Tíminn - 30.07.1980, Blaðsíða 8

Tíminn - 30.07.1980, Blaðsíða 8
8 Miövikudagur 30. júli 1980 Þá er komiB aö þvi, aö f jalla um annan hluta bréfs þins, þann sembirtist hinn 19. júni.Þar ræöir þú um veiöar erlendra stangaveiöimanna hérlendis, og sölu á veiöileyfum til þeirra. Þvi er ekki aö leyna, aö þarna erum viö komnir aö þvl ágreiningsefni, sem hæst hefur risiö milli stanga- veiöimanna og veiöiréttar- eigenda hérlendis undanfarin ár. Nokkur hópur veiöimanna hefur veriö ákafur og afkasta- mikill viö aö fordæma þessa veiöileyfasölu. Veiöiréttar- eigendum hefur veriö borin á brýn óþjóöhollusta, ágirnd og undirlægjuskapurviö tltlendinga, og jafnframt tæpt á gjaldeyris- svikum og öörum lögbrotum. Viö, sem fyrir þessari áróöursherferö uröum, áttuöum okkur ekki á þvl I fyrstu hve margir ljáöu þessum málflutningi eyra. Vegna þessa höfum viö ekki gert nóg af þvl aö skyra okkarviöhorf I fjölmiölum. Heföum viö veriö iönari viö slikt állt ég aö skoöanir almennings á þessum málum væru nú nokkuö á annan veg en raun er á. Mig langar til aö rekja aöeins sögu þessara mála, og lýsa siöan stuttlega ástandi þeirra I dag. Aö þvl loknu mun ég skýra viöhorf Landssambands Veiöifélaga til veiöa erlendra manna hérlendis. Frá síöustu aldamótum og fram undir seinni heimsstyrjöld- ina var allmikiö um aö útlend- ingar kæmu hingaö til laxveiöa. Þeir tóku gjama á leigu heilar ár eöa hluta þeirra, og dvöldu þar viö veiöar lengri eöa skemmri tima á hverju sumri. Þeir komu sér yfirleitt vel viö landsmenn fóru vel meö árnar, og opnuöu á margan hátt augu tslendinga fyrir þeim miklu möguleikum, sem hér eru til stangaveiöi. Um þátt þeirra ætla ég þó ekki aö fjöl- yröa nú. Sá kafli útlendingaveiöanna, sem viö ræöum hér hefst fyrir rúmum áratug, þegar leigutakar ýmsir komast aö þvl, aö I Banda- rikjunum er góöur markaöur fyrir laxveiNleyfi. Þessir leigu- takar sóttust eftir aö taka góöar laxveiöiár á leigu, helst til langs tlma. Þeir seldu slöan hluta veiöileyfanna til útlendinga, og fengu þannig upp I leigukostn- aöinn. Afganginn af veiöitímabil- inu gátu þeir síöan notaö sjálfum sér til ánægju eöa tekjuöflunar. Þegar þetta var augljóst oröiö undu veiöiréttareigendur illa sin- um hlut, og lái þeim hver sem vill. Þeirra fyrstu viöbrögö uröu gjama þau, aö hækka leigukröfur slnar, en fljótlega reyndu sum veiöifélög eöa einstakir veiöi- réttareigendur aö losna alfariö viö milliliöina. Þeir tóku aö sem ja beint viöerlenda aöila, ýmisst um leigu á ám eöa sölu á veiöileyfum. Þó er þaö enn svo, aö fullur helmingur þeirra veiöileyfa, sem á markaöi eru erlendis, er seldur á vegum íslenskra aöila, sem hafa veiöiréttinn á leigu. Flestir þeirra borga sanngjarnt verö fyrir, en þó finnast þess dæmi ennþá, aö veiöiréttareigendur séu gróflega hlunnfarnir I þessum efnum. Hámarki viröist mér aö þessi veiöileyfasala erlendis hafi náö áriö 1974, og aö heldur hafi dregiö úr henni slöan. Ekki veit ég þó til aö nákvæm athugun hafi fariö fram á þessu fyrr en áriö 1978. Þá voru veiöileyfi I 19 laxveiöiám, eöa hluta þeirra, seld erlendis. Samtals voru þetta 5442 stangar- dagar, sem er 16% þeirra veiöileyfa, sem nýta mátti þaö áriö. Síöan þá hefur þessum ám fækkaö um eina. Út hafa falliö Stóra-Laxá I Hraunamanna- hreppi og Deildará á Sléttu, en Haukadalsá bætst viö. Landssamband Veiöifélaga hefur innan sinna vébanda 46 veiöifélög, sem flest starfa viö laxveiöiár. 