Fréttablaðið - 30.12.2007, Qupperneq 13

SUNNUDAGUR 30. desember 2007
Sölustaður
KR-heimilið við Frostaskjól
Afgreiðslutími
28.12.kl. 10–22
29.12.kl. 10–22
30.12. kl. 10–22
31.12. kl. 9–16
4.000,- 3.000,-
5.500,-
5.500,-
7.000,-
6.000,-
Goðheimar og Jötunheimar
Risakökur og ísskápar
Yfir tuttugu tegundir af risakökum og ísskápum.
Hlaupvídd 1–2”, 49–150 skot.
Það allra nýjasta eru blævængir,
marghleypur og tjaldsveipir.
Ekki missa af þeim.
Takmarkað magn.
5.000,-
Royal flugeldar
Kökur, rakettur og skotrör frá Royal eru
alvörugræjur sem klikka ekki.
sem jarðefnaeldsneyti er orku-
gjafinn,“ segir Þorkell.
Þorkell bendir á að hin miklu
umsvif áliðnaðar hérlendis skekki
á vissan hátt samanburð á orku- og
kolefnisbúskap okkar við umheim-
inn, meðal annars sýnist hlutur inn-
flutts eldsneytis hlutfallslega lægri
en ella. „Sannleikurinn er sá að við
erum býsna háð innfluttri olíu og
um leið losun frá henni. Því eigum
við að beina athyglinni að sam-
göngum á landi, að fiskveiðunum
og flugsamgöngunum jafnvel.“ Það
síðastnefnda sé reyndar annað
dæmi um alþjóðlegt viðfangsefni
frekar en verkefni sem stjórnvöld í
hverju landi fyrir sig geta annazt.
Innlend orka í samgöngum
Orkumál samgangna segir Þorkell
að hafi verið sér mjög hugleikin
allan sinn feril og þau hafi reyndar
skipað sess á Orkustofnun um ára-
tuga skeið.
„Stofnunin hefur fylgzt með og
reynt að átta sig á því hvort það séu
einhverjar leiðir til að nýta innlend-
ar orkulindir í samgöngum og fisk-
veiðum,“ segir hann. Segja megi að
þrjár aðalleiðir séu færar að þessu
marki.
„Í fyrsta lagi að nýta raforkuna
nokkurn veginn beint, til dæmis
með raflestum, og með því að geyma
orkuna á rafhlöðum í samgöngu-
tækjunum sjálfum, bílunum.“
Þarna eigi mikil þróun sér stað.
Lengi vel var lítið að gerast í þróun
rafhlöðutækni, en núna virðist þar
vera veruleg hreyfing. Mjög áhuga-
vert fyrir íslenzkar aðstæður sé
millistig eins og tvinnbílar sem
tengir saman hefðbundinn bruna-
hreyfil og rafmótor til að knýja bíl,
sérstaklega það sem við köllum
tengil-tvinnbíla. Það eru tvinnbílar
sem hægt er að setja í samband á
nóttunni til að hlaða rafhlöðurnar
og eiga fyrir lunganum af keyrslu
dagsins. „Með þeirri lausn væri
hægt að minnka eldsneytisþörf
íslenzka bílaflotans um tvo þriðju
eða jafnvel þrjá fjórðu,“ segir
Þorkell.
Önnur möguleg leið sé að búa til
eldsneyti með hjálp rafmagns, það
er vetni eða metanól. Þar virðast
menn að sögn Þorkels eiga lengra í
land en öflugir hvatamenn þessarar
leiðar töldu. „Ég treysti mér ekki til
að spá um það hvernig það mun
þróast – ef rafhlöðutæknin kemst á
flug munu vetnisbílar ekki verða
samkeppnishæfir við hreinræktaða
rafbíla vegna mikils orkutaps eftir
vetnisleiðinni og dýrra breytinga á
innviðum. Það verður að koma í ljós
hvaða tækni sigrar. Þess vegna held
ég að stjórnvöld eigi að vera sem
hlutlausust og opnust fyrir misjöfn-
um tæknilausnum, og fyrst og
fremst skapa hvata með skatta- og
gjaldarömmum þannig að menn
geti prófað sig áfram og að lokum
muni einhver tæknin hafa vinning-
inn,“ segir Þorkell.
Þriðji kosturinn sé framleiðsla
lífræns eldsneytis, þar sem raf-
magnið leikur lítið eða ekkert hlut-
verk. Á því séu þó ýmis vand-
kvæði.
Þorkell segir æskilegt að til væru
myndarlegir þróunarsjóðir til að
leyfa mönnum hérlendis að prófa
sig áfram með þessar ýmsu
lausnir.
Menntunarmál lykilmál
Svo sé það útrásin. „Við erum vart
að fara út í hana í einhverju góð-
gerðaskyni, þó við segjum það
kannski í hátíðarræðum. Auðvitað
er það bezt þegar báðir græða, að
við getum komið okkar þekkingu í
verð og um leið bætt lífsskilyrði
annarra.“ Hér á Íslandi eru hlut-
irnir í þessu samhengi ýmist í
ökkla eða eyra að sögn Þorkels.
Orkustofnun stofnaði fyrir tæpum
aldarfjórðungi dótturfyrirtækið
Orkustofnun erlendis. „Þetta gekk
framan af ekkert ógurlega vel. Úr
þessu urðu engin stórviðskipti. En
nú allt í einu spretta orkuútrásar-
fyrirtækin upp. Við skulum vona
að þeim vegni öllum sem bezt,“
segir Þorkell.
