Fréttablaðið - 23.07.2008, Blaðsíða 9

H A U S
MARKAÐURINN 9MIÐVIKUDAGUR 23. JÚLÍ 2008
O P N U V I Ð T A L
FARIÐ YFIR EFNA-
HAGSMÁLIN
Bjarni Benediktsson
og Illugi Gunnarsson,
þingmenn
Sjálfstæðisflokksins,
ræða hér hugmyndir
sínar um framvindu efna-
hagsmála við Björn Inga
Hrafnsson viðskiptarit-
stjóra á Markaðnum. Þeir
segja útséð um framtíð
krónunnar náist ekki að
hemja sveiflurnar í gengi
hennar.
FRÉTTABLAÐIÐ/ARNÞÓR
AFLÉTTA LEYND AF RAFORKUVERÐI
En hvað með gagnrýni á niðurgreidda stóriðju.
Höfum við ekki selt raforkuna allt of ódýrt?
Bjarni: „Menn hafa auðvitað sitthvað til síns máls
í því að í gegnum árin voru gerðar sérstakar ráð-
stafanir til þess að laða að erlenda fjárfestingu,
meðal annars á skattasviðinu. Það átti fullan rétt
á sér á þeim tíma, enda nánast engin erlend fjár-
festing í þessu landi. Nú er umhverfið annað. Fyrir
skemmstu sóttist ÍSAL eftir því að komast inn í al-
menna skattkerfið því það var orðið hagstæðara en
þær sértæku ráðstafanir sem gerðar voru fyrir fyr-
irtækið á sínum tíma. Þetta segir sína sögu. Varð-
andi raforkuverðið þá er það mín skoðun að það
væri langheppilegast að raforkuverð til stóriðju
væri uppi á borðum en ekki sveipað leyndarhjúp, en
hér þarf líka að taka tillit til viðskiptahagsmuna.“
Illugi: „Það er eðlilegt að þetta fyrirkomulag hafi
sætt gagnrýni, enda er þarna um að ræða opinber
fyrirtæki sem verðleggur náttúruauðlindir okkar.
Ég vil því nota tækifærið og draga úr umsvifum
ríkisins og nýta afl einkageirans, ekki síst við stór-
ar áhættufjárfestingar af þessu tagi. Þar tel ég að
ný orkulög komi að gagni, nú þegar lögfest hefur
verið að orkulindirnar sjálfar verði áfram í opin-
berri eigu. Þá ætti kannski að vera pólitískt mögu-
legt að breyta til. Hvað varðar rafmagn til stóriðju
liggur fyrir að verðið hefur hækkað mjög á undan-
förnum árum, enda er það meðal annars tengt ál-
verði. Sumir telja að alls ekki eigi að virkja núna,
því orkuverð muni hækka svo mikið í framtíð-
inni, en samkvæmt því ættum við aldrei að virkja
á meðan orkuverð fer hækkandi. Það er munur á
takmörkuðum orkuauðlindum og endurnýtanlegum
í þessu sambandi. Þorri íslenskar orku er endur-
nýtanlegur og þar höfum við forskot og þekkingu,
sem við eigum að nýta og koma á framfæri, líkt og
Össur Skarphéðinsson iðnaðarráðherra er óþreyt-
andi við að nefna. Við sjálfstæðismenn höfum talað
mjög skýrt fyrir ákveðinni nýtingu innan skyn-
samlegra marka. Vissulega viljum við sýna var-
kárni, en nýting og náttúruvernd eru ekki and-
stæðir pólar. Efnahagslegt sjálfstæði þjóðarinn-
ar verður að haldast í hendur við virðingu fyrir
náttúrunni. Okkur sjálfstæðismönnum þykir ekki
síður vænt um náttúru landsins en þeim sem hafa
reynt að eigna sér náttúruvernd í landinu. En þetta
tvennt, vernd náttúrunnar og nýting hennar á að
fara saman og verður að fara saman.“
Eru erfiðleikarnir í efnahagslífinu ekki mikið
áfall fyrir Sjálfstæðisflokkinn, sem fer nú með for-
ystu í ríkisstjórn og hefur verið mjög lengi við völd?
Varla áttuð þið von á þessari stöðu þegar þessi rík-
isstjórn tók við, með svo sterkan þingmeirihluta?
