Tíminn - 28.11.1980, Side 9

13
Föstudagur 28. nóvember 1980.
Bolli Gústavsson i Laufási.
Ýmsar ver&a ævirnar.
Bókaútgáfan Skjaldborg.
Aldrei hef ég komiö aö Lauf-
ási.
Fyrir liölega 40 árum gekk ég
þarhjágaröi.Ekkimanégtil aö
nokkur bær sem ég fór framhjá
hafi náö slikum tökum á mér.
Þetta var aö vetrarlagi og snjó-
föl á jöröu. En mér var sem ég
sæi Fnjóská kvislast milli
grænna varphólmanna fyrir
neöan. Bæjarnafniö vottaöi aö
eitt sinn heföi ásinn veriö vax-
inn birki. Ef til vill hafa
bernskuminningar Þórhalls
biskups verkaö á mig. I hrifn-
ingu minni ályktaöi ég að gam-
an væri aö vera prestur i Lauf-
ási.
Hér liggur nú bók sem segir
talsvert frá presti í Laufási, sr.
Birni Halldórssyni. Síra Boili
hefur birt þætti um hann I Les-
bók Morgunblaösins. Þá hef ég
lesið og hér er aö nokkru sama
Með Laufásprestum
Bolli Giistavsson. Laufás.
efni en meira og fyllra finnst
mér þaö án þess aö hafa borið
saman. 011 verður frásögnin
nánari og ágengari vegna þess
aö gamli gærinn stendur enn.
Þaö er með vissum hætti eins og
þessir tveir Laufásprestar sem
meira en eitt hundrað ár skilja
að, sr. Björn og sr. Bolli, standi
hliö viö hlið. Bókin segir margt
um báöa.
Sr. Björn Halldórsson var
merkur maður á sinni tiö.
Kannske er það nýjasta I þess-
ari frásögn hve hispurslaust
hann leyföi sér gamansemi og
kerskni I bréfum sfnum til Páls
Ólafssonar. 011 slik gamansemi
var tekin miklu alvarlegar þá
en nú og vlgöum mönnum
sæmdi ekki nein léttúö. ,,En
menn eru prestarnir samt”,
sagöi Stephan G. og góöum
sögumanni er ofraun aö finna
hnyttna lýgi liggja sér á tungu,
segir Einar Ólafur.
Þegar höfundur ræöir um þá
sálma sr. Björns sem enn lifa
segir hann: ,,Og yfir moldum
hljómar þýöingin alkunna: ,,A
hendur fel þú honum, sem
himna stýrir borg.” Þaö er ein
þeirra þýöinga á islensku, er
tekur frumgerö ljóösins langt
fram.”
Ekki kann ég um þaö að
dæma. Hinu vek ég athygli á aö
hér er talað eins og þetta sé ein-
göngu jarðarfararsálmur. Þeg-
ar ég var ungur þótti eölilegt að
fara meö hann viö venjulegar
messur. Hvergi í sálminum er
einu oröi vikiö aö dauöanum.
Þetta er ljóð um trú og traust á
guðlegri forsjón hvaö sem aö
höndum ber.
Nú er ekki svo a& skilja aö
mér bregöi viö aö heyra talaö
um þennan sálm sem útfarar-
sálm. Ég þykist hafa oröiö þess
var aö hann sé svo einskoröaöur
viö jar&arfarir I vitund manna
aö sumir þola ekki lagiö viö önn-
ur tækifæri, þó textinn væri allt
annar. En eru ekki fleiri sálmar
aö fara sömu leiö I vitund
farir aftur og aftur fer smám
saman aö tengja þá þeim at-
höfnum einum.
Ég vil á engan hátt vanmeta
kveöjustundir látinna sam-
ferðamanna. Þær geta veriö
merkar samkomur. En væri
ekki athugandi fyrir presta að
ýta á þaö aö öndvegissálmar
veröi notaöir þegar þeir eiga við
þó að vinsælir útfarasálmar
séu?
I þessari bók sr. Bolla er þátt-
ur um Jón Hinriksson á Hellu-
vaði og Fjalla-Bensa. Sömu-
leiöis er svar viö þeirri grautar-
sagnfræði Halldórs Laxness aö
islenskt fólk hafi ekki kunnað
faöirvoriö I kaþólskum siö og er
þá vitnaö I hómiliubók frá tólftu
öld, sem vissulega virðist taka
af öll tvimæli.
Nokkrar prentvillur eru i
þessari bók. Talaö er um Vil-
hjálm Stefánsson á „hjarta
heims”, að maöur veröi „uppi-
skoppa” og nefndur krafta-
maöurinn „Ormur Þórólfsson.”
