Fréttablaðið - 23.07.2008, Blaðsíða 13

MARKAÐURINN 13MIÐVIKUDAGUR 23. JÚLÍ 2008
H É Ð A N O G Þ A Ð A N
Guðný Helga Herbertsdóttir
skrifar
Vaxandi viðskipti hafa átt sér
stað í öðrum gjaldmiðlum og má
búast við að fjölmyntavæðingin
aukist um leið og aðgengi að er-
lendu fjármagni verði betra á ný
og á meðan krónan er ekki sam-
keppnishæf. Megindrifkraftur-
inn fyrir fjölmyntavæðingunni
hér á landi hefur verið háir vext-
ir og sveiflur í gengi. Það er ólíkt
því sem gerist í öðrum löndum
þar sem mikil verðbólga er yfir-
leitt aðalástæða fjölmyntavæð-
ingar, samanber á Kúbu. Þróun
fjölmyntavæðingar síðustu ár
hefur að mestu leyti verið mark-
aðsdrifin og val atvinnulífsins
að nota frekar aðra gjaldmiðla
en krónu.
HLUTDEILD KRÓNU Á NIÐURLEIÐ
Hlutdeild krónunnar hefur
minnkað í lánaviðskiptum á und-
anförnum árum en heimili og
fyrirtæki hafa flúið hið háa inn-
lenda vaxtastig með lántöku í er-
lendum gjaldmiðlum. Í lok árs
2007 námu gengisbundnar skuld-
bindingar í lánakerfinu í heild
um 50 prósentum heildarútlána.
Þar af var hlutdeild atvinnulífs-
ins 70 prósent sem er 40 pró-
senta hækkun á tíu árum. Dæmi
eru einnig um að verðlagning
í samningum milli innlendra
fyrirtækja sé bundin erlendum
gjaldmiðli.
EVRULAUN
Eftir að almenningur fór að taka
lán í erlendum gjaldmiðlum til
að fjármagna húsnæðis- og bíla-
kaup varð meiri hvati fyrir launa-
fólk að semja um að hluti launa-
greiðslna væri tengdur erlend-
um gjaldmiðli til að lágmarka
gengisáhættuna. Applicon sér-
hæfir sig í viðskiptahugbúnaði
sem heldur utan um laun í mis-
munandi gjaldmiðlum. Guðjón
Karl Þórisson, sölustjóri Applic-
on, segir að eftirspurn viðskipta-
vina þeirra hafi leitt til þess að
þeir hafi farið út í þróun á hug-
búnaðinum. „Við settum hugbún-
aðinn á markað um áramótin og
við finnum fyrir vaxandi áhuga.
Í dag þjónustum við mörg af
stærstu fyrirtækjum landsins.“
UPPGJÖR OG HLUTAFÉ Í
ERLENDRI MYNT
Félög sem eru með meirihluta
tekna og gjalda í erlendri mynt
hafa í auknum mæli tekið upp
erlenda uppgjörsmynt meðal
annars til að auðvelda aðgang að
erlendum fjármálamörkuðum en
heimild til þess fékkst árið 2002.
Langflest félög gera upp í doll-
ara en þróunin bendir til að fleiri
fyrirtæki muni gera upp í evru. Í
dag eru átta félög í Kauphöllinni
sem gera upp í evru, til dæmis
Exista, Eimskip og Straumur-
Burðarás.
Vaxandi áhugi meðal skráðra
íslenskra fyrirtækja hefur einn-
ig verið að skrá hlutafé í starf-
rækslumynt sinni. Nokkur félög
hafa tekið ákvörðun um slíka
breytingu. Verðbréfaskráning
Íslands hefur unnið að því í sam-
starfi við Seðlabanka Finnlands
að annast uppgjör viðskipta í
evrum. Hægt verður að hefja
viðskipti með hlutabréf í evrum
í nóvember.
Færsla bókhalds og ársreikn-
inga og skráning hlutafjár í er-
lendum gjaldmiðlum og vaxandi
viðskipti milli fyrirtækja með
tengingum við erlenda gjald-
miðla munu stuðla að minnk-
andi hlutdeild krónunnar í við-
skiptalífinu og næra fjölmynta-
væðinguna.
ÓHINDRUÐ ÞRÓUN
Nefndin spáir ekki fyrir að við-
skipti milli fyrirtækja og neyt-
enda í erlendum gjaldmiðli muni
eiga sér stað á næstunni vegna
kostnaðar verslana við að hafa
tvíþætt verð. Hins vegar eigi að
auka sveigjanleika atvinnulífs-
ins hvað varðar gjaldmiðlanotk-
un og greiða götu þess að við-
skipti og notkun erlendra gjald-
miðla geti þróast óhindrað eftir
óskum markaðsaðila. Þá segir
einnig að eftir því sem hag-
kerfið verður fjölmyntavædd-
ara léttist álagið á krónuna. Við
slíkar aðstæður og ef fjármál
hins opinbera eru í góðum far-
vegi og hamla gegn þenslu ættu
ekki að vera sérstök verðbólgu-
tilefni í hagkerfinu umfram við-
skiptalöndin. Við fjölmynta-
væðingu væri hugsanlegt að
ekki væri þörf að stuðla að inn-
streymi erlendra gjaldmiðla til
fjárfestinga í fjárskuldbinding-
um í krónum og því myndu vext-
ir Seðlabankans lækka. Krónan
yrði þá ekki áhugaverður fjár-
festingarkostur fyrir aðila sem
stunda vaxtamunarviðskipti.
Ef uppbygging eigna og skulda
í erlendum gjaldmiðlum fer
saman þá ætti fjölmyntavæðing
ekki að stuðla að veikingu geng-
is krónunnar.
Krónan á undanhaldi
Lán, laun og viðskipti í erlendum gjaldmiðlum. Möguleg hægfara þróun í átt að evru. Sérfræðinganefnd Samtaka
atvinnulífsins (SA) hefur tekið saman skýrslu um fjölmyntavæðingu atvinnulífsins.
FJÖLMYNTAVÆÐINGIN Möguleg hægfara þróun í átt að evru. FRÉTTABLAÐIÐ/MUELLER
1960 Viðreisnarstjórnin setur ný lög
um innflutnings- og gjaldeyris-
mál.
1979 Ný lög um skipan gjaldeyris-
og viðskiptamála sem rýmkuðu
heimildir gjaldeyrisviðskipta-
banka til afgreiðslu á gjald-
eyris umsóknum.
1979-1993 Skömmtunar- og tak-
mörkunarkerfi gjaldeyrismála.
Algengt að gengishagnaður
fyrirtækja væri gerður upp-
tækur, takmarkanir væru á
kaupum á gjaldeyri og kaup á
erlendum verðbréfum var ekki
leyfður.
1993 Breytingar á lögum um gjald-
eyrismál. Gjaldeyrisviðskipti
óheft. Gjaldeyrismarkaður
settur á laggirnar. Enn höft á
viðskiptum; innlendum aðilum
óheimilt að taka lán í erlendri
mynt ef það var ótengt við-
skiptum. Hámarksfjárhæðir við
lýði.
1994 EES-samningurinn gerður.
Frelsi í utanríkisviðskiptum og
skuldbinding um fjórfrelsið.
1995 Eins árs aðlögunarfresti gagn-
vart EES-samningnum lýkur.
Síðustu takmarkanir falla
niður.
Þ R Ó U N G J A L D E Y R I S -
V I Ð S K I P T A Á Í S L A N D I
Á við þegar íbúar ríkja nota erlendan
gjaldmiðil samhliða eigin gjaldmiðli
eða í stað hans. Slíkt er hægt án
opinberrar íhlutunar og lagasetn-
ingar. Dæmi um þetta er Kúba þar
sem stjórnvöld gefa út sinn eigin
gjaldmiðil, kúbverskan pesó, en allir
nota dollara.
„ D O L L A R I Z A T I O N “
Eiríkur Bergmann Einarsson,
dósent og forstöðumaður Evr-
ópufræðaseturs Háskólans á Bif-
röst, segir sjálfkrafa evruvæð-
ingu vera verstu tegund evru-
væðingar sem völ er á. Hún hafi
alla sömu ókosti og einhliða upp-
taka evru en til viðbótar þá hafi
stjórnvöld engin áhrif á með
hvaða hætti umskiptin ættu að
vera og enga áætlun um umskipt-
in. „Ef þróunin er farin ákveðið
langt af stað þá gæti verðgildi ís-
lensku krónunnar hrunið og orðið
að engu, yrði ekkert að gert. Það
getur verið að fjölmyntavæð-
ing sé á einhvern hátt heppileg
fyrir fyrirtæki en fyrir heimil-
in í landinu gæti þetta orðið gríð-
arlegt efnahagslegt áfall. Stjórn-
völd verða að koma í veg fyrir
þessa þróun. Svona þróun gerist
bara í ríkjum þar sem efnahags-
lífið er algjörlega í rúst, svo sem
á Kúbu. Efnhagslífið á Íslandi
er ekki í rúst. Það er þrátt fyrir
allt mjög sterkt þrátt fyrir tíma-
bundna erfiðleika”.
Efnahagslegt áfall fyrir heimilin
EIRÍKUR BERGMANN EINARSSON
Segir að stjórnvöld verði að grípa inn í
þróun fjölmyntavæðingar á Íslandi.
FRÉTTABLAÐIÐ/NORDICPHOTOS
„Ef þróunin er farin ákveð-
ið langt af stað þá gæti
verðgildi íslensku krónunn-
ar hrunið og orðið að engu.
Það getur verið að fjöl-
myntavæðing sé á einhvern
hátt heppileg fyrir fyrirtæki
en fyrir heimilin í landinu
gæti þetta orðið gríðarlegt
efnahagslegt áfall.“
Eiríkur Bergmann Einarsson
„Verðbólga er á uppleið í heimin-
um vegna hækkunar á hrávörum
sem á einn eða annan hátt tengist
hækkun olíuverðs,“ segir Björn
Rúnar Guðmundsson, hagfræð-
ingur hjá greiningardeild Lands-
bankans.
Björn telur að aukin eftirspurn
frá Asíu og öðrum nýmarkaðs-
hagkerfum sé farin að hafa verð-
hækkunaráhrif þar sem fleiri og
fleiri vilja nota olíu en á sama
tíma eykst framboð ekki jafn-
hratt. Hann bendir jafnframt á
að olía er notuð við framleiðslu
margra afurða og þegar olíuverð
tvöfaldast á jafnskömmum tíma
þá hefur það víðtæk áhrif á hag-
kerfi heimsins.
Spurður um stöðu Ís-
lands segir Björn að
hagkerfið hafi fengið
óvenjusnöggan við-
snúning í efnahagslíf-
inu og þá sérstaklega á
gjaldeyrismarkaði sem
hefur haft mikla verð-
bólgu í för með sér sem
kemur til viðbótar al-
þjóðlegum verðhækk-
unum á hrávörum.
Markaðsaðilar virð-
ast tengja Ísland og
verðbólgu saman
um þessar mundir.
Bloomberg-fréttaveit-
an setti Ísland nýverið
á lista ásamt Úkraínu,
Víetnam og Ungverja-
landi yfir lönd þar sem
fjárhagslegum stöð-
ugleika er ógnað af
stjórnlausri verðbólgu.
Tólf mánaða verð-
bólga mældist 12,7
prósent í júní og hefur
ekki mælst meiri frá
því í ágúst árið 1990.
Hagstofa Íslands gefur
út nýjar tölur um verð-
bólgu á föstudaginn
næstkomandi. Grein-
ingardeildir bankanna
gera ráð fyrir því að
verðbólga muni halda
áfram að aukast hér
innanlands fram á
haustið en muni gefa eftir í lok
þessa árs og byrjun þess næsta.
Í samanburði við ríki heims-
ins kemur í ljós að verðbólga á
Íslandi er nær því sem tíðkast
í Mið-Austurlöndum. Af stærri
ríkjum heimsins býr Rússland
einungis við viðlíka verðbólgutöl-
ur og Ísland um þessar mundir.
-bþa
Víðfeðm verðbólga
Verðbólga er ekki séríslensk. Verðbólga hefur ekki mælst meiri á
evrusvæðinu í sextán ár og ellefu í Kína.
AUKIN EFTIRSPURN FRÁ ASÍU Björn Rúnar Guðmundsson, hagfræðingur hjá grein-
ingardeild Landsbankans, segir að eftirspurn frá nýmarkaðshagkerfum sé farið að hafa
verðhækkunaráhrif á markaði. MARKAÐURINN/ANTON
V E R Ð B Ó L G A
Venesúela 29,3%
Argentína 23,0%
Katar 14,75%
Rússland 14,0%
Ísland 12,7%
Óman 12,4%
Kína 8,5%
Indland 7,8%
Frakkland 3,7%
Ítalía 3,7%
Evrusvæðið 3,7%
Bretland 3,3%
Þýskaland 3,1%
Kanada 1,7%
Japan 1,2%