Tíminn - 26.07.1981, Side 12

Sunnudagur 26. júli 1981
bergmál
i.
■ Vi6 strákarnir hérna á Helgar-
Timanum höfum orBið fyrir pínu-
litlu aðkasti nú siðustu vikuna.
Flest af þvi er ekki erfitt að hrista
af sér, það er liður i hefðbundnu
skitkasti milli dagblaðanna og
væntanlega engar djdprættar
meiningar á bak viö það. X amast
út i Y sem getur svo ekki stillt sig
um að svara i sömu mynt. Tíminn
segir frá blaðamannafundi þar
sem Vilmundur Gylfason hélt sig
nokkuð fyrir utan alfaraleið i
spurningum. Vilmundur eða ein-
hver nóti hans gripur steininn á
loftiog kastar honum aftur i nafni
„Hörguls” i sundurlausri og
heldur ósæmilegri grein um
nýjan og breyttan Tima.
Illugi Jökulsson gefur i skyn i
siðasta Bergmáli að Ellert
Schram, ritstjóri Visis, sé veikur
fyrir rasisma. Ellert svarar i
harðorðum leiðara, segir að hann
sé enginn rasistiog ef hann sé það
þá sé ég það lika og vitnar i grein
eftir mig máli sinu til halds og
trausts — ljóöurinn er bara sá að
tilvitnanimar voru ekki alveg i
rökréttu samhengi greinarinnar.
Allt er þettá ósköp litilf jörlegt
strið og h'til ástæða til að mæta til
leiks — hællæri kennt við agúrkur
ríkir á blöðunum eins og alltaf
yfir sumarmánuðina — þarna
hafa þau þó alltaf eitthvað til að
fylla sinn efniskvóta, m.a.s. fjór-
blöðungurinn efnisrýri...
„Hörgull” (á skynsamlegu
viti?) reit i Alþýöublaðið: „A
laugardögum gefa Framsóknar-
menn Ut þrjátiu og tveggja siðna
klámblað þar sem leitast er við að
auka skilning lesandans á pönki
og terrorisma.”
Pönk — allt i lagi, þaö er tónlist
æskunnar, eða hvað. Gróf rokk-
tónlist sem hefur verið stimpluö
með þessu nafni. Hún túlkar þjóð-
félagsaðstæður og viöhorf ung-
linga — sem vonandi eru einnig
lesendur Timans — það finnst
engin skynsamleg ástæða til að
sniðganga hana. Og terrorismi —
illilega útbreitt mein i vestraenu
samfélagi sem veröur að skilja til
að hægt sé að beita einhverri
lækningu. Eigum viö að lita pent i
hina áttina. Maöur ansar þessu
meira að segja ekki.
II.
En það er annað i þessu sem er
svoldið ómaklegt. Þetta klámtal.
1 Hörgulsgreininni og einnig I
Visi, sem kallar Helgar-TImann
„Samúel fyrir bændur” — þaðan
kemur reyndar ásökunin úr
hörðustu átt. Viö áttum okkur
ekki fyllilega á hvað þeir eru að
tala um. Leiti nú hver logandi
ljósi I helgarblöðunum sinum,
sem allir halda auðvitað til haga.
Kvenfólkið þar er allt kappklætt,
helst I úlpu og með trefil (utan
eina skopmynd sem þarna var til
að leggja aukinn þunga á tlma-
bæra herferö gegn subbuskap),
svo maður tali ekki um
múnderinguna á karlpeningnum.
ínna
;nd
sdnwer
geta hvað mp
*ver S* sér.^T
fyrirab'Tí,naaSakal,a
^sa,TdTZ
_ Tltn^ttakar,!
—ESJ. | sjálfu sér ekki eins þreytt og
gömlu pönkararnir.
Eftir þessa meintu breytingu
er allt vaðandi i prentsvörtum
sorgarrömmum hjá Þórarni
Snæland, jafnvel utan um
myndirnar af berrössuöu Holly-
- wöodsijoi úli u ust^en vegur
striplingamyndannaf^Ttós^ört
vaxandi á Timanum. Þettaaf.^
urhvarf til náttúrunnar kemur
gleggstfram um helgar. A laug-
ardögum gefaFVamsóknarmenn
út þrjátiu og tveggja siðna
klámblaö þar sem leitast er við
aö auka skilning lesandans á
pönki og terrorisma. ööuvisi
okkuráöurbrá. Hörgull.
B Umræddar klausur i Alþýöu-
blaði og Visi ásamt mynd sem
ekki fékkst birt I Helgar-TIman-
um.
fororði áö við værum að géra
könnun, þjóöfélagsfræðilega og
sálfræðilega, værum að taka púls
á þjóðfélaginu hvað varðar kyn-
feröislegar öfughneigðir. —
Ætluðum m.a. að svara spurning-
um I þessum dúr — hver er
heimsmynd islenskra klámrita?