Illugi: „Já og nei. Við áttum ekki von á að staðan
yrði jafn erfið og raun ber vitni, enda þótt ýmsir
hafi fyrir löngu verið búnir að benda á að fram-
undan gætu verið erfiðir tímar. Alls kyns hættu-
merki blöstu vissulega við, mikil skuldsetning ís-
lenskra fyrirtækja erlendis, það má segja að eigið
fé hafi dottið úr tísku og viðskiptahallinn var mik-
ill. Í baráttunni við verðbólguna leiddi vaxtastefna
Seðlabankans til þess að inni í landið var dælt fleiri
hundruð milljörðum og þar með styrktist gengið
um of. Of sterkt gengi dró máttinn úr útflutningsat-
vinnuvegunum en fjármagnaði útrásina með gjald-
eyri á lágu verði og eins tryggði sterkt gengi ódýrt
verðlag á innfluttum vörum og bjó þannig til falsk-
an kaupmátt. Jafnframt var ekki nægjanlega þétt
samband á milli peningamálastefnunnar og ríkis-
fjármálanna. Það hlaut því að koma einhver leið-
rétting og sú leiðrétting er harkaleg. Vandinn hefur
síðan magnast upp vegna alþjóðlegu lánsfjárkrepp-
unar og vaxandi verðbólgu í heiminum. Á hinn
bóginn verður að muna að á undanförnum áratug
og hálfum hefur náðst mikill árangur í efnahags-
málum þjóðarinnar, lífskjör Íslendinga hafa batn-
að gríðarlega, grundvöllur efnahagsstarfseminnar
er miklu breiðari og sterkari en áður og Sjálfstæð-
isflokkurinn hefur veitt forystu í þeim málum. En
eins og alltaf þegar kreppir að í efnahagsmálun-
um verða afleiðingarnar sérstaklega sárar fyrir þá
sem minnst hafa á milli handanna og græddu ekki
peninga í allri þessari bólu, auðvitað er sárt fyrir
þá einstaklinga að þurfa nú að þola verðbólgu og
okurvexti. Við þurfum eins og hægt er að gæta að
hlut þeirra á sama tíma og tekist er á við efnahags-
vandann. Þetta er því erfitt próf sem ríkisstjórnin
stendur frammi fyrir, en ég hef alla trú á að ríkis-
stjórnarflokkarnir standist það.“
Bjarni: Það er ekki heldur hægt að horfa fram
hjá því að önnur ríki glíma líka við miklar efna-
hagslegar þrengingar. Við sjáum ástandið í Banda-
ríkjunum. Víða í Evrópusambandinu er efnahags-
legt óveður og þung undiralda. Við þurfum ekki að
leita lengra heldur en til Danmerkur, en þar eru
blikur á loftir í efnahagslífinu, vandi í fjármála-
kerfinu, minnkandi hagvöxtur og vaxandi verð-
bólga. Þannig að aðstæður eru alls ekki einstæð-
ar hér á landi, enda þótt staða okkar sé erfið og
sérstök í ljósi smæðar hagkerfisins og alþjóðlegra
kringumstæðna. Við verðum sem þjóð og sem
sjálfstætt hagkerfi að geta brugðist við slíkum
atburðum.“
KRÓNAN HEFUR VALDIÐ MIKLUM VANDRÆÐUM
Íslenska krónan á sér orðið fáa formælendur. Jafn-
vel sjálfstæðismenn sem eru á móti Evrópusam-
bandinu, virðast skynja að sjálfstæður gjaldmið-
ill kunni að vera of dýru verði keyptur. Hver eru
ykkar skilaboð til þeirra sem glíma við þessar
gengissveiflur og eru að berjast við að reka fyrir-
tæki og heimili?
Illugi: „Þau eru þessi: Staðan er erfið og það
verða allir að taka höndum saman. Á næstu tólf
til átján mánuðum þarf sameiginlegt átak allr-
ar þjóðarinnar og mjög mun reyna á íslenskt hag-
kerfi á þessum tíma. Við munum ekki geta leyst
þann vanda með því að stefna á upptöku annars
gjaldmiðils, eðli vandans er einfaldlega þannig. Ég
tel að reynt hafi verið að koma því inn hjá þjóð-
inni að til sé einhver einföld, sársaukalaus leið
út úr vandræðunum og þá verði allt í himnalagi.
Það finnst mér vera mikill ábyrgðarhlutur. Bank-
arnir verða að gera allt til að auðvelda hagstjórn-
ina, Seðlabankinn og ríkisstjórnin verða að gera
sitt, atvinnurekendur verða að stilla verðhækkun-
um í hóf og verkalýðshreyfingin að sýna áfram þá
ábyrgð sem forystumenn þar á bæ hafa sýnt á und-
anförnum árum. Allir þessir aðilar verða að vinna
náið saman á næstu mánuðum. En það er eðlilegt
að þessi umræða komi upp um gjaldmiðilinn okkar.