Lykilmál í þessu samhengi er
menntun fagmanna í orkugeiran-
um. „Þetta gengur mjög í bylgjum
eins og annað í okkar litla samfé-
lagi. Það var í tízku um árið 1980
að læra jarðvísindi,“ rifjar Þorkell
upp; „þá var mikið umleikis, við
vorum að leita að jarðhita um allt
land, að leggja hitaveitur. Orku-
stofnun réð alla jarðfræðinga sem
útskrifuðust. Síðan hefur tízkan
breytzt, unga fólkið sýnir nú fjár-
sýslu mestan áhuga. Það er orðinn
mikill skortur á jarðvísindamönn-
um, og mönnum á nánast öllum
sviðum orkumála. Það þarf að
vekja athygli ungs fólks á að þarna
eru tækifæri og ekkert síður að
laða að erlenda stúdenta líka. Því
ef við ætlum í útrásina getum við
ekkert síður nýtt okkur útlendinga
sem hafa kannski hlotið sína fag-
menntun hér á landi. Lengi var
áhugi háskólanna takmarkaður en
núna sprettur þetta upp eins og
gorkúlur leyfi ég mér að segja. Ég
held reyndar að það væri rétt að
spyrða þar eitthvað saman, sem
menn vonandi eru að gera til að
bakgrunnurinn að hinu nýja náms-
framboði sé nægilega traustur.“
Horft fram á við
„Svo ef ég horfi fram á við, þá held
ég að það séu að verða skýrari skil í
orkugeiranum á milli hlutverks
hins opinbera og einkageirans,“
segir Þorkell. Einkarekstur muni
hasla sér völl á orkusviðinu í sam-
keppnisþættinum, sem sagt öðru en
sérleyfisþættinum þar sem vilji
virðist fyrir því að festa hlutverk
hins opinbera í sessi. Hliðstæð
þróun sé líka fyrirsjáanleg í hita-
veitumálum, meðal annars með
boðuðum lögum um hitaveitur.
Þegar litið sé lengra sé spennandi
að vita hvort olía og jarðgas kunni
að finnast á okkar umráðasvæði.
Það sjáist ekki fyrr en eftir einhver
ár eða áratugi.
„Ég tel öruggt að það komi að því
að við notum innlendu raforkuna í
samgöngum,“ bætir hann við. „En
það er tiltölulega lítið af raforku
sem við þurfum í það. Í gegn um
vetnisleiðina þarf um það bil hálfa
Kárahnjúkavirkjun, en með rafbíl-
um þyrfti um helmingi minna; það
samsvarar einni Blönduvirkjun eða
svo.“
„Síðan er þetta stóra spurningin:
erum við komin að einhverjum
endamörkum í orkunýtingunni?
Við erum búin að virkja 15 tera-
wattstundir á ári. Við höfum lengst
af talið að það væru um 50 tera-
wattstundir á ári sem væri hægt að
virkja á boðlegan hátt. Kannski
hefur mat okkar á vatnsorkukost-
unum eitthvað minnkað og á jarð-
hitakostunum aukizt á móti. Þang-
að til annað kemur í ljós þá höldum
við okkur við þessi 50. Þar með
erum við búin að virkja svona þriðj-
unginn. En auðvitað, sérstaklega í
vatnsorkunni, er það sem eftir er
kannski ekki eins kræsilegt eða
ábatasamt eins og það sem búið er.
En það kemur náttúrulega að því að
við segjum hingað og ekki lengra,
til dæmis í álframleiðslunni. Hvort
það bætist eitt eða kannski tvö
álver við og svo segjum við stopp?“
veltir Þorkell fyrir sér.
Loks segist Þorkell viss um að
það muni líka koma að því að lagð-
ur verði sæstrengur – eða -streng-
ir – sem tengja muni raforkukerfi
Íslands kerfi grannlandanna. Það
verði ekki sízt gert til að tryggja
öryggi í raforkukerfinu, en það
verði jafnvel einnig til að auka
samkeppni í raforkukerfinu
hérlendis.
Verðmætaaukning íslenzkrar orku
Með hækkandi verði á jarðefna-
eldsneyti og kröfum um takmörkun
á losun koltvísýrings eykst hlut-
fallslegt verðmæti hinna endurnýj-
anlegu orkulinda Íslands. „Raforku-
fyrirtækin íslenzku vita þetta og
orkusölusamningarnir við álverin
eru með tengingu við álverð og
álverð mun ábyggilega hækka í takt
við hækkað verð á orku, svo það er
viss trygging fyrir því að þetta sitji
ekki mjög eftir,“ segir Þorkell.
„En hver á orkulindirnar og á þá
að njóta arðsins af verðmætaaukn-
ingu þeirra?“ spyr hann. „Megnið
af þeim er í opinberri eigu, en með
aukinni markaðsvæðingu þarf að
taka á því með óyggjandi hætti
hvernig orkufyrirtækin eiga að fá
að nýta auðlindirnar, hvort sem þau
sjálf eru í opinberri eigu eða einka-
eigu. Leikreglur þurfa að vera skýr-
ar og sanngjarnar, forðumst deilur
eins og um fiskimiðin. Á þetta hef
ég bent í ræðu og riti alla mína emb-
ættistíð. Um leið þarf að marka
heildarnýtingarstefnu, í tengslum
við ramma-áætlunina fyrrnefndu.
Þannig fæst líka svar við spurning-
unni um hver séu endamörkin,“
segir Þorkell að endingu.