Þá grunar mig aö eigi að vera
litbrigöi jarðarinnar þar sem
stendur tilbirgöi i siðustu setn-
ingunnium Jón Hinriksson. Hún
er svona:
„Ævikvöld hans minnti á
mikla fegurö haustsins i þing-
eyskum heiöalöndum, þegar
undursamleg tilbrigði jaröar-
innar tengja hann æðri heimi.”
Auövitaðmá segja að litbrigöi
séu tilbrigöi, en hver er þessi
hann?
Veit ég vel aö þaö er spaug-
laust að verjast prentvillum en
óvandaöur prófarkalestur lýtir
mjög góöar bækur.
Sr. Bolli tekur m.a. upp eftir
sr. Birni:
„Drykkjuskapur er hið óþarf-
asta mein, sem mennirnir baka
sér, ég var kominn vel á veg
meö aö reyna hann, og þaö svo
að ég veit hvaö náskyldur og
nauðalikur hann er sjálfum
fjandanum, sem með öllum
sanni sagður er sinum verstur.
Ég er nú aö drekka minn
drykkjuskap niður, og sá draug-
ur er alltaf að veröa meö minna
og minna lifsmarki. Meö bæn til
guös og traustinu.til hans, sem
fremur en allur mannlegur
máttur vinnur sigur á syndum
og freistingum, vona ég lika aö
þessi óvinur sé þegar afráöinn
og grandi mér aldrei framar.”
Þetta telur sr. Bolli sanna að
sr. Björn hafi haft manndóm til
aö sigrast á lönguninni „án alls
ofstækis.” Tilvitnunin sannar
ekkert hvernig framhaldið
varö. En heföi þaö veriö ofstæki
ef prestur heföi alveg snúiö baki
viö þeim draug sem svo mjög
líktist sjálfum fjandanum?
Mér viröist sr. Bolli vanda
verk sitt og varast missagnir og
vafasamar fullyröingar. Þó m'á
geta þess aö vafasamt er aö
Eggert Gunnarsson hafi fariö til
Ameriku. Hann fór til Englands
og þar hverfur hann. Þar endar
þvi saga þessa glæsilega at-
gjörvismanns sem átti sér mikl-
arhugsjónir en flýöiland sitt frá
skuldum og óreiðu og hvarf.
Þar sem minnst er á Jón
Ólafssonog dóm þann sem hann
hlaut fyrir islendingabrag má
geta þess aö Landsyfirrétturinn
sýknaði hann. Menn litu á gifur-
yröin eins og marklitil hrópyröi
unglings svo sem þau voru. Jón
þurfti þvi' ekki aö flýja undan
réttvisinni i þaö sinn. Oöru máli
gegndi næst þegar hann var
dæmdur fyrir niðyröi um Hilm-
ar Finsen i Tveimur greinum I
Göngu Hrólfi og flýöi land til
Ameriku.
Þess er rétt aö geta að bókin
er prýdd allmörgum teikning-
um sem vera munu eftir
höfundinn, en sr. Bolli er ágæt-
lega drátthagur maður.
A hlifðarkápu bókarinnar
segir aö i' fyrsta þætti fylgjum
viö skáldkonunni Látra-Björgu
fram Báröardal. Þetta er
naumast rétt. Við fylgjum
höfundinum i bernsku hans I
búriö til Ólinu á Hllðarenda en
hana kallar hann fóstru sina.
Ekki veit ég hvort nágrönnum
hefur þótt ástæða til aö kalla
búriö á Hliöarenda skóla. Nú
metur presturinn i Laufási
stundirnar þær til mætustu
kennslustunda ævinnar.
1 þessari frásögn blandast
samanlýsing á hversdagslegum
störfum og sýnishorn af viöræö-
um húsfreyjunnar og sumar-
barnsins og blandast þar inn i
þjóösögur og sagnir, m.a. af
Látra-Björgu. Svo er sagan fyllt
meö föngum sem sótt eru 1 aör-
ar áttir. Og úr þessuveröur ágæt
mynd Ur þjóðmenningarsögu
aldarinnar, skemmtileg, fró&leg
og hjartnæm, ef þaö orö þykir
viðeigandi. Annars mætti gera
athyglisveröa hugleiðingu um
orðiö þaö.
H.Kr.
manna? Hvað er um: Hærra
minn guö og Lýs milda ljós?