Sveiflurnar á krónunni hafa verið alltof miklar og
takist okkur ekki að vinna bug á því, takist ekki
að koma fótunum undir trúverðuga peningamála-
stefnu, og ég trúi að við getum gert það, þá verður
að skoða aðrar leiðir.“
Bjarni: „Það sjá allir og við verðum bara að viður-
kenna að krónan hefur valdið okkur miklum vand-
ræðum vegna þess hve óstöðug hún hefur verið.
Hún sveiflaðist mikið árin 2001, 2006 og tók aftur
dýfu á þessu ári. Fyrri sveiflurnar gengu hratt yfir
en þetta eru of miklar sveiflur á svo stuttu tíma-
bili. Við vitum að sjálfstæð lítil mynt mun sveiflast
en kostirnir við sjálfstæða peningamálastjórn og
sveigjanleikann sem henni fylgir verða að vega upp
ókostina af þessum sveiflum. Eins og málum er nú
háttað er vafasamt að svo sé. Þess vegna er brýnt að
við förum yfir veikleikana á núverandi fyrirkomu-
lagi og skoðum hvernig við getum styrkt peninga-
málastjórnina. Þá niðurstöðu má síðan bera saman
við aðra valkosti sem hafa verið í umræðunni eins
og nýja mynt eða mynttengingu. Á hinn bóginn
verður enn og aftur að minna á að það er ekki til
neinn gallalaus valkostur við krónuna. Írar, Ítalir og
fleiri ESB-þjóðir telja evruna til vandræða fyrir sig
í dag vegna aðstæðna í þeirra hagkerfi.
Þegar öllu er á botninn hvolft er þetta þannig
að sá sveigjanleiki sem fylgir krónunni kallar á
meiri aga í hagstjórn og fyrirtækjarekstri held-
ur en við höfum búið við undanfarin ár. Í umræðu
um ESB kemur oft fram að menn hafa misst trúna
á því að við getum beitt þessum aga og þess vegna
sé best að hann komi einfaldlega að utan með evr-
unni. Þessu er ég ósammála en við þurfum vissu-
lega að þétta þessa hluti mjög hjá okkur. Það er
athyglisvert hversu hratt tónninn hefur breyst í at-
vinnulífinu í þessum gjaldmiðilsmálum. Mér sýnist
að margir hafi gert upp hug sinn án þess að umræð-
an um styrkingu á núverandi fyrirkomulagi hafi
verið kláruð.“
Hvernig sjáið þið haustið og veturinn fyrir ykkur í
stjórnmálunum. Þarf ekki að skera niður í fjárlaga-
gerðinni, standa fast á bremsunni?
Illugi: „Á undanförnum árum hefur ríkisrekstur-
inn þanist út og það hefur skapað vandamál í hag-
kerfinu. Nú blasir við að geta okkar til að auka við
útgjöld til velferðarmála hefur veikst mjög, fjár-
lagagerðin verður þess vegna erfið. Við þurfum
líka að líta betur á fjárlögin og þátt þeirra í hag-
stjórninni. Við nefnum til dæmis gjarnan að að-
haldsstig þeirra sé hátt vegna þess að afgangur-
inn hefur verið mikill. En hluti af þessum afgangi
hefur orðið til vegna skatttekna sem komu til vegna
starfsemi íslenskra fyrirtækja erlends og hefur því
lítið að gera með aðhaldið hér heima. Tekjuafgang-
urinn getur því verið nokkuð blekkjandi. En þó það
séu skaflar fram undan og mörg erfið verkefni bíði,
þá er engin ástæða til að örvænta. Það eru allar for-
sendur fyrir því að við getum leyst þann vanda sem
steðjar að, við eigum miklar auðlindir, við búum við
rótgróið lýðræði og við erum framtakssöm og úr-
ræðagóð. En allt sem dregur athyglina frá þessu
verkefni er til bölvunar. “
Bjarni: „Í mjög einfölduðu máli snýst verkefn-
ið um að verja kaupmátt og atvinnustigið á Íslandi
eins vel og við getum og á næstu mánuðum þurf-
um við að snúa vörn í sókn. Fjárlagagerðin þarf að
styðja við þá vinnu. Það hefur skort á samhæfingu á
milli ríkisfjármálanna og peningastefnunnar og við
höfum ekki efni á því lengur. Við Íslendingar stönd-
um frammi fyrir vanda, sem varðar alla þjóðina, og
eins og áður munum við vinna okkur út úr honum.
Það mun kosta þolinmæði, áræði og framsýni en
við höfum góðan grunn að byggja á. Ég kvíði engu
í þeim efnum og er sannfærður um að verkefnið
leysist farsællega.“