1 þeim hópi eru 15 af þeim 18 laxám, sem nú eru á markaöi erlendis. Veiöifélögun- um er yfirleitt stjórnaö meö tvö höfuömarkmiö fyrir augum. Þaö fyrra er aö tryggja sem best vöxt og viögang fiskstofna á vatna- svæöum félagsins. Hiö slöara er aö ráöstafa veiöiréttinum á þann hátt, sem hagkvæmastur er fyrir félagsmenn. Landssamband Veiöifélaga ræöur engu um þaö hvernig hin einstöku veiöifélög haga slnum ákvöröunum I þessum málum. Þó er oft til okkar leitaö um ýmsar upplýsingar og jafnvel ráögjöf. Stjórn Landssambandsins hefur því myndaö sér ákveöna stefnu varöandi veiöar erlendra manna hérlendis, — stefnu, sem viö telj- um samrýmast þeim tveim höfuömarkmiöum sem greint var frá hér aö framan. Þessari stefnu reynum viö aö fá aöildarfélög okkar til aö fylgja. Hún er I sem fæstum oröum á þessa leiö: A. Til þess aö foröast offram- boö veiðileyfa á innanlandsmark- aöinum verður aö selja hluta af laxveiöileyfunum crlendis. B. Til þess aö tryggja nægt framboð veiöileyfa hérlendis er nauösynlegt aö hafa stjórn á sölu veiðileyfa til útlendinga. Þessi stefna okkar byggist á eftirfarandifimm meginatriöum: 1. Framboö veiöileyfa á lslandi er þaö mikiö, aö ekki er hægt aö selja þau öll innanlands, nema til komi verölækkun. Til aö fyrirbyggja sllkt er nauösynlegt aö selja erlendum veiöimönnum hluta af veiöileyfunum. 2. Sala veiöileyfa innanlands er okkar nærtækasti og tryggasti markaöur. Þvl ber aö sinna hon- um framyfir önnur markaös- svæöi. Utanlandsmarkaöurinn er I eöli sinu ótryggur, og getur lokast fyrirvaralaust af efna- hagslegum eöa stjórnmálalegum ástæöum. Vegna þessa er veiöiréttareigendum nauösynlegt aö efla innanlandsmarkaöinn eftir megni. Þetta hljómar svo sem nógu vel, en stenst illa nánari athugun. Arfborinn forgangsréttur til veiöihlunnindanna er fremur óljóst oröalag, en viröist þó helst tákna umráöarétt vegna erföa- tengsla. 1 þessu tilvikí koma veiöiréttareigendur einir þar til greina, samkvæmt Islenskum aftur á móti svo vera, og skal nú rökstyöja þaö. Ef veiöileyfasölu til útlendinga væri hætt yröi hér offramboö á laxveiöileyfum, vegna þess aö innanlandsmarkaöurinn tekur ekki viö þvl aukna framboöi, sem af breytingunni hlyti aö leiöa. Bestu og þekktustu laxveiöiárn- ar myndu seljast áfram, en á heldur lægra veröi en nú er. Sala veiöileyfa I miölungsám yröi afturá móti dræmari en fyrr, og haröast yröu þær veiöiár úti,sem veriö er aö rækta upp, og enn eru lltt þekktar. Hætt er viö aö veiöileyfasala þar yröi svo treg, aö eigendur ánna myndu hætta viö þau ræktunaráform, sem nú éru á döfinni, og framþróunin I þessum efnum stöövast. Þetta er þvl engan veginn sérmál þeirra veiöiréttar- eigenda, sem