Fólk sem litt sækir messur en
heyrir þessa sálma við jarðar-
bókmenntir
Eflum
Tímann
Ungs
manns
gaman
Bókaútgáfan Skjaldborg sendir
nú frá sér2. bindiöf heildarútgáfu
af verkum Einars Kristjáns-
sonar, rithöfundar, en hann
heldur áfram aö rekja æviminn-
ingar sinar. 1 þessu bindi segir
hann m.a. frá dvöl sinni á
Raufarhöfn og vinnu i sidarverk-
smiöju hjá Norömönnum, þá
segir hann frá dvöl sinni á Laxa-
mýri hjá Jóni H. Þorbergssyni,
siöan frá skólaminningum sfnum
I Reykholtsskóla og Hvanneyri I
Borgarfiröi og koma þar margir
landskunnir menn viö sögu.
Þessu bindi lýkur Einar síöan
meö kafla sem heitir, „Allar
góðar ástasögur enda á hjóna-
bandi”.
í næsta bindi segir Einar siöan
frá búskaparárum sinum I Þistil-
firði, en siöan vikur sögunni til
Akureyrar, þar sem höfundur
hefur búiö yfir 30 ár og býr enn.
t þessu bindi eins og 1 hinu
fyrsta er fjöldi mynda af þeim er
viö sögu koraa.
Fyrsta bindinu, sem heitir
Fjallabæjafdlk, og kom út á
siöasta ári var mjög vel tekiö og
kom þá strax i ljós, aö þeir eru
margir sem eignast vilja ritsafn
Einars Kristjánssonar, enda
verður ritsafn þetta skemmtilegt
til lestrar fyrir fólk á öllum aldri
og ánægjuleg eign. Fyrsta bindi
ritsafnsins er enn fáanlegt, en
upplag er takmarkað.
Mannlíf
í mótun
Þetta er fyrra bindi æviminn-
inga Sæmundar G. Jdhannes-
sonar, sem hann hcfur sjálfur
skráö.
t leiðaroröum fyrra bindsins
segir Sæmundur svo: „ Reynt hef
ég aö rita söguna þannig, aö
nútima kynslóöin, sem þekkir
ekkiaf eigin reynslu, hverniglifiö
til sveita var á&ur, geti eitthvaö
ræðst um það. Breyst höfðu
búskaparhættir og heyvinnutæki
frá landnámsöld, aö minnsta
kosti i megindráttum. Þessu
reyni ég aö lýsa, gefa einhverja
hugmynd um þessi atriöi, er
samfléttuð eru sögu vorri,
sem byggjum tsland.”
Pétur Pétursson, félagsfræö-
ingur I Lundi i Sviþjóö, ritar inn-
gang aö þessu fyrra bindi ævisögu
Sæmundar og segir svo i lokin:
„Viðhorf Sæmundar til eigin lifs-
sögu, sem ég hef reynt aö gera
grein fyrir i fáum oröum, gerir
það aö verkum, aö óhætt er aö
segja, aö hún sé meistaralega
skrifuð. HUn er merkilega laus
viö slepju, yfirhylminga og ósk-
hyggju, sem einkennir svo margr
ævisögur, sem seljast á fslensk-
um bókamarkaöi”.
Ný lögreglusaga:
Pólis, pólis
Pdlis, pdlis..er ný bók i sagna-
flokkinum Skáldsaga um glæp
sem Mál og menning gefur út.
Höfundar sagnanna eru sænsku
rithöfundarnir Maj Sjöwall og
Per Wahlöö, oghafa bækur þeirra
verið gefnar út á fjölmörgum
þjóötungum og alls staöar notiö
mikilla vinsælda. Þetta er flokkur
tiu lögreglusagna sem eru sjálf-
stæðar hver um sig, en aðalper-
sónur eru þær sömu, Martin Beck
og starfsbræöur hans i rann-
sóknarlögreglu Stokkhólms-
borgar.
Pólis, pólis... er sjötta bókin i
þessum flokki, en áður hafa
komið út bækurnar: Moröiö á
ferjunni, Maöurinn sem hvarf,
Maöurinn á svölunum, Löggan
sem hldog BrunabDinn sent týnd-
ist sem kom út fyrr á árinu.
Þýðandi Pdlfs, pdlis.. er Ólafur
Jónsson. Bókin er 222 bls., gefin
út bæði innbundin og i kilju. Setn-
ingu og prentun annaöist Prent-
rún hf. en Bókfell h.f. sá um bók-
band. Kápumynd er gerö af Hilm-
ari Þ Helgasyni.
OAISMRAUNI 9
HAFNARMBOI
Slml MHI.
Útihurðir — Bilskúrshuröir
Svalahuröir — Gluggar
Gluggafög
ÚTtihnrftir Dalshrauni 9,
Utinuroir Hafnarfiröi.
Simi 54595.