Fréttablaðið - 23.07.2008, Blaðsíða 12

MARKAÐURINN 23. JÚLÍ 2008 MIÐVIKUDAGUR12
H É Ð A N O G Þ A Ð A N
Þ
að er eins með myll-
ur markaðarins og
guðs. Þær mala hægt
en örugglega. Smátt
og smátt fara uppgjör
fyrirtækja að endurspegla þann
beiska veruleika sem nú blasir
við í efnahagslífinu. Fall krón-
unnar hefur nánast þurrkað út
eigið fé skuldsettra fyrirtækja
sem flýðu stýrivextina til að
hafna í gini gengisáhættunnar.
Er nema von að Geir næli sér
í öflugan efnahagsráðgjafa? Þó
fyrr hefði verið.
Nú eru tímar þeirra svartsýnu,
og veisla þeirra sem sjá skratt-
ann í hverju horni og telja fólk
flest fól. Slíkir kunna sér lítið
hóf í svartagallsrausi og hefja
sig til flugs í einhvers konar
blöndu af heifúðugri bræði og
ofsakæti yfir óförum þeirra sem
hæst flugu á tíma hinna bjart-
sýnu.
DÓMSDAGSSPÁR RIFJAÐAR UPP
Því verður auðvitað ekki neit-
að að þegar best lét, þá kom-
ust menn upp átölulítið með alls
konar vitleysu, rugl og óráðs-
síu. Sumir virðast telja að ruglið
sé séríslenskt fyrirbæri og nýtt
undir sólinni. Svo er auðvitað
ekki. Við höfum á skömmum
tíma séð skýr einkenni klass-
ískrar uppsveiflu í hagkerfi og
á mörkuðum og nú erum við
einfaldlega að nálgast klassíska,
fremur djúpa niðursveiflu með
þeim leiðindum og jafnvel hörm-
ungum sem slíku fylgja. Enn
sem fyrr erum við okkar eigin
gæfu smiðir.
Meðal þess sem rifjað hefur
verið upp síðustu vikurnar eru
dómsdagsspádómar erlendra
greiningaraðila um íslenskt efna-
hagslíf og fjármálakerfi. Í því
samhengi halda einhverjir því
fram að til að mynda greining-
araðilar Danske Bank hafi haft
rétt fyrir sér í svartri skýrslu
fyrir tveimur árum. Þetta er í
meira lagi vafasöm fullyrðing.
Við erum því miður í vondum
málum þessa dagana, en til þess
þurfti bæði leiðréttingu hagkerf-
is úr ofurbjartsýnum þenslu-
tímum og alþjóðlega lánsfjár-
kreppu sem á vart sína líka frá
því í kreppunni á þriðja áratug
síðustu aldar. Ef Danske hefði
haft rétt fyrir sér, þá hefði fjár-
málakerfið hér sennilega farið
á hliðina löngu áður en Hróars-
keldubankinn hefði fundið fyrir
nokkrum vanda. Þar hefðu Danir
mátt líta sér nær.
KREPPAN VARÐ OFAN Á
Svar við þessari skýrslu var
skýrsla Frederics Mishkin og
Tryggva Þórs Herbertssonar um
íslenskt efnahagslíf. Sú skýrsla
dró fram sveigjanleika og styrk
efnahagslífsins og taldi líkur
ekki miklar á fjármálakreppu. Í
skýrslunni var bent á tvær for-
sendur sem gætu aukið líkur
verulega á fjármálakreppu.
Önnur var að álag á skuldabréf
banka færi að lyftast vel upp
eftir þriggja stafa tölurófinu og
hin að aðgengi að lausafé myndi
skerðast verulega og langvar-
andi.
Enda þótt slíkt væri ólíklegt,
þá varð það raunin og afleiðingin
er fjármálakreppa. Tryggvi Þór
og Mishkin höfðu því í raun rétt
fyrir sér, en Danske Bank rangt,
jafnvel þótt myndin sem draga
má upp í dag af ástandinu sé lík-
ari því sem birtist hjá Dönunum.
Kaldhæðnin liggur í því að þeir
eru í lítið betri málum sjálfir.
Það er fínt að Tryggvi Þór skuli
nú takast á við að greina leiðir út
úr efnahagsvandanum og von-
andi hefur ríkisstjórn með sterk-
an meirihluta kjark til að taka
þær ákvarðanir sem þarf að taka
til að komast farsællega inn í
betri tíð. Við getum enn gert eitt
og annað til að draga úr líkum á
að allt fari á versta veg.
VITRÆNS UNDANHALDS ER ÞÖRF
Það þurfa fleiri að taka erfið-
ar ákvarðanir.
