Tíminn - 26.10.1980, Síða 7

Sunnudagur 26. október 1980.
7
Jón Sigurðsson:
Nýja skattakerfið
orkar líka tvímælis
Þeir sem fylgst hafa með
opinberum umræðum á undan
förnum árum munu minnast
hitans sem hljóp f umræður um
skattamál fyrir u.þ.b. fimm til
sexárum. Þá urðu mjög miklar
umræður um svo nefnd „lögleg
skattsvik”, „óeðlilegar heimild-
ir til að komast hjá sköttum” og
um „neðanjarðarhagkerfi” i
landinu. A nokkrum stöðum, t.d.
i Bolungarvlk, Borgarnesi og
Hveragerði kom til almennra
mótmæla meðal almennings.
t og með sem framhald þess-
ara umræðna og mótmæla var
sú endurskoðun sem gerð var á
lögum um tekju- og eignar-
skatta og kom fyrst til fram-
kvæmda á þessu ári. Þessi
endurskoðun miöaði aðallega aö
þvi að bæta úr helstu ágöllum
fyrra skattakerfis, „loka götun-
um” sem talin voru á eldri lög-
um, laga skattakerfiö betur að
verðbólguástandinu meö þvi að
skattleggja verðbólgugróða,
koma á sérsköttun hjóna og
einnig átti nýja skattakerfið aö
vera áfangi á leiðinni að stað-
greiðslukerfi beinna skatta.
Mjög mikil vinna var lögð i öll
þessi atriði og mörg fleiri, enda
mun skattakerfi eitthvert
fljöknasta viðfangsefni nútíma-
stjórnsýslu. Og fáir munu þeir
sem ekki telja að vel hafi verið
unnið þegar á. heildina er litið.
Það var hins vegar vitað frá
upphafi að miklu myndi varða
um framkvæmdina sjálfa og þvi
áformað að lögin nýju skyldu
tekin til gagngerrar endurskoð-
unar i ljósi reynslunnar þegar
þau yrðu komin til fram-
kvæmda.
Mtaf óvinsæl
Það hefur varla farið fram
hjá neinum, að nú, er lögin eru
komin i framkvæmd, sýnist
mönnum mjög sitt hverjum um
þau. 1 raun og veru er þaö ekki
tiðindi að margir kvarti, þvi aö
skattalög eru i eðli sinu óvinsæl
og geta vist aldrei orðið annað.
En það er ástæða til að hugleiða
hvað þaðer sem óánægju veldur
ööru fremur, og siðan að ábyrg-
iraðilar felli dóm um það hvort
óánægjan sé þess eölis, eða af
þeim rótum runnin, að ástæða
sé til beytinga á kerfinu.
Sem dæmi um óánægjuna má
nefna, að fyrir nokkru mót-
mæltu bændur vestan lands og
norðan álagningunni. Fyrir
nokkrum dögum efndi Verslun-
arráð Islands til fundar um
málið og var þar skorað á Al-
þingi að vinda bráöan bug að
endurskoöun skattalaganna. Og
loks mun það varla ofmælt að
almenningur er undrandi yfir
þeim fréttum að börn undir
sextán ára aldri skuli eiga að
greiða meira en 400 milljónir
króna i skatta á þessu ári.
Þauatriðieruvitanlega mörg
sem eru mönnum þyrnir i aug-
um i skattakerfinu nýja, og enn
verður að itreka að þaö er i
sjálfu sér ekki undarlegt.
I fyrsta lagi er á það bent aö
lögingefi embættismönnum allt
of mikil völd til þess að ákveða
mönnum skatta, þrátt fyrir
framtöl, og á þetta einkum við
þá sem annast sjálfstæða starf-
semi eða atvinnurekstur.
t ööru lagi þykir kerfið ekki
falla eðlilega að rekstrarað-
stæöum einkafyrirtækjanna i
landinu, sbr. þaö sem áður
þegar i stað tekist að fram-
kvæma vilja löggjafans áfalla-
laust meö öllu. Og sist alls hefur
gagnrýninfaliöiséróskirum að
hverfa aftur til þess sem áður
var.
Þrjú meginatriði gagnrýninn-
ar virðast þess eölis að ástæða
sé fyrir ábyrga aðila aö leiða
hugann að þeim sérstaklega.
Að geðþótta?
