Tíminn - 16.09.1981, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 16. september 1981
„Nú riður á að fylgja þeim árangri
eftir, sem náðst hefur, með enn frekari
aðgerðum á næsta ári, þannig að verð-
bólgan haldi áframað lækka. Þótt að 40%
verðbólgustigið náist á þessu ári er verð-
bólgan enn langt ofan við það sem viðun-
andi má teljast”.
Mest er um vert að miöað hefur
irétta átt, ánþess að það hafi haft
i fór með sér atvinnuleysi, en nú
hefur hver hönd verk að vinna.
Það má segja að á stjórnmála-
sviðinu hafa menn nokkuð skipst i
tvo hópa. Annar er sá sem vill
ráðast til atlögu við verðbólguna,
með aðgerðum sem hafa sem
minnst umrót i þjóðfélaginu og
sveiflur I atvinnulifi i för meö sér.
Framsóknarflokkurinn hefur haft
forustu um þessa stefnu, og hefur
hún verið kölluð niðurtalning
verðbólgu. Hún hefur borið
árangur nú á siöustu misserum. 1
röðum stjórnarsinna nýtur þessi
stefna nú almennrar viöurkenn-
ingar.
A hinu leytinu er svo stjórn-
málaöfl.ef hægt er aö festa hend-
ur á þeim fyrir deilum i stjómar-
andstööunni, sem vilja ráðast á
verðbólguna með ýmsum „hókus
pókus”aðferðum,slá hana niður i
einu höggi, eða vega aö ýmsum
undirstöðuatvinnugreinum eins
og t.d. landbúnaði i von um að
slfkt lækni öll mein efnahagslífs-
ins. 1 augum þessara manna er
full atvinna ekkert höfuðatriði,
hvaö þá byggðajafnvægi eða
önnur félagsleg markmið. Þessi
andstæðu sjónarmið takast nú á
og munu takast á, og ládeyða
sumarsins á stjórnmálasviðinu er
aöeins lognið á undan storminum
að þessu leyti.
Höfuðatriðið er að telja niður
verðbólguna i áföngum, með þvi
að missa hvorki gengismál,
vaxta- og verðlagsmál, eða
launamál Ur böndunum og jafn-
framt verði reynt af fremsta
megni aö halda uppi fullri at-
vinnu. Og ekki verði hörfað i sam-
félagslegri þjónustu, jafnframt
þvi sem atvinnulifið er eflt. Menn
verða að skilja það aö allir þessir
þættirerusamofnir og verða ekki
skildir að.
stefntaðþviað reksturinn verði á
félagslegum grundvelli og svo
mjög bundinn almenningi heima
sem verða má. Sálir eins og Visis-
svarthöfði tala um að miklu
skemmtilegra hefi verið ef ein-
staklingur hefði keypt. Þannig er
jiú smekkurinn i svarta höfðinu.
L NU stendur þannig á aö islensk-
|ur iðnaður á i erfiðleikum. Út-
fljutningsiðnaöur verður að þola
'sivaxandi kostnað, háa vexti
o.s.frv. Sambandsmenn hafa
vakið athygli á þeim erfiðleikum
og talað um hallarekstur. Þá
kemur fram aö Morgunblaðinu
finnst það fjarstæða að samband-
ið leggi fé í frystihúskaup meöan
ullar- og skinnaiðnaður þess sé
rekinn meö halla. Það eigi heldur
að nota eigur sinar til að mæta
hallarekstri iðnaðarins.
Enda þóttiönaður S.Í.S. sé þýð-
ingarmikill er hann ekki nema
hluti af islenskum iðnaði. Þjóðin i
heild þarf þess að fjárhagslegur
grundvöllur sé fyrir þvi að vinna
hráefni hennar, jafnt frá land-
búnaðisem sjávarUtvegi sem og
að unnt sé að reka ýmsan þjón-
ustuiðnað fyrir framleiösluna.
Þjóðin verður að ætlast til þess aö
svo sé stjómað aö þetta sé unnt.
Hreyfingar á verði gjaldmiðils
einstakra viðskiptalanda mega
ekki mismuna starfsgreinum svo
að Islendingar hættiað geta unnið
fyrirsér. Þaö er bæði vonlaust og
vitlaust að ætlast til þess að
áfram sé haldið endalaust meö
vonlausan taprekstur. Það leysir
engan vanda ti! frambúöar. Ef
einhver heldur það er hann á
valdi mikillar sjálfsblekkingar.
