir Bandarikj-
unum um aðstoð. matvæli og
vopn. Háttstemmdar vonir um
að friðargjörðin muni leiða til
lausnar Palestinuvandamálsins
hafa fokið út i veður og vind með
vaxandióbilgirni stjórnar Begin
i Israel sem stundar landnám
ákafar en nokkru sinni og dælir
stöðugt fleiri tsraelsmönnum
inn á hernumin svæði Palestinu-
manna á Vesturbakkanum og
Gaza.
Sadat sýnir þó engin merki
um uppgjöf eða áhyggjur.
„Hann er alveg sannfærður um
að öll Arabarikin eigi eftir að
snúast til fylgis við hann”, segir
vestrænn sendiráðsmaður, sem
er nákunnugur þankagangi for-
setans. Embættismenn forset-
ans sem styðja hann i þessum
efnum,benda á að Egyptar hafi
ekki beðið skipbrot þó Araba-
rikin hættu 800 milljón efna-
hagsaðstoð við þá á ári. Hins
vegar fá Egyptar nú rúma bill-
jón dollara frá Bandarikjunum
á hverju ári og herma heimildir
i Bandarikjunum að engin
ástæða sé til að ætla að eitthvert
lát verði þar á i náinni framtið.
Egypskt efnahagslif sem átt
hefur við að striða óskaplegan
vanda um áratugarskeið sýnir
þrátt fyrir allt nokkur bata-
merki. Þjóðartekjur uxu á sið-
asta ári, þökk sé útflutningi á
hráoliu (1,3 billjónir dollara) og
peningasendingunum frá
Egyptum sem vinna við oliu-
framleiðslu i nágrannarikjun-
um (nær 2 billjónir dollara).
En gagnrýnendur Sadats eru
ekki sannfærðir. Það eina sem
ljóst er orðið, segja þeir, er að
Egyptar björguðust i gegn um
fyrsta árið af þvi Arabarikin
þrýstu ekki allt of fast að þeim.
Þessir og fleiri Egyptar hafa
er hann kom til Kairó.
og miklar áhyggjur af þvi að
haldi sambúð Egypta og
Israelsmanna áfram að batna
án þess að nokkuð miði i Pale-
stinumálinu munu Arabariki
jafnframt snúast enn harkaleg-
ar gegn Egvptalandi.
Þegar gætir vaxandi óánægju i
stjórnkerfinu gegn tsrael. Eftir
aðeins mánuð i Kairó hefur
fyrsti israelski sendiherrann
þar, Eliahu Ben-Elissar, mátt
reyna það að hann er sniðgeng-
inn af egypskum embættis- og
stjórnmálamönnum. Embættis-
menn hafa og dregið úr menn-
ingar- og ferðamannasamstarfi
við Israel og nýlega tók Sadat
sjálfur upp harðari afstöðu, er
hann lýsti þvi yfir að næðist
ekkert samkomulag fyrir 26.
mai um Palestinumálið, svo
sem tilskilið væri i friðarsamn-
ingi, mundi „nýtt ástand” skap-
ast.
Fullvist er talið að Sadat muni
á fundi með Carter i Washington
leggja mikla áherslu á að ísrael
verði að slaka til og sumir telja
að hann muni að öðrum kosti
hóta að stöðva frekari aðgerðir
til bættrar sambúðar, svo sem
tilskilið er i samningi rikjanna.
En þeir eru lika til, svo sem Is-
mail Fahmy fyrrverandi utan-
rikisráðherra, sem sagði af sér
1977 til að mótmæla samdrætti
Sadats og Begin, sem telja að
Sadat hyggist undirrita ein-
hvers konar málamyndunar-
samkomulag við tsrael um
heimastjórn Palestinumanna og
losna þar með út úr málinu. I
raun og veru veit enginn hvað
vakir fyrir forsetanum.
Þrátt fyrir skiljanlegan ótta
Bandarikjastjórnar við að reiða
sig algjörlega á einn mann virð-
ist svo sem ekki sé margra
kosta völ fyrir Bandarikin. „Við
álitum að þetta land sé imynd
jafnvægisins i þessum heims-
hluta”, sagði Bandarikjamaður
nokkur, sem um 15 ára skeið
hefur búið i Kairó. „I hreinskilni
sagt. Við höfum engan annan til
að veðja á”.
Þýðing: Kjartan Jónasson