Ifyrsta lagi hlýtur það að telj-
ast i meira lagi umdeilanlegt —
i þjóöfélagi þar sem atvinnu-
frelsi tiðkast og eignarréttur er
virtur — að embættismenn
rikisins geti véfengt framtöl og
áætlaö mönnum tekjurnæstum
þvi að geðþótta og án sérþekk-
ingará rekstraraðstæðum — án
þess að til þurfi að koma mála-
ferli og dómsorð eftir sönnun og
eftir að þolanda hefur verið
veitt færi á aö verja mál sitt.
Bændurnir sem mótmæltu
skattalögunum fyrir skömmu
héldu þvi' þannig fram i skjali
sinu að þeir væru dæmdir skatt-
svikarar fyrir fram. I þessu efni
verður að gera ráð fyrir þvi að
yfirvöld færi fram sérstök ótvi-
ræð rök og sönnur fyrir máli
sinu og þá fyrir hlutlausum sér-
hæföum dómstóli.
Koma þeim
ekki í verð!
1 öðru lagi sýnir þaö ekki
mikið tillit til raunverulegra
rekstraraöstæðna að færa
skuldir til tekna án þess að taka
jafnframt i hverju einstöku at-
viki til greina greiðslustöðu
skattgreiðandans. Reyndin er
nefnilega sú, að greiðslugeta er
alls ekki jafnan fyrir hendi þótt
eignastaöa skáni vegna þess að
skuldir rýrna en eignir eru
færðar upp. Þetta hefur komið
mjög illa við t.d. kaupfélög úti
um land, en þau eiga eignir sem
þau geta ekki einu sinni komið 1
verð — til þess að greiöa skatt-
inn!
TVöfaldur
kostnaður
t þriöja lagi er þvi ekki aö
neita, að það er erfitt i fram-
kvæmdinni að koma á sérskött-
un hjóna — þótt hugmyndin sé
falleg á pappirnum. Sannleikur-
inn er nefnilega sá að heimilið
er bæði eigna- og rekstrareining
og sem slik æðri rikisvaldinu,
jafiit samkvæmt öllum menn-
ingargrunni okkar og nútima-
mannréttindum. Samkvæmt
þessu verður aö telja að sér-
sköttun sé í sjálfri sér aöeins
framkvæmdaatriði, — en þá
kemur upp sú mikla spurning
hvort þetta framkvæmdaatriði
sé til nokkurs skapaös hlutar
fallið annars en að tvöfalda
skriffinnsku og pappirsflóð og
kostnað við skattakerfið.
A þessu stigi máls er e.t.v.
ekki rétt að fjölyrða um einstök
atriöi þessara mála. Hins vegar
rekur mjög að þvi, aö skatta-
kerfið verði tekiö til þeirrar
yfirvegunar sem um var talaö
þegar þaö var i mótun. Við þá
yfirvegun hljóta þau atriði sem
hér hafa veriö nefnd mjög að
koma til álita.
JS.
úti við, hafa e.t.v. gert með sér
samkomulag um skiptingu
þeirra greiðslna sem fullveöja
fólk I svo kölluöu lýðfrjálsu rfki.
1 fimmta lagi er mörgum
furða á álagningunni á börnin.
Kemur engum
á óvart
Sú gagnrýni sem fram hefur
komið á ekkiað koma neinum á
óvart. Skattamál eru óskaplega
flókin og væri nær kraftaverki
ef svo viötæk endurskoðun
skattakerfisins og byltingar-
kennd, sem sú er nú hefur tekið
gildi, væri meö öllu gallalaus,
hvað þá aö yfirvöldum heföi
Ungir skattgreiðendur á flæðiskeri. Timamynd Róbert.
sagði, og reyndar ekki heldur aö
þörfum o“ aöstæöum annarra
rekstrarforma.
I þriðja lagi, og i beinu fram-
haldi, þykir það orka mjög tvi-
mælis er skuldir eru I reynd
færðar sem tekjur til skatts
vegna verðbólguhagnaðar sem
verðurer skuldir rýrna að raun-
gildi á móti eignum.
I fjórða lagi hafa margir
undrast framkvæmd sérskött-
unarinnar i einstökum atriðum.
Þannig er t.d. tekinn hluti af
fyrirframgreiðslu eiginmanns
og færður til eiginkonu sem
fyrirframgreiðsla hennar á
þessu ári, og yfirvöldin hafa
ekki fyrir þvi einu sinni að at-
huga hvort hjón, sem bæði vinna
menn og málefni