Ég vona líka
að bankarnir
taki fast á í afskriftum og lengi
ekki í hengingarólum að óþörfu.
Það verður þegar upp er stað-
ið sársaukaminnst að klára hlut-
ina hratt og horfast í augu við
töpuð útlán.
Þegar áhlaupi er hrundið er
besta leiðin að kalla liðið heim,
sleikja sárin og safna kröftum
í næsta áhlaup. Eins er með út-
rásina. Hún hefur skilað mikl-
um hagnaði, en nú eru aðrir
tímar. Fyrir bankana væri skyn-
samlegt að hörfa og minnka til
að tryggja rekstur sinn. Selja
erlendar eignir, fara í tiltekt
heimafyrir og hagræða með því
að sameina sparisjóðina bönk-
unum. Slíkt er óhjákvæmilegt.
Taki menn skipulega og vitrænt
á undanhaldinu ættu möguleik-
arnir til að vinna ný lönd og
lausa aura að vera þó nokkuð
góðir þegar bjartari dagar taka
við á ný. Það er nefnilega hægt
að tapa mörgum orrustum, en
vinna stríðið.
H A F L I Ð I H E L G A S O N
F A M K V Æ M D A S T J Ó R I H J Á S J Á V A R S Ý N
Tryggvi Þór og Mishkin höfðu því í raun rétt fyrir sér, en Danske Bank rangt,
jafnvel þótt myndin sem draga má upp í dag af ástandinu sé líkari því sem birt-
ist hjá Dönunum. Kaldhæðnin liggur í því að þeir eru í lítið betri málum sjálfir.
Að tapa orrustum og vinna stríð
Mikið magn tækja og tóla var
flutt í nýtt framleiðsluhús Ice-
landic Water Holdings í Hlíðar-
enda í Ölfusi við Þorlákshöfn í
síðustu viku.
Fyrirtækið hefur í um fjög-
ur ár framleitt þar átappað lind-
arvatn á flöskum undir merkj-
um Icelandic Glacial, sem selt er
víða um heim, var meðal annars
boðið gestum á Óskarsverðlauna-
hátíðinni í Bandaríkjunum í vor.
Flutningarnir hófust á þriðju-
dag og fóru samtals 36 vöruflutn-
ingabílar með tækin frá Reykja-
vík austur yfir fjall það sem eftir
lifði vikunnar.
Að sögn Jóns Ólafssonar,
stjórnarformanns fyrirtækis-
ins, er stefnt að því að uppsetn-
ing tækjanna ljúki í ágúst og
muni starfsemi hefjast af fullum
krafti skömmu síðar. Um 35 til
40 manns munu starfa við fram-
leiðsluna.
Nú þegar er unnið allan sólar-
hringinn við átöppun fyrirtækis-
ins í Þorlákshöfn en um hundrað
gámar af átöppuðu vatni í flösk-
um eru fluttir til útlanda í hverj-
um mánuði.
Bandaríski drykkjavörufram-
leiðandinn Anheuser-Busch
keypti fimmtungshlut í fyrir-
tækinu fyrir ári og hófust fram-
kvæmdir í Ölfusinu um svipað
leyti. Anheuser-Busch varð fyrir
skömmu hluti af InBev, umsvifa-
mesta drykkjavöruframleiðanda
í heimi. - jab
Senn rennur meira
vatn úr Ölfusinu
TÆKIN Í HÚSI Stefnt
er að því að átöppun
hefjist af fullum krafti í
Hlíðarenda fyrir haust-
ið. Markaðurinn/iwh
TEKIN AF PALLI
Fjöldi tækja kom í hús
austan fjalls í síðustu
viku. Markaðurinn/Egill
KOMIÐ AÐ HÚSI
Trukkarnir renndu
einn af öðrum í hlað í
Hlíðarenda.
Markaðurinn/Egill
HLASS Á LEIÐ ÚR
BÆNUM Stærstu
tækin fóru áleiðis
frá Reykjavík til
Þorlákshafnar á þriðju-
dag og miðvikudag.
Markaðurinn/Stefán
Annas Sigmundsson
skrifar
„Það hefur verið alveg ævintýraleg ávöxtun á ís-
lenska hlutabréfamarkaðinum í alþjóðlegum sam-
anburði. Hún er það ennþá þrátt fyrir að úrvalsvísi-
talan hafi lækkað um helming frá því í fyrra,“ segir
Gylfi Magnússon, hagfræðingur og dósent við Há-
skóla Íslands.
Íslenski hlutabréfamarkaðurinn hefur á síðustu
tuttugu árum skilað 17,9 prósenta raunávöxtun á
ári. Svo há ávöxtun er líklega einsdæmi í saman-
burði við nágrannalönd okkar. Raunávöxtun Dow
Jones vísitölunnar hefur á sama tíma verið 7,4 pró-
sent.
„Þegar bréf hafa verið verðlaus þar sem enginn
markaður er fyrir þau verður mikið svigrúm til
þess að þau hækki mikið í fyrstu. Það er hins vegar
ekki svigrúm til þess að markaðurinn skili fimmt-
án til tuttugu prósenta raunávöxtun til lengri tíma,“
segir Gylfi.
Nokkur ár eru með yfir 50 prósenta ávöxtun.
Gylfi segir að það sem skýri það sé að þá hafi mark-
aðir verið í mikilli uppsveiflu og fyrirtæki skil-
að góðum hagnaði. Væntingar um vöxt hafi þá líka
verið miklar.
Varðandi ævintýralega ávöxtun á árunum 2003
til 2005 segir hann meginskýringuna liggja í einka-
væðingu ríkisbankanna. „Einnig það
mikla fjármagn sem streymdi inn á
markaðinn og þá sérstaklega erlent
lánsfé. Miklar væntingar voru líka
til stóriðju. Margt spilaði því saman,“
segir Gylfi.
Hann telur að íslenski markaður-
inn sé farinn að fylgja meira þeim
erlendu undanfarinn ár. Sú var ekki
raunin í fyrstu þegar markaðurinn
hófst hér í lok níunda áratugarins.
„Þegar netbólan sprakk í Bandaríkj-
unum fylgdi sá íslenski. Hið sama á
við núna. Hins vegar er niðursveifl-
an núna mun meiri en víðast annars
staðar,“ segir hann.
Hann telur að íslenski hlutabréfa-
markaðurinn eigi eftir að vera tölu-
vert sveiflukenndur áfram. „Það eru
það margir óvissuþættir. Sagan segir
að þegar markaðir hafa verið í mikl-
um sveiflum séu þeir lengi að róast
aftur,“ segir Gylfi.
Hann telur ólíklegt að uppsveifla
verði á markaðinum næstu mánuði og
jafnvel lengur. „Það er það mikið sem
á eftir að greiða úr og ekki víst hvern-
ig spilast. Það blasir við að mörg fyr-
irtæki eru illa stödd. Við eigum eftir
að sjá meira af gjaldþrotum og af-
skriftum. Atvinnuhorfur eru heldur
ekki góðar. Fyrirtæki verða fyrir
áföllum vegna þess að viðskipta-
vinir fara á hausinn. Það sér ekki
fyrir endann á þessu ferli. Líkleg-
ast erum við rétt farin að sjá byrj-
unina,“ segir Gylfi.
Hann segir ómögulegt að segja
hvenær fyrirtæki verði búin að
klára að hreinsa til í sínum rekstri.
„Það er lítil von til þess að hluta-
bréfamarkaðurinn fari eitthvað að
glæðast fyrr en við förum að sjá
fyrir endann á þessum vandræð-
um,“ segir Gylfi.
Það sem skapi ef til vill meiri
vandræði hér sé mikill fjöldi af
lánum í erlendri mynt. „Gengi
krónu hefur svo sterk áhrif á
stöðu lántakenda. Það hefur vald-
ið verulegum vandræðum. Síðan
erum við með þessa gífurlega háu
stýrivexti,“ segir hann. Þessi staða
sé hvorki uppi í Bandaríkjunum
né Evrópu. „Þetta setur okkur
þrengri skorður,“ bætir hann við.
Ævintýraleg ávöxtun hlutabréfa
Íslenski hlutabréfmarkaðurinn stendur á tímamótum. Þrátt fyrir að úrvals-
vísitalan hafi lækkað um helming á einu ári hefur ávöxtun hvergi verið
eins góð og hér á síðustu tuttugu árum.
GYLFI MAGNÚSSON Hann segir ávöxt-
un hérlendis ævintýralega í alþjóðlegum
samanburði. Gylfi telur ólíklegt að upp-
sveilfa verði á markaðinum næstu mánuði.
MARKAÐURINN/GVA
Á V Ö X T U N 1 9 8 7 - 2 0 0 7
Nafnhækkun Ísland Dow Jones
1987 91% 2%
1988 64% 12%
1989 27% 27%
1990 78% -4%
1991 7% 20%
1992 -10% 4%
1993 -12% 14%
1994 25% 2%
1995 34% 33%
1996 59% 26%
1997 15% 23%
1998 10% 16%
1999 47% 25%
2000 -19% -6%
2001 -11% -7%
2002 17% -17%
2003 56% 25%
2004 59% 3%
2005 65% -1%
2006 13% 16%
2007 2% 5%
Heimild: Rannsóknir á ísl. hlutabréfamark-
aði. Gylfi Magnússon.