Rétt er aö minna á það að i
landinu er bæði ullariðnaður og
skinnaiðnaður i höndum annarra
en sambandsins. Þegar sam-
bandsmenn tala um erfiðleika
þessara iðngreina eru þeirað tala
máli hinna eins og sin. Hér er ekki
til umræðu afkoma Sambandsins
i heild, heldur hagur og afkoma
þýðingarmikilla iðngreina.
Ýmislegter sagt i tengslum viö
þessi málheldur grunnfærnislegt.
En þó er þessi umræða öll lær-
dómsrik. Hún ætti að geta verið
almennt til leiðbeiningar um leiö
og það sem gerist er merkilegur
\itnisburður.
Vel má skilja það að þeim
sem skrifa Morgunblaöiö og Visi
þyki það dapurleg staðreynd aö
heiðarlegir Sjálfstæðismenn
treysta samvinnuhreyfingunni
best fyrir framtið byggða sinna
og almennings þar. Það er hart
bein að bita en staðreynd er staö-
reynd hvort sem menn þola að
bera eða ekki.
H.Kr.
■ Ása ólafsdóttir á sýningu sinni á Kjarvalsstöðum.
til þess við eigum lika hauk i
horni i þessari grein i Sviþjóð.
Hannyrðireiga sér langa sögu á
Islandi. Vefnaður, útsaumur og
siðarprjónaskapur. Enn er mikið
unnið, ofið og saumað út. Hundr-
uð, ef ekki þUsundir kvenna og
karla hér á landi sauma úr sér
augun, mynstur teiknuö i Dan-
mörku, Þýskalandi og frá Niður-
löndum, þvf islenska stefnu hefur
vantaö. Þetta fólk ætti að skoða
verk Astuólafsdóttur, þvi sýning
hennar sýnir, að i landinu er að
finna næg myndefni i vefnaði og
aðrar hannyrðir. Þá gæti að þvi
dregið, að viö eignuðumst á ný
þjóölegan skóla i handavinnu.
Blái drengurinn og HallarfrUin
eru ágæt afþreying, en varla þess
virði að menn saumiUr sér augun
þeirra vegna.
Jónas Guðmundsson
9
skrifad og skrafad
Hagur neytenda
að samvinnu-
hreyfingin eflist
■ Forvitnilegt viötal við
Erlend Einarsson, forstjóra
Sambands islenskra sam-
vinnufélaga, birtist i Morgun-
blaðinu i gær, þriðjudag. Þar
svarar Erlendur skilmerki-
lega ýmsum sleggjudómum
Morgunblaðsmanna um sam-
vinnuhreyfinguna.
Blaðamaöur Morgunblaðs-
ins, sem reyndar er ekki nafn-
greindur, spyr m.a. hvort það
sé stefna Sambandsins ,,að
kaupa upp eitt frystihús á ári I
einkaeigu”, og fær eftirfar-
andi svar:
,,Nú er stórtspurt og af litlu
tilefni. Sannleikurinn er sá að
það heyrir til algjörra undan-
tekninga að Sambandið hafi
keypt upp fyrirtæki i einka-
eign. Þaö eruengar bollalegg-
ingar uppi um kaup á frysti-
húsum á vegum Sambandsins
svo ég viti til. Hins vegar
skiptir miklu máli hvaö fé-
lagsmenn i einstökum
byggðarlögum segja um þau
mál. Ég er þeirrar skoðunar,
að hlut Sambandsins i útflutn-
ingi frystra fiskafurða megi
ugglaust auka eitthvaö. Eins
og alþjóö veit hafa hingað til
aöeins tveir aðilar séð um sölu
frystra fiskafuröa á Banda-
rikjamarkaði. Ég tel þaö siöur
en svo sjáifgefið að annar
aöilinn eigi að hafa 75% og
hinn aöilinn 25% af þessum
markaði. En Ur þvi að þið
Morgunbl aðsmenn gerið
veður út af kaupunum á
Suöureyri, þá vil ég geta þess,
aö á s.l. fimmtán árum hafa
ekki færri en fimm frystihús á
vegum samvinnuhreyfingar-
innar verið tekin yfir af einka-
aðilum án þess að Morgun-
blaðið ræki upp ramakvein, en
á sama tima tók Sambandiö
yfir viöskipti frá tveimur hUs-
um, sem áður voru i einka-
eign. Svo notað sé fótboltamál
má þvi segja að staðan sé 5-2
fyrir einkaframtakið”.