sjálfir eiga land aö þeim ám, sem útlendingar stunda, heldur snertir þaö alla laxveiöiréttareigendur á landinu. Félagar í veiöifélögum eru nú um þaö bil 4000. Ég fullyröi þvl, aö meirihluti bænda á þarna beinna hagsmuna aö gæta, og er þess fullviss, aö þorri þeirra er mér sammála. Athugum þá næst hvaö stanga- veiöimennirnir eru margir. Um þaö eru ekki til tæmandi upplýs- ingar, en samkvæmt gögnum Landssambands Stangaveiöi- félaga voru meölimir aöildar- félaga þess 3155 sföastliöiö haust. Innan þeirra samtaka hygg ég aö Þorsteinn Porsteinsson: Um veiðimál Svar til Gunnlaugs Péturssonar 3. Ef unnt á aö vera aö stjórna þvl, hve mikiö af veiöileyfum er selt erlendis, er nauösynlegt aö veiöiréttareigendur hafi þau markaösmál I slnum höndum. Þessvegna þurfa veiöiréttar- eigendur aö koma á fót eigin sölu- kerfi, en ekki aö láta veiöileyfa- sölu þessa I hendur sér óviökomandi manna, sem nýta veiöiréttinn aö eigin geöþótta. 4. Bein leiga á heilum ám til útlendinga hefur ekki reynst eins hagkvæm fjárhagslega og blönd- uö veiöi. Ennfremur fylgja henni gjarna mikil umsvif erlendra' leigutaka, sem hæpiö er aö samræmist Islenskum lögum. Þvl ber aö foröast þetta leigufyrir- komulag. Sumir veiöiréttar- eigendur mæla þvl þó bót á þeim forsendum, aö þeir telja erlenda veiöimenn fara betur meö árnar en tslendinga. 5. Eölilegt er aö innlendir og erlendir veiöimenn njóti jafn- réttis til veiöileyfakaupa. Þetta atriöi veröur rökstutt nánar hér á eftir. Ég hef sett þessa punkta fram I fullri hreinskilni. An þess væru skrif mfn bæöi gagnslaus og marklaus. Ég veit aö ýmsir munu taka þaö óstinnt upp, aö ég viöur- kenni ekki aö Islenskir stanga- veiöimenn eigi forgangsrétt aö veiöivötnum landsins. Sú krafa hefur komiö nógu oft fram til þess, meöal annars I bréfi þlnu. Aöallega hefur hún veriö studd þrennskonar rökum. Af þvl aö þessi krafa um forgangsrétt er eitt höfuöatriöi málsins mun ég nú fjalla nánar um þessar röksemdir, hverja fyrir sig. 1 fyrsta lagi er beitt þjóöernis- legum rökum. Sagt er aö viö sé- um ein þjóö I einu landi, og aö Islenskir veiöimenn eigi þvl „arf- borinn forgangsrétt” til þessara hlunninda. Um leiö er þvl haldiö fram, aö fámennur hópur veiöi- réttareigenda sé þana aö meina afgangi þjóöarinnar afnot þessara landgæöa. lögum. Eins er þaö, þegar þú og aörir fullyröa aö hér sé um mjög fámennan hóp hagsmunaaöila aö ræöa. 1 bréfi þinu kveöst þú” — efast um aö bændur sem hafa beinan og teljandi hag af veiöi- leyfasölu til útlendinga nái hálfu þriöja hundraöi”, og mótmælir þvl, aö um hagsmunamál bænda- stéttarinnar sé aö ræöa. Ég tel séu öll fjölmennustu stangaveiöi- félögin. Þó standa nokkur félög utan sambandsins, og auk þess eru margir stangaveiöimenn ófélagsbundnir meö öllu. Fylli- lega mun þvl óhætt aö tvöfalda þessa tölu. Til þess aö vantelja nú ekki mun ég hér á eftir reikna meö aö á Islandi séu 8000 stanga- veiöimenn, eöa rúmlega 3 1/2% þjööarinnar. Þaö finnst mér vera allt of lágt hlutfall til þess aö þeir geti litiö á sig sem þjóöina alla. Einnig er augljóst, aö krafa sumra þeirra um aö verö veiöi- leyfa ráöist einvöröungu af innlendum markaösaöstæöum er i raun krafa um aö lækka skuli tekjumöguleika veiöiréttar- eigenda til þess eins aö spara veiöimönnum sömu upphæö i veiöileyfa kaupum. 