Er hún til? Hvaö ganga þær
langt? Er ritskoðun og velsæmi á
undanhaldi? Hverjir gefa svona
lagaö út? Hvaö ganga þeir langt?
Lifa kannski virtir skattborgarar
af útgáfu sorprita? Maöurinn i
næsta húsi?
Viö fundum engin svör, þessi
fyrirætlaöa grein birtist aldrei.
Verkefniö var m.a.s. ofviða fyrir
okkur klámhundana, viö náðum
engum tökum á efninu, vorum
alltof teprulegir— þar misstu les-
endur Timans af ærlegri sali-
bunu.
Vikjum eitt andartak af
striplingamyndum I Islenskum
dagblööum, ekki aö það komi
meginatriöum þessarar greinar
mikið við. Það er vart verjandi að
kalla sllkar myndir klám, I
mestalagi hálf-klám, klúrheit eða
bara hreinlega anatómiu. Þetta
er útlenskur plagsiður sem dag-
blöðin hér hafa tileinkað sér,
ættaður úr „gulu pressunni”, og
gengur út á það aö fáklæddar
stúlkur séu alls efnis best fallnar
til aö pranga blöðum inn á les-
endur— fyrir utan kannski
lesendagetraunir. Það efast ég
satt aö segja um, þaö þurfa aö
vera aöþrengdir menn sem kaupa
dagblöð til að skoða myndir af
beru kvenfólki — ekki þarf Mogg-
inn að flagga sliku. Þeir sem eru
á annað borð á slikri bylgjulengd
geta hæglega orðiö sér útum eitt-
hvað meira krassandi — téöan
sjoppulitteratúr, myndablöð, blá-
ar videóspólur ellegar laumast I
bió meö kragann uppbrettan og
sólgleraugu. Sumarstúlkur og
aðrar skutlur i dagblöðunum eru
fengust hvergi útgefin nema hjá
smáum forlögum hugsjóna-
manna, sem voru sifellt má) rit-
skoðun á hælunum.
Nú er ritskoöunin hverfandi.
Það eru forréttindi rithöfundar að
skrifa allt það sem hann telur að
skáldsagan útheimti — það er
viötekið aö kynlifið sé svo stór
þáttur af af mannlegu atferli að
sannferöugar skáldsögur sé ekki
hægt að skrifa án þess að það eigi
drjúgan hlut. Djarfhuga rit-
höfundar eru ekki kallaðir klám-
karlar lengur.
V
Spurningin er bara hvilikur á-
vinningur þetta er. Hvað varðar
ritskoöun er allt gott um aukiö
frelsi aö segja, ritskoðendur eru
aldrei annað en fólk eins og við
hin — þaö er út I hött að láta
breyska einstaklinga sitja i
dómarasætiyfir lesningu manna.
En er hægt að draga einhver
veruleg mörk milli sjoppubók-
anna og bókmenntanna með stóru
béi. Er ekki i raun alltaf verið að
framkvæma sömu athöfn meö
harla fábreyttum tilbrigðum?
Umhverfið er að visu síbreyti-
legt, persónumar, sálfræðin ef
hún er þá nokkur — en er þetta
ekki i grundvallaratriðum sama
endurtekningin aftur og aftur.
Faktiskteru klámbækuralltaf við
sama heygarðshornið hvaða
stimpil sem þærhafa á sér, hvort
sem þær eru keyptar i Máli og
menningu eöa á hliðargötu viö
Strikiö i Kaupmannahöfn.
Möguleikarnir eru i raun i-
skyggilega tæmandi — við erum
hér og nú, af holdi og bltíði, háð
lögmálum þyngdarinnar, ekki
með neitt sérstaklega teygjan-
lega likama, athöfnin hefur alltaf
sama markmið, variasjónimar
em ekki beint margar. Er þá
nokkur leið aö gera kynlifinu fjöl-
breytilegri skil I bókmenntum.
Eins og tittnefndur gagnrýnandi,
GeorgeSteiner, segir i merkilegri
grein „Night Words” —
„reikniskúnst kynlifsins tekur
enda einhvers staðar i nánd við
soixante-neuf” — sextiu og niu.
Bækur sem voru skrifaðar fyrir
frelsunina miklu gátu fullvel
rúmaö vissa kynferðislega
spennu, þótt aldrei væri vikið
oröum að athöfninni sjálfri. I
Hómerskviðum, allt uppi
Dostojevski og Thomas Mann —
kynlifið er alltaf til staðar sem
þáttur imannlegum samskiptum.
Munurinn er bara sá aö hlutimir
eru gefnir i skyn i stað þess að
farið sé út i langdregnar og oftast
nær andlausar lýsingar. Mynda-
vélunum var beint annað, rétt
eins og I gömlum kvikmyndum,
ánægjutilfinningin sem eftir lifir
er öldungis ekki minni.