Með of litla hlutdeild á
ýmsum sviðum
Þá svarar Erlendur fullyrð-
ingum Morgunblaösmanna
um að samvinnuhreyfingin sé
of stór hér á landi:
„Hver segir að hún sé of
stór? Ég tel að þaö sé hollt
fyrir okkar þjóðfélag aö hafa
öfluga samvinnuhreyfingu.
Þau þjóðfélög skara fram Ur
þar sem hún er öflug. I raun
heföi ég tilhneigingu til að
segja að samvinnuhreyfingin
á tslandi væriof litil. Viö erum
með litla hlutdeild á ýmsum
sviöum. Sjötiu og fimm
prósent af freðfiskútflutningn-
um og sjötiu og fimm prósent
af versluninni eru á vegum
einkaaðila. Þetta talum að við
séum of stórirá ekki viðrök að
styðjast. En við biöjumst
heldur ekki afsökunar á því
sem við erum.”
Og þegar Moggamenn hafa
áhuga á þvi aö vita, hvort
fjóröungur af verslun lands-
manna sé ekki nóg fyrir sam-
vinnuhreyfinguna, segir
Erlendur:
,,Ot frá hagsmunum neyt-
enda er það of litið. t Finn-
landi t.d. hefur samvinnu-
hreyfingin stærri hlut af
versluninni. Finnst ykkur eitt-
hvað athugavert við það að
samvinnuhreyfingin hefði t.d.
sama hlutfall af dagvöru-
verslun i þéttbýlinu á Reykja-
vikursvæðinu eins og hún hef-
ur t.d. i Stokkhólmi, þar sem
hennar hlutur er 20% ? Ég held
að það væri hollt fyrir neyt-
endur að við hefðum 20-30% á
Reykjavikursvæðinu. Og viö
skulum ekki gleyma þvi að á
Stór-Reykjavíkursvæðinu eru
16.000-17.00 0 félagsmenn i
kaupfélögunum”.
Samkeppni sam-
vinnuhreyfingarinnar
Þá fjallar Erlendur nokkuð
um samkeppni þá, sem sam-
vinnuhreyfingin veitir, og
segir þá m.a.:
,,En hvernig kemur sam-
keppni samvinnuhreyfingar-
innar fram? Þaðer ekki fyrst
og fremst Sambandiö sjálft
sem á isamkeppniá markaðs-
torginu heldur miklu fremur
kaupfélögin 45 að tölu. Mester
samkeppnin þó i þéttbýlinu og
þá sérstaklega á höfuöborgar-
svæöinu. 1 spurningu blaðsins
er þvi slegið föstu, að fjöldi
einstaklinga i atvinnulifinu
eigi i örvæntingarfullri
baráttu við veldi Sambands-
ins. Þetta er fjarstæðukennd
fullyröing. Mesta samkeppnin
á sér stað milli einstaklinga
innbyrðis vegna þess að á
markaðnum hefur einka-
reksturinn þrjá fjórbu hluta.
Glöggt dæmi um þetta er að
finna nýlega á Akureyri. Þar
urðu einstaklingar I verslun,
sem brotist höfðu áfram af
dugnaði aö gefast upp eftir að
einkaframtakið Hagkaup
færði þar Ut kviarnar. Þaö er
staðreynd að frjáls og hörö
samkeppni getur oröiö
miskunnarlaus og ýmsir geta
átt um sárt að binda, sem
lenda undir i samkeppninni.
En fyrir alla muni ekki að
skeila bara skuldinni á sam-
vinnuhreyfinguna i þvi sam-
bandi.
A Stór-Reykjavikursvæðinu,
stærsta markaði landsins er
þaö samvinnuhreyfingin sem
misst hefur markaðshlutdeild
iverslun á liðnum árum. Sam-
vinnufélögin veröa þvi ekki
sökuð um það að hafa sýnt
óbilgirni i samkeppni á
stærsta markaöinum.”
Elías Snæland
Jónsson, ritstjóri,
skrlfar