1 ööru lagi heyrast oft rök, sem eru fjármálalegs eölis. Þvl er haldiö fram, aö Island sé sérstakt markaössvæöi, og þvl skuli hér gilda verölag byggt á Islenskum markaösaöstæöum. Þá er gjarna bent á verölagningu landbún- aöarafuröa um leiö, og látiö fylgja aö svo mikla styrki fái Islenskur landbúnaöur frá skatt- borgurunum, aö sanngjarnt sé aö þeir hinir sömu geti fengiö sér ódýr veiöileyfi. Þarna er enn á ný veriöaölæöa þviaö fólki, aö þessi rúm 3 1/2% Islendinga, — veiöimennirnir — séu öll þjóöin. Sjálfur talar þú um aö leiöa „heimsmarkaösverösasnann inn I herbúöirnar i afuröaverösstríö- inu”. Nú er þaö svo, aö hvenær sem fiskmjölsverö hækkar i heimin- um, þá hækkar um leiö veröiö til okkar bænda á þessari vöru, óháö framleiöslukostnaöi mjölsins. Engan veiöimann hef ég heyrt kalla þetta óréttlæti. Þannig viröist sérstakt islenskt markaös- svæöi aöeins áhugavert þegar þaö á ísla: getur lækkaö verö á veiöileyfum til ykkar. Aö þvi veröurlika aö hyggja, aö þaö eru fleiri en veiöiréttar- eigendur einir, sem eiga hags- muna aö gæta I sambandi viö feröir erlendra veiöimanna hing- aö. Þjóöhagslega séö er koma þeirra hagkvæmari en annarra hópa feröamanna. Reynsla okkar er, aö sú fjárhæö, sem þeir greiöa fyrir veiöileyfi sln sé aöeins 25% af heildareyöslu þeirra hérlendis. Hin 75 prósentin eru greidd fyrir flugferöir, hótelkostnaö, þjónustu og fæöi viö árnar, auk persónu- legrar eyöslu. Ef viö nú gerum ráC fyrir aö erlendir veiöimenn kaupi hér 5200 stangardaga I sumar, og aö verö hvers veiöileyfis sé 120 þús. kr. sem ég hygg nálægt meöallagi, þá veröa þetta samtals 624 milljónir. Onnur eyösla er þá þreföld sú upphæö, eöa 1872 millj. Allt þaö fé kemur Islenskum atvinnuvegum til tekna á einhvern hátt. Og samtals gera þetta 2.5 milljarö I gjald- eyristekjum. Ég geri ráö fyrir þvl, aö þau rúm 96% þjóöarinnar, sem ekki veiöa lax á stöng, telji hagkvæmt aö fá þessa peninga inni landiö áfram. Þá er þess aö geta, aö oft heyrist sagt aö Islenskir skatt- borgarar leggi mikiö fé til veiöi- mála og uppbyggingar lax- veiöihlunninda hérlendis, meöan erlendir veiöimenn kosti slikt aö engu leyti. Þessvegna sé eölilegt aö íslenskir veiöimenn hafi þarna vissan forgang. Þetta viröast mér gildustu rök- in, sem málsvarar forgangs- réttarins beita, skoöunum sinum til stuönings. Þó veröur á þaö aö benda, — einu sinni enn — aö veiöimenn eru litiö brot af islenskum skattborgurum, en vilja þarna njóta góös af framlög- um allra hinna. Sá eini opinberi sjdöur, sem styrkir fiskræktar- framkvæmdir, er Fiskræktar- sjóöurinn. Tekjur hans koma frá þrem aöilum, þ.e. rlkissjóöi, veiöiréttareigendum og vatns- aflsstöövum, sem selja orku til almennings. Gjaldi veiöiréttar-

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.