Það er mál rithöfunda hvort
þeir vilja notfæra sér kynlif til að
magna áhrifamátt verka sinna.
Hvort sem það af röksemda-
færslu sköpunargáfunnar ellegar
helberrar sölumennsku. En að
svo margir þurfi að nytja aukið
frelsi með þvi að fara út i inn-
KLAMHUNDAR
Kynferðislegar veilur I rit-
málinu eru ekki veigameiri— sú
litla umfjöllun sem slik málefni
hafa fengið hér i blaðinu hefur öll
veriö á býsna fræöilegum grund-
velli, t.a.m. grein um kynvillu
sem var þýdd uppúr þýska
blaöinu „Der Spiegel” (sem er á-
sakaö um allt annað en klám). Og
svo var þaö krossferöin gegn
kláminu, nánar tiltekiö lokuðu
karlasamkvæmi þar sem 10
stúlkur áttu að uppvarta, hún
rann þvi miöur út I sandinn. Það
er helst að manni detti I hug að
þaö sé bókasiðan, þar sem er
fjallaðum opinskáar en að visu ó-
sköp dæmigerðar bækur I bland,
sem vefst fyrir, kollegum á Vlsi
og Alþýöublaðinu.
III.
Drögum ekkert undan. Viö fór-
um I sjoppu um daginn og urðum
okkur úti um ókjör af klámbókum
og ritlingum, auðvitað með bvi
aö minu viti hreinn óþarfi, en að
auki fullkomlega meinlausar —
við skulum ekki fara út i tengsl
þeirra viö kvennabaráttu.
IV.
Ef Visismenn og Alþýöublaðs-
menn á annaö borð lesa Helgar-
Timann væri helst aö klámnafn-
bótin hefði flogið þeim I hug viö
lestur erlendu bókasiöunnar sem
viö streitumst einir blaöa við aö
halda úti. Þar höfum við annað
slagiö ritdæmt eða gefið umsögn
„bókmennta-klámi”, „hákúltúr-
klámi” — eða hvaö maður á aö
kalla þaö þegar rithöfundar inn-
lima bersöglar lýsingar á mann-
legu privat-atferli i bækur sinar.
Við höfum skrifaö um bækur
Charles Bukowskis og Anais Nin,
iþessu tölubiaði tæpum við á bók
um kynvillu, meira slikt er á-
byggilega I vændum —
höfundarnir teljcist jú til megin-
spámanna hvað sem liður um-
fjöllun þeirra um kynferðismál.
Það er háð persónulegu mati
hvers og eins hvort slikt klám á
háu plani er taliö fordæmanlegt
eður ei. Þarna er fjallað um þetta
iiffræðilega frá öllum mögulegum
hliðum, fjallaö um nákvæmlega
sömu hluti og i sjoppubókunum —
munurinn er bara sá að þetta er
hönduglega skrifaö, fléttað inni
einhverja heild sem er hafin yfir
einstaka kynferðislega kafla.
í bland er þetta veigamikill og
af mörgum talinn óhjákvæmi-
legur þáttur nútimabókmennta —
hvernig i ósköpunum á maður þá
að geta fjallað um bókmenntir án
þess að vikja orði að þessu. Það
eru ekki fáar nýlegar bækur — til
að mynda ameriskar — sem inni-
halda kynltfslýsingar sem eitt-
hvað mundu vefjast fyrir siða-
postulunum.
Þetta er afleiöing af vissri bók-
mennta og þjóðfélagsþróun i
frelsis átt Nú orðiö getur maður
gengið inn I hvaöa btíkabúð sem
er og keypt bækur sem áður voru
fordæmdar sem klám. Bækur
sem áttu sér enga formælendur
utan haröan kjarna sérvitringa
eru nú lesnar I sktílum og
pnsaðar i lexikonum. Jafnvel
menn eins og James Joyce, D.H.
Lawrence, Vladimir Naboko og
William Burroghs þurftu aö
laumupokast með verk sin sem
voru dregin fyrir dómstóla og úr-
skuröuð non grata. Ulysses, Lady
Chatterleys Lover, Lolita og
Naked Lunch eftir téöa höfunda
fjálgar lýsingar á kynmökum i
ótal, en samt aUtof endanlegum
og tilbreytingarsnauðum til-
brigðum. Steiner vill meina að
þar sé verið að misnota tungu-
málið, eyðileggja orðaforöa sem
ætti aö vera einkamál hvers og
eins. Hann segir: „Þegar allt er
hægtað segja meö öskri, þá hætta
menn aö segja þá I hálfum
hljóðum.”
öskur, frekja, misnotkun, inn-
rás á heilagt svæði einstaklings-
ins. Viölátum okkur bara leiöast
á meðan.
Egill Helgason,
blaðamaður skrifar