Tíminn - 23.04.1980, Blaðsíða 9
Miðvikudagur 23. apríl 1980
13
Inngangsorö Ólafs Jóhannes-
sonar, utanrikisráðherra, i Jan
Mayen-viðræðunum 14. april
1980.
Ég vil hefja þessar viðræður
með þvi að láta i ljós þá von
mina, að okkur takist að finna
heildarlausn að þvi er varðar
hagsmuni okkar á Jan Mayen
svæðinu. Ég vænti þess, að við
getum verið sammála um, að
það þjóni best sameiginlegum
hagsmunum, ef efnahagslög-
saga umhverfis Jan Mayen á-
samt efnahagslögsögu Islands
yrði til þess að létta sem mest af
svæðinu utanaðkomandi ásókn.
Svo sem kunnugt er, má rekja
hagsmuni Islands á Jan Mayen
svæðinu langt aftur i timann,
allt til 17. aldar. Ég mun ekki nú
vikja nánar að þessu efni, en
visa tilhins itarlega yfirlits i riti
Sigurðar Lindals, prófessors,
„Island og Svalbarði hinn
Knud Frydenlund utanrikisráðherra Noregs og Ólafur Jóhannesson utanrikisráðherra f Ráðherra-
bústaðnum 14. aprfi si. Timamynd Tryggvi.
Ef ekki væri um að ræða
kcöfugerð vegna Jan
o
Mayen, fengi Island
yfínáð yfír öiHu land-
grunnssvæði sínu
forni”. En eitt atriði, sem ég tel
mjög mikilvægt frá lagalegu og
siðrænu sjónarmiði, vil ég ræöa
nánar.
Fyrirvari
íslensku rikis-
s tj órnarinnar
1927
Norsktlandnám á Jan Mayen
var tilkynnt Islendingum á sin-
um tima. íslenski forsætisráð-
herrann, Jón Þorláksson, tók þá
fram i bréfi dags. 27. júlí 1927,
að rlkisstjórn Islands áskildi is-
lenskum rikisborgurum jafn-
rétti gagnvart borgurum sér-
hvers annars rikis varðandi
hagnýting náttúruauðæfa Jan
Mayen. Getið var um þennan
fyrirvara rikisstjórnar Islands i
Stórþingsfrumvarpi nr. 27, 13.
janúar 1928, um innlimun Jan
Mayen i norska rikiö, svo og I
áliti fullskipaörar utanríkis- og
stjórnlaganefndar Stórþingsins,
3. mai 1929, er fjallaði um málið.
Þessum fyrirvara var ekki and-
mælt, né heldur gerðar aðrar
athugasemdir við hann. Ekki er
vitað um þess háttar fyrirvara
annarra rikja. Mikilvægasti
kafli bréfs Jóns Þorlákssonar
hljóðar svo-
„1 tilefni þess, að rikisstjórn
Noregs hefur opinberlega til-
kynnt rikisstjórn Islands
landnám þetta, skal það tekiö
fram, að Island, sem næsti
granni eyjarinnar á vissra
hagsmuna að gæta að þvi er
hana varðar. Þannig hafa ís-
lendingar sótt þangað rekavið
til eldsneytis, siðast 1918, svo
vitað sé. Þá er veðurþjónusta
á Jan Mayen mikilvæg hags-
munum tslands. Jafnframt
þvi, að látin er I ljós viöur-
kenning á starfsemi veður-
stofunnar, skal tekið fram, að
rikisstjórn Islands telur sann-
gjarnt, að náttúruauðæfi eyj-
arinnar veröi nytt i þágu
starfsemi veöurstofunnar, að
þvi marki, sem hún telur
nauösynlegt, en að þvi leyti
sem til greina gæti komið að
nyta eyna i þágu annarra
hagsmuna óskar rikisstjórn
Islands að áskilja islenskum
rikisborgurum jafnan rétt á
við borgara hvaða annars rik-
is sem vera skal”.
Framangreindur fyrirvari
var i heild sinni skráður i orð-
sendingu þeirri, sem afhent var
sendiherra Noregs i Kaup-
mannahöfn 30. september 1927
og jafnframt tekið þar fram, að
ekki virtist að öðru leyti ástæða
til að taka afstöðu til réttar-
áhrifa landnámsins.
t bréfi dags. 25. október 1927
til utanrikisráðuneytis Dana,
lýsti Tryggvi Þórhallsson, sem
tekið hafði við embætti forsætis-
ráðherra 28. ágúst s.á., yfir
samþykki sinu á efni og oröalagi
orðsendingarinnar frá 30. sept-
ember. Nánari vitneskju i þessu
sambandieraðfinna á bls. 25-33
i ritinu „Island og Svalbaröi
hinn forni”.
Hagsmuni íslands á svæöinu
má að sjálfsögðu rekja til legu
Jan Mayen i nánd við tsland og
þeirra efnahagslegu atriða, sem
taka ber tillit til viö sanngjarna
afmörkun milli tslands og Jan
Mayén/ Noregs. Afmörkunin
verður að ákveðast með hliðsjón
af öllum þeim þáttum, sem eru
forsenda sanngjarnrar niður-
stöðú. Þessir þættir eru, að Jan
Mayen er litil, óbyggö og án
sjálfstæðs atvinnulifs eða efna-
hags. Hún er i námunda viö Is-
land — en fjarri Noregi. Slik
eyjaerágætt dæmi um sérstak-
ar aðstæður („special circum-
stances”), sem taka verður tillit
til, þannig aö vægi hennar
veröur takmarkað miðað við ts-
land, sem er 277 sinnum stærra
og byggt þjóö, sem háð er nátt-
úruauðæfum svæöisins. Þvi má
einnig slá föstu, að Island og
Jan Mayen-svæðið mynda eina
heild, sem úthafsdýpi og mikil
fjarlægð skilja glöggt frá Nor-
egi.
Ef ekki væri
kröfugerð
Allar þessar ástæöur stuöla að
eftirgreindum niðurstöðum:
1. 200 mflna efnahagslögsaga
tslands stendur óhögguð.
2. Jafnframt er nauðsynlegt
að ná samkomuiagi um hvernig
heiidarveiði utan 200 mflna
marka islands skuii ákveðin,
svo og um skiptingu veiöi-
magns. Ég hygg, að samkomu-
lag hafi oröið i umræðum f
fyrra, þess efnis, að loðnuveiði á
svæðinu bæri að skipta jafnt
milli islands og Noregs. öðrum
fisktegundum ber einnig að
skipta á svipaöan hátt. Starfs-
bróðir minn, Steingrimur Her-
mannsson, sjávarútvegsráð-
herra, mun siðar gera nánari
grein fyrir þeim vandamálum
er snerta fiskveiðarnar.
3. Landgrunninu utan 200
milna islands ber að skipta á
sanngjarnan hátt milli islands
ogNoregs. Taka ber ákvarðanir
um skiptihiutföll I viöræðunum
hér og ganga frá þeim i smáat-
riðum i samræmi við niðurstöð-
ur þeirra umræðna.
1 þessu sambandi ber að geta
þess, aðþaðer matsatriði, hvort
Jan Mayen á að fá nema 12
milna lögsögu á sjó að viðbættu
mjög takmörkuðu landgrunns-
svæði. Dæmi eru til þess, að sllk
eyja hafi aöeins fengið viður-
kennt einnar milu landgrunn.
Þvi ber aö ræða það og leita nið-
urstööu um, hve stórt svæði
skuli koma I hlut Jan Mayen. Af
tslands hálfu er lögð áhersla á
það, að ef ekki væri um aö ræða
kröfugerð vegna Jan Mayen,
fengi Island yfirráð yfir öllu
landgrunnsvæði sinu. Þegar af
þeirri ástæöu má ekki til þess
koma, að Jan Mayen raski
heildarmyndinni á ósanngjarn-
an hátt. Ef tslandi er ætlað að
styðja það, að tekin sé efna-
hagslögsaga viö Jan Mayen,
verður það meginsjónarmið að
ráða, að slikt þrengi ekki kost
tslands með ósanngjörnum
hætti. Viðurkenna ber, að hér er
ekki um að ræöa sams konar að-
stæður. Annars vegar er tsland
sem á lifshagsmuna að gæta á
þessu svæöi, hins vegar litil
óbyggð eyja, viðsfjarri Noregi,
sem stenst engan samjöfnuð við
tsland og þar af ieiöandi er
mjög léttvæg þegar til svæðis-
skiptingar kemur.
Þess vænst að
þessum málum
verði ráðið til
lykta af
sanngirni og
réttsýni
Af tslands hálfu er þess
vænst, að öllum þessum úr-
lausnarefnum megi ráða til
lykta með sanngjörnum og rétt-
látum hætti, svo sem sæmir
bræðraþjóðum og vinum. Ég vil
fullvissa norsku viöræðunefnd-
ina um þaö, að islenska nefndin
gengurtil viðræðnanna meö já-
kvæðum huga og eindregnum
vilja til þess að ná fram sann-
gjarnri heildarlausn.
Við verðum að leggja okkur
alla fram til þess að óvissan um
lausn málsins verði ekki svo
mikil eða langæ, að hún taki
smám saman að varöa skugga á
góð samskipti þjóða okkar.
Ég hef veitt athygli og m'et
mikils yfirlýsingar þinar,
Frydenlund utanrikisráðherra,
og fleiri norskra ráðherra og
stjórnmálaleiðtoga áþá lund, að
af norskri hálfu sé vilji til að
taka sanngjarnt tillit til hags-
muna tslands i málinu. Ég
vona, aö það verði gert nægjan-
lega tilþess aðviðnáum saman
um grundvallaratriðin.
Þessi læt ég verða inngangs-
orð min aö viðræöum okkar og
ég vil biðja hinn norska starfs-
bróður minn að láta i ljós við-
brögð sin viö þessum hugleiö-
ingum.
Inngangsorð Ólafs Jóhannessonar, utanríkisráðherra,
í Jan Mayen-viðræðunum